Rondom Rio: paradijselijke kust en regenwoud

Sporters en supporters trekken deze zomer massaal richting Rio de Janeiro, waar van 5 tot 21 augustus de Olympische Spelen plaatsvinden. Wij gingen op zoek naar de mooiste plekken in de omgeving van deze miljoenenstad.

File, file en nog eens file. In de aanloop naar de Spelen is het verkeer in miljoenenstad Rio de Janeiro nog hectischer dan anders. Bij het doorkruisen van het stadsdeel Barra da Tijuca, waar de meeste olympische competities zullen plaatsvinden, is er geen doorkomen aan. En een alternatief is er niet. De uitbreiding van de metro is niet tijdig klaar en het gloednieuwe fietspad tussen de kust en de steile rotsen van het Parque Nacional da Tijuca is eind april ingestort. Na meer dan twee uur aanschuiven bij meer dan 30°C bereiken we eindelijk de kustweg langs de Costa Verde, de 300km lange kustlijn tussen Rio de Janeiro en São Paulo.

Het Alcatraz van Brazilië

Een eerste must see is Ilha Grande, een nog volledig autovrij eiland. In het kustplaatsje Conceição de Jacarei gaan we op zoek naar een overzetboot en worden we verplicht onze auto en autosleutels toe vertrouwen aan de parkingboys die door plaatsgebrek voortdurend hun wagenpark aan het herorganiseren zijn. Een kunst op zich.

Vanuit Conceição de Jacarei is het amper een kwartier varen tot Ilha Grande, dat tot begin 20ste eeuw een leprakolonie was. Na de melaatsen volgden de gevaarlijke criminelen, die aan de zuidkant van het eiland in een zwaar bewaakte gevangenis werden vastgezet. Pas in de jaren ’90 sloot de gevangenis. Die beladen geschiedenis heeft er gelukkig voor gezorgd dat grote bouwpromotoren het eiland alsnog links lieten liggen. Geen enkel buitenproportioneel gebouw of hotel verstoort het uitzicht op Ilha Grande. Toch is er voldoende accommodatie. In Vila do Abraão, het grootste dorp van het eiland, bevinden zich verschillende pousada’s, B&B’s en campings. Slapen in een hangmat, onder de blote hemel, is ook altijd een optie. Het contrast met Rio kan haast niet groter.

Zonder auto, met uitzondering van de vuilkar, kan je Ilha Grande op drie manieren ontdekken: te voet, met de fiets of met de boot. Of een combinatie daarvan. We volgen het wandelpad in de richting van de waterval van Feiticeira. Na een uur stappen door een schaduwrijk regenwoud bereiken we Praia Preta, een van de vele paradijselijke stranden waar taxibootjes aangemeerd liggen die ons zonder enige inspanning terug naar ons vertrekpunt brengen.

Bakermat van de caipirinha

Een tweede bijzondere locatie aan de Costa Verde is het koloniale stadje Paraty. Eind 17de en begin 18de eeuw was Paraty de grootste Portugese haven. Van hieruit werden goud, diamanten en ander waardevols naar Europa verscheept. Paraty was in die dagen belangrijker dan Rio! Toen voor de handelsroute via Rio werd geopteerd, dommelde Paraty in. De heropleving kwam er pas bij de aanleg van de kustweg in de jaren 1960. Intussen zijn de oude koloniale huizen opgeknapt en omgeturnd tot restaurants, kunstgalerijtjes en pousada’s. Kleurrijke plezierboten varen naar afgelegen baaitjes waar je rustig kan zwemmen en barbecueën.

“En de plaatselijke cachaça maakt het allemaal nog plezanter”, lacht Genkenaar Jan Rector, die al ruim tien jaar in Paraty woont. “Deze streek is het belangrijkste productiecentrum van cachaça, de sterke drank die het hoofdingrediënt is van de caipirinha. Onlangs werden documenten ontdekt die bevestigen dat de allereerste caipirinha hier in Paraty werd bereid. Maar nog lekkerder is het om de oude, donkere cachaça puur te drinken.”

Toch was het niet de cachaça die Rector naar Paraty bracht: “Mijn neef had de wereld rondgereisd en vond dit de allermooiste plek. Ik bespaarde me de vermoeiende wereldreis en reisde meteen naar hier.”

Keizerlijke vakantieplek

Na de verkenning van de Costa Verde gaan we bergop richting de bergen ten noorden van Rio en de baai van Guanabara. We houden halt in Petropolis dat toen Brazilië in de 19de eeuw nog een keizerrijk was, uitgroeide tot de favoriete vakantiebestemming van de keizerlijke familie. Tegenwoordig fungeert hun voormalige zomerresidentie als museum. Met slofjes over de schoenen wandelen we door de woonvertrekken en staatsiezalen. Het hoogtepunt is de schatkamer waar de met 500 diamanten versierde keizerlijke kroon van Brazilië wordt bewaard. Een andere traditie, die in Petropolis sterk in leven wordt gehouden, is de Duitse afkomst van veel inwoners. Verschillende wijken dragen een Duitse naam en dankzij folkloristische dansspektakels en bierfeesten waan je je op sommige dagen helemaal in Duitsland.

Verderop volgen we het spoor van de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig, die naar hier kwam om het geweld van WOII te ontvluchten. Na zes productieve maanden, tijdens dewelke hij o.a. zijn autobiografie schreef, pleegde hij samen met zijn echtgenote Lotte zelfmoord. Zweigs voormalige woning is nu als bescheiden schrijversmuseum heringericht.

Vanuit Petropolis volgt een spectaculaire rit door het hooggebergte van de Serra dos Órgãos. Aan de voet van deze keten met pieken tot boven de 2.000m bevindt zich het natuurreservaat van Regua, dat door het Argentijns-Britse echtpaar Raquel en Nicholas Locke met veel idealisme wordt beheerd. “Onze missie is het behoud van het Atlantische regenwoud”, legt Nicholas Locke uit. “In Brazilië rest er slechts 5 tot 10% van het oorspronkelijke woud. De voorbije jaren hebben we dit gebied hersteld door meer dan 130.000 bomen te planten. We herbebossen, doen aan research en werken op een duurzame manier.” Met resultaat: de biodiversiteit neemt jaar na jaar toe en vogelspotters vanuit de hele wereld komen nu naar Regua om nieuwe soorten te leren kennen.

De Ufo van Niterói

Tot slot bereiken we Niterói, waar we genieten van een fantastisch uitzicht op de skyline van Rio. Voor het overige draait het in Niterói allemaal rond Oscar Niemeyer, een van ’s werelds meest invloedrijke architecten uit de 20ste eeuw. In de jaren 1960 ontwierp hij de nieuwe Braziliaanse hoofdstad Brasilia en zelfs op hoge leeftijd bleef hij creatief bezig. In de havenbuurt van Niterói ontwierp hij op zijn 90ste de Caminho Niemeyer met o.a. een futuristisch theater en een museum over literatuur en geschiedenis. Het meest spectaculaire bouwwerk van Niemeyer is het Museo de Arte Contemporânea (MAC) dat veel weg heeft van een ufo. Met Rio voor één keer uitzonderlijk bescheiden in de achtergrond.

Wie Niemeyer zegt kan niet om landschapsarchitect-milieuactivist en tijdgenoot Roberto Burle Marx heen, onder meer bekend van de strandpromenade van Copacabana. In 1949 verwierf hij op de Costa Verde een 36,5 ha domein, nu Sítio Roberto Burle Marx. Hij bestudeerde en kweekte er exotische planten – het zijn er intussen meer dan 3.500 – en toverde de plek om tot een tuin die zijn genialiteit weerspiegelt: een perfecte balans tussen natuur en ontwerp. Hij ligt er ook begraven.

TEKST EN FOTO’S: KRIS CLERCKX