Stoomcursus Kandinsky

Toen hij in 1911 zijn Schilderij met Cirkel maakte hield Wassily Kandinsky niet van zijn werk. Want hij begreep er niets van. Hij zou het zelfs van de hand doen. Maar later kreeg hij daar spijt van, want hij had met het schilderij het eerste abstracte werk uit de geschiedenis gemaakt en daarmee de basis gelegd voor de kunststroming. Het schilderij is nu te zien in Brussel. Samen met 50 andere werken van de Russische grootmeester (uit de periode 1901-1922) en 100 Russische kunstwerken die Kandinsky beïnvloeden, zoals de Rusissche iconen en volkskunst, maar ook Larionov en Malevitsj.

Kandinsky lijkt op het eerste gezicht misschien ontoegankelijk. Maar kunsthistorica en gidse Marianne Knop leert ons hoe we de schilder beter kunnen begrijpen. Een stoomcursus Kandinsky:

Authenticiteit

Eén woord is erg belangrijk wanneer we het over Kandinsky hebben, zegt Knop, en dat is authenticiteit. Kandinsky probeert de authenticiteit te visualiseren én te beschrijven. Hij experimenteerde bijvoorbeeld met hoe het herhalen van woorden trance kunnen veroorzaken.

Innerlijke trilling

Kandinsky ziet de kunstenaar als een profeet die mensen voorbij het onmiddellijk zienbare en consumeerbare moet brengen. Hij pleit ook voor de tijd. En dan vooral voor de tijd die je moet nemen om voor een werk te gaan staan, ernaar te kijken en je te ontdoen van alles wat je denkt te kennen en te weten. Als je daar in slaagt, dan zou je een innerlijke trilling moeten ervaren die vergelijkbaar is met de klankervaring die je voelt wanneer je met gesloten ogen naar een kunstwerk kijkt. De zuivere visuele ervaring moet je kippenvel bezorgen. “Dat is geen makkelijke opdracht”, zegt Knop. “Zelf ben ik er nog nooit in geslaagd.

Vorm en kleur

Kandinsky onderscheidt twee vormelementen. Het punt en de lijn. Het punt vormt de basis, de lijn staat voor dynamiek en beweging. De tegenhanger van de vorm is de ongrijpbare kleur. Kleur is eigenlijk iets wat ontsnapt aan het beschrijfbare, maar Kandinsky probeert het toch. Elke kleur kent hij een aantal eigenschappen toe. Zo is er bij hem het kleurpaar blauw en geel. Blauw staat voor onthechting, geel is agressief. Combineer je beide, dan kom je bij groen. Die kleur staat voor rust, maar ook voor saaiheid en apathie. Wit-zwart is ook een belangrijke tegenstelling bij Kandinsky. Ze symboliseren beiden het absolute niets. Wit voor het niets “dat alles belooft” en zwart voor het niets “dat niets belooft”. En dan tenslotte werkt hij vaak met de tegenstelling roodblauw en roodgeel. Of anders gezegd: hij plaatst het koude paars tegenover het warme oranje.

Compositie

Om te komen tot een werk onderscheidt hij drie fases: de impressie, de improvisatie en de compositie. Op de tentoonstelling zie je die drie stadia. De compositie is voor hem het hoogste na te streven doel. Het is een uitgewerkte improvisatie en zit vol spanning.

Tenslotte vond Kandinsky dat eigenlijk alles is toegestaan, als het maar ontstaat vanuit wat hij de “innerlijke noodzaak” noemt, aldus nog gidse Marianne Knop.

Kandinsky & Russia. Nog t.e.m. 30/6 in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Regentschapstraat 3 Brussel. Di-zo, 10-18.30 u. Woe, 10-20 u. Prijs: Di-do:14,5, Vrij:? 13, za &zo: ? 17,5 ?, 65+: 12,5 ?/ 11,5 ? /15,5 ?. Info: 02.508.33.33 of www.expo-kandinsky.be