Tentoonstelling: Madonna ontmoet Dulle Griet

Vanaf 5 oktober trapt Antwerpen de festiviteiten af rond Bruegel met twee tentoonstellingen: Madonna ontmoet Dulle Griet in het Museum Mayer van den Bergh en Jan Brueghel de Oude. Een uitmuntend tekenaar! in Snijders & Rockoxhuis.

Onopvallend, bizar of ronduit lelijk. Zo zagen de tijdgenoten van kunstverzamelaars Florent van Ertborn en Fritz Mayer van den Bergh de Madonna van Fouquet en de Dulle Griet van Bruegel. Gelukkig hielden Fritz en Florent er andere ideeën op na. Dwars tegen de modes van de tijd in gingen ze op zoek naar dat ene meesterwerk. Uiteraard zijn Fouquet en Bruegel de echte meesters achter de Madonna en de Dulle Griet. Maar dankzij meesterverzamelaars Florent van Ertborn (1784-1840) en Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901) kunnen we vandaag van deze topstukken genieten. Met veel passie verzamelen deze Antwerpenaars schilderijen, beelden, manuscripten.... Dikwijls zijn het koopjes, soms investeringen en af en toe geniale vondsten. Zo wist Fritz de Dulle Griet precies 125 jaar geleden voor 488 Belgische frank op de kop te tikken. Het doek hing onopvallend in een hoekje op een veiling in Keulen (ter vergelijking: voor een Rubens werd toen toch al gemakkelijk 40.000 B. frank betaald).

De twee collectioneurs zijn hun tijd vér vooruit. Eeuwenlang geldt Rubens als de grootste meester. Er is nauwelijks interesse voor Vlaamse meesters zoals Pieter Bruegel de Oude, Quinten Massijs, Rogier van der Weyden of het werk van de Franse Jean Fouquet. Van Ertborn en Mayer van den Bergh hebben wel oog voor de kwaliteit van deze kunst.

Trendsetters

Vanaf 5 oktober 2019 zijn de twee scherpzinnige verzamelaars gastheren in het Antwerpse Museum Mayer van den Bergh. Fritz en Florent tonen topstukken uit hun collectie. Hoogtepunten zijn de recent gerestaureerde Dulle Griet van Pieter Bruegel de Oude en de Madonna van Fouquet.

Net als Fritz Mayer van den Bergh heeft ook ridder Florent van Ertborn – een honderdtal topstukken van het huidige Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) werden door hem verzameld -, heeft een neus voor zulke geniale vondsten. In de Parijse kunsthandel koopt hij de hoogst ongewone Madonna van Fouquet. Voor de Calvarieberg van Antonello da Messina gooit Van Ertborn het op een akkoordje met een Gentse verzamelaar, die het Italiaanse paneeltje voor een stevig bedrag kan verkopen. De precieze omstandigheden zijn (nog) niet achterhaald, maar vermoedelijk ruilt Van Ertborn enkele stukken voor dit topwerk van Antonella da Messina.

De verwerving van het Kerstwiegje is voor Fritz mogelijk een toevalstreffer, want het stuk maakt deel uit van een groot lot van zo’n 451 kunstwerken, waarvoor hij een enorm financieel risico neemt. Kenners en verzamelaars beschouwen het wiegje als een stuk middeleeuws kinderspeelgoed. Mayer van den Bergh ziet wél de uitzonderlijke kwaliteit van dit gebruiksvoorwerp. In de 15de eeuw trekken zusters aan een koordje terwijl ze liederen zingen. Hierdoor komt het wiegje in beweging en klingelen de belletjes. Een mystieke beleving die de zintuigen aanspreekt en die u dankzij de ingenieuze vondsten van de ontwerpers van deze tentoonstelling kan herbeleven.

Een ode aan de schoonheid

Madonna ontmoet Dulle Griet. Verzamelaars in topstukken gevat toont een selectie van 34 kunstwerken, die een inkijk geven in de verzamelwoede van Florent van Ertborn en Fritz Mayer van den Bergh. Voornamelijk schilderijen, maar ook beelden, een wandtapijt, medailles,... uit de 15de en 16de eeuw gaan met mekaar in dialoog en tonen een wereld in verandering.

De 15de-eeuwse kunst is in hoofdzaak religieus, met tal van objecten waarin men zich kon verdiepen in het spirituele. De humanistische, morele en stedelijke thema’s uit de 16de eeuw die daartegenover worden geplaatst, zorgen voor een interessante clash en een verschil in energie. De dubbele bodems in De stadsontvanger van Marinus van Reymerswale en Boerengezelschap bij de haard van Pieter Aertsen getuigen van een stedelijke dynamiek. De opkomende handelsklasse in de 16de eeuw leidt tot een vernieuwde thematiek in de kunsten. Deze moraliserende spiegel is iets heel anders dan de meditatieobjecten uit de 15de eeuw of de panoramische landschapjes van Herri met de Bles en Joachim Patinir, waarin het religieuze aspect zich veeleer in de marge afspeelt.

De expositie Madonna ontmoet Dulle Griet is een feest voor het oog, maar ook de andere zintuigen worden in deze tentoonstelling niet vergeten: de smaak met een snoepje waarvan je kan genieten terwijl je het Boerengezelschap bij de haard van Pieter Aertsen bewondert, de subtiele bosgeur in de zaal waar meerdere kleine landschapsschilderijen werden samengebracht of de subtiele belletjes van het Kerstwiegje... Een tentoonstelling die met heel veel kennis en oog voor detail werd samengesteld en vorm gegeven.

Praktische info

Madonna ontmoet Dulle Griet. Verzamelaars in topstukken gevatloopt van 5 oktober 2019 tot en met 31 december 2020. De tentoonstelling komt tot stand in nauwe samenwerking met het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) en sluit aan op het Bruegeljaar 2019.

Lange Gasthuisstraat 19, 2000 Antwerpen, www.museummayervandenbergh.be, toegangsprijs: ? 8,00 / 6,00 / gratis; open van dinsdag t/m zondag: 10.00 tot 17.00 uur. Gesloten: maandag & feestdagen (1 november, 25 december, 1 januari, 1 mei & Hemelvaart). Uitzonderlijk open: Paasmaandag en pinkstermaandag.

Toegankelijkheid: het Museum Mayer van den Bergh is een historisch huis met heel wat trappen. De tentoonstelling ligt op de eerste verdieping. Enkel het gelijkvloers is rolstoeltoegankelijk.

Jan Brueghel I, een uitmuntend tekenaar

In het Snijders & Rockoxhuis wordt voor het eerst een tentoonstelling uitsluitend gewijd aan de tekenkunst van Jan Brueghel I (1568-1625) en niet als aanvulling op zijn schilderijen. Het was nochtans in zijn tekeningen dat Jan Brueghel I enkele van zijn revolutionaire artistieke oplossingen voor de weergave van landschappen introduceerde, die een hele generatie kunstenaars in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden zouden beïnvloeden. Daarbij putte hij uit het werk van zijn vader Pieter Bruegel I, vooral Pieters intieme blik op de realiteit. Bovenal leerde Jan van zijn vader dat de leefwereld van de eenvoudige man het best te vatten is in een duidelijke en eenvoudige compositie.

Zijn tekeningen zijn geen voorstudies voor schilderijen maar autonome werken, wat Jan Brueghel I zo uniek maakt.

De tentoonstelling omvat 70 werken die zijn opgedeeld in 6 delen die ingaan op de onderwerpen die Jan Breughel I op artistiek vlak het meest interesseerden. Herinneringen aan zijn tijd in Italië, rivier- en dorpsgezichten, wegen en reizigers, wouden, zeeën en kunstscènes worden getoond in min of meer chronologische sequenties.

De tentoonstelling in het Snijders & Rockoxhuis loopt van 5 oktober 2019 tot 26 januari 2020, Keizerstraat 10, 2000 Antwerpen, www.snijdersrockoxhuis.be, alle dagen open van 10 tot 17 uur. Gesloten op maandag. Toegang: ? 8,00 / 6,00 / 4,00/ gratis