Verwrongen staal met een verhaal

In België stortten sinds het begin van de luchtvaartgeschiedenis zo’n 6 à 7000 vliegtuigen neer. De meesten tijdens de wereldoorlogen. De expo ‘Over vliegen, vallen... en opgraven’ vertelt het verhaal van de Belgische luchtvaart en van enkele wrakken die verborgen lagen in Vlaamse velden.

België speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de luchtvaart. Dat wordt meteen duidelijk uit de tijdlijn die werd opgesteld aan het begin van de tentoonstelling over luchtvaartarcheologie in het Archeocentrum in Velzeke (Zottegem). Het oudste document dateert van 1784 toen men, bij wijze van experiment, een duif met een luchtballon vervoerde van Gent naar Parike (Brakel). België is het derde land ter wereld waar een vliegtuig vloog en tijdens WO I bouwde de Duitsers een luchtmachtbasis voor bommenwerpers in Scheldewindeke. “Na WO I maakte de burgerluchtvaart een grote sprong, o.a. onder impuls van het kolonialisme”, zegt Peter Van der Plaetsen, archeoloog en gepassioneerd door de luchtvaart, terwijl hij enkele zetels van de vroegste SABENA-vliegtuigen toont. De eerste passagiers werden trouwens vervoerd met oude Duitse jachttoestellen uit WO I. Op de expo worden de romp en motoren getoond van deze Fokker D.VII.

Vrouwen in de luchtvaart

De tijdlijn besteed ook extra aandacht aan het belang van vrouwen in de geschiedenis van de luchtvaart. “Hun rol wordt vaak onderschat. Tijdens de oorlogen werden vrouwelijke pilotes niet vaak ingezet tijdens operationele missies, maar ze vlogen wel de vliegtuigen van de fabriek naar het front, of ze waren testpiloot van nieuwe toestellen”, aldus Van der Plaetsen.

In België hadden we ook Hélène Dutrieu. Behalve wielrenster en stuntvrouw, was ze ook begin 20ste eeuw een van de beste piloten ter wereld en vloog ze o.a. verkenningsvluchten boven Parijs.

Vliegtuigwrakken opgraven

Omdat België op het kruispunt van de strijdende machten lag tijdens beide wereldoorlogen, zijn in onze contreien ook veel vliegtuigen gecrasht. Een aantal belangrijke vindplaatsen wordt toegelicht. “Eigenlijk bestaat er pas sinds 2010 een protocol over hoe je gecrashte vliegtuigen wetenschappelijk correct moet opgraven. Veel wrakstukken zijn na de oorlog bij de bevolking terechtgekomen en dienden als hek of zelfs als kippenhok. Maar ook nu doen we nog belangrijke opgravingen, zoals in Schendelbeke (Geraardsbergen), waarbij nog drie vermiste bemanningsleden geborgen konden worden.”

Speciaal voor de expo deed de Belgian Aviation History Association Archaeology Team (BAHAAT) nog uitgebreid archeologisch onderzoek van een crashsite in Zwalm. De kleine onderdelen en munitie die werden gevonden, krijgen een ereplaats én twee krasse negentigers die de crash nog zagen gebeuren, doen hun verhaal.