Schrijfter, docente én oma Kristien Hemmerechts

In haar recentste boek “Kronkelpaden van het geheugen” onderzoekt Kristien Hemmerechts waarom ons geheugen werkt zoals het werkt. Waarom bepaalde herinneringen altijd weer terugkeren en andere niet.

Plus Magazine: Vanwaar die fascinatie voor ons geheugen?

Kristien Hemmerechts: Je kent wellicht het bekende verhaal van Marcel Proust die een madeleintje eet. De geur en de smaak voeren hem terug naar zijn jeugd. Het is een soort trigger. Maar soms komen bepaalde beelden je terug voor de geest of klinken woorden terug in je hoofd zonder dat er een aanleiding is. Die opborrelende herinneringen zijn niet altijd prettig. Je kan ze niet zomaar stilleggen. Mij intrigeerde hoe dat mechanisme in mekaar zit. Waarom herinner ik mij wat ik mij herinner? Ik heb dan geprobeerd dat in kaart te brengen door een boek te schrijven over hoe mijn buurmeisje Mischa herinnerd wordt. Zij is twee jaar geleden overleden aan leukemie toen ze amper 40 was.

Het schokte u hoe weinig accuraat familieleden en vrienden zich haar herinneren. Is het een beangstigende gedachte dat niemand nog precies zal weten hoe we waren?

Ik vond het heel confronterend. Ik probeerde bijvoorbeeld te achterhalen hoe haar studietijd verlopen was en hoewel het gewoon om feiten ging, heeft het mij veel energie gekost. Niemand wist nog precies hoe de vork in de steel zat. Mogelijk was het voor haar omgeving niet zo belangrijk. Misschien omdat ze toch geen diploma behaald heeft. Weet je, er is ooit een boekje gemaakt over mij. Daarvoor werden mensen uit mijn directe omgeving geïnterviewd. En toen ik die dingen las, dacht ik vaak: “Maar dit is gewoon feitelijk onjuist! En dat is natuurlijk wel beangstigend. Want nu kan ik nog reageren. Maar als ik dood ben natuurlijk niet meer.

Eigenlijk concludeert u dat ons geheugen voor geen meter betrouwbaar is.

Ik denk dat het gewoon een gevolg is van onze algehele subjectiviteit. Ons geheugen registreert niet hoe iets objectief heeft plaats gehad, wel hoe we iets ervaren hebben. In het boek toon ik aan dat emotie cruciaal is. Heeft een gebeurtenis indruk gemaakt? Maakte ze je blij of droevig? Dan sla je ze op.

Oudere mensen herinneren zich vaak beter dingen uit hun kindertijd dan uit het recente verleden

Dat komt omdat in je vroege kindertijd veel dingen voor het eerst gebeuren. Daarom maken ze zo’n verpletterende indruk en worden ze diep in het geheugen gegrift. Ik voel dat sommige dagen zich nu nauwelijks inschrijven in mijn geheugen. Ze zijn routine. Het is volstrekt logisch: wat indruk maakt, onthou je. Maar we doen ook veel aan interpretatie. Door je herinneringen te vertellen, vertel je eigenlijk heel veel over jezelf. Want op die manier geef je aan wat voor jou belangrijk is.

Zou het leuk zijn een dag zonder geheugen te leven?

Ik heb mij al afgevraagd in hoeverre dat mogelijk is, in het absolute nu leven. Ik denk dat je dan heel snel gedesoriënteerd raakt. Want als mensen geen korte termijngeheugen meer hebben, schijnt dat toch zeer beangstigend te zijn.

Het volledige interview met Kristien Hemmerechts leest u in het februarinummer van Plus Magazine; nu in de boekhandel.