Pafos, hoofdstad van culturen

Pafos, in zuidwest Cyprus, is culturele hoofdstad van Europa 2017. Hier werd Aphrodite geboren, bouwden rijke Romeinen villa’s, kwam apostel Paulus op missie en vochten Byzantijnen, Franken, Venetianen en Ottomanen een bitse strijd uit.

De mythe gaat zo: kunstenaar Pygmalion wordt tot over zijn oren verliefd op zijn eigen gecreëerde ivoren beeldhouwwerk Galatea. Aphrodite, geboren voor de kust van Pafos, brengt het vrouwenbeeld tot leven en de twee krijgen een dochter, Pafos. Haar zoon sticht de stad Pafos en bouwt er een tempel voor Aphrodite.

Feit is dat de stad zo’n duizend jaar lang de hoofdstad was van Cyprus, tot Nicosia die rol in de 10de eeuw overnam. De vele, opeenvolgende heersers zagen de voordelen wel van de havenstad aan de Middellandse zee met zijn milde klimaat, omringd door vruchtbare bergflanken. De antieke stenen raakten bedolven onder het stof van de recentere geschiedenis, maar sinds de onafhankelijkheid van Cyprus in 1960 worden voortdurend nieuwe archeologische ontdekkingen gedaan. Om het kostbare erfgoed te vrijwaren van verdere vernieling werd de volledige stad erkend als Unesco-werelderfgoed.

Zicht op zee

De stad is ruwweg opgedeeld in twee delen. Kato Pafos, of laag-Pafos, ligt aan de kust. Hier schurken waardevolle archeologische sites aan tegen moderne vakantieresorts en uitgaansgelegenheden. In het archeologische park vlak bij de haven kan je makkelijk een halve dag rondstruinen en je proberen voor te stellen hoe de antieke stad er ooit moet hebben uitgezien. Wij besluiten het huis van Dionysos met de prachtig bewaarde Romeinse mozaïeken te bezoeken. De God van wijn en geestdrift wordt er afgebeeld als een engel. Het bewijs dat het christendom in de 2de-3de eeuw al diep in de geesten van de eilandbewoners genesteld zat. Al in de 5de eeuw werd de Cypriotisch-orthodoxe kerk erkend. De grondleggers van die kerk zijn de apostelen Paulus, Barnabas en Marcus, die in 45 n. Chr. op missie kwamen op het eiland. Iets verderop herinneren de Pauluszuil en de ruïnes van de Byzantijnse basiliek aan de geselingen die deze apostel eerst moest ondergaan alvorens hij erin slaagde de Romeinse proconsul te bekeren.

Enkele honderden jaren eerder, toen Cyprus een provincie was van Egypte, reserveerden ptoleméïsche vooraanstaanden hier hun graf met zicht op zee. De Koningsgraven werden uitgegraven in de rotsgrond en doen denken aan de piramides: de doden kregen een heel huis ter beschikking, waterput, atrium en zuilengang incluis. De bouwwerken werden nadien dan ook gretig gebruikt door Romeinen, vervolgde Christenen en Britse plunderaars.

Terug in de kleine jachthaven, overschouwd door een middeleeuws fort, kiezen we een plek uit om te genieten van de zonsondergang.

Cypriotisch vertier

De hoger gelegen stad, Pano Pafos of Ktima, is het commerciële centrum van de stad. Hier kan je snuisteren op de overdekte markt en in de kleine straatjes rondom. Om de stad klaar te stomen voor het culturele jaar werd het oude centrum onder handen genomen. Zo werd de omgeving rond het stadhuis deels autovrij gemaakt en werden ambachtslui en artisanale producenten benaderd om de nieuwe winkelpanden uit te baten.

Wij duiken ’s avonds een traditionele taverna in en worden getrakteerd op een typische Grieks-Cypriotische avond. De heerlijke mezze komt in ontelbaar veel gangen, terwijl jonge knapen en dames ons inwijden in de Cypriotische volksdans en -muziek.

Smakelijke bergen

Pafos is de ideale uitvalsbasis om het Troodosgebergte te verkennen. Op een half uur rijden van de kust slinger je op voortreffelijke wegen door het roestbruine gebergte. Je kan hier uren wandelen in de verfrissende naaldbossen en genieten van de vele plantensoorten die het eiland te bieden heeft (zo’n 1.800, waarvan 140 endemische). Wij kozen voor een autoritje langs authentieke dorpjes. Op weg naar de bergen stoppen we aan Petra Tou Romiou of de Rots van Aphrodite. In deze idyllische baai werd Aphrodite uit het schuim van de zee geboren. Ik kijk naar het azuurblauwe water dat tegen de lichtgrijze rotsen – door de zon lijken ze bijna wit – klotst en zie Aphrodite verschijnen op een schelp voortgetrokken door drie dolfijnen.

We trekken verder landinwaarts. Sommige dorpen, zoals Lofou, zijn verlaten en werden omgevormd tot accommodaties voor agrotoerisme. Wijndorp Omodos werd rond het Heilig Kruisklooster gebouwd. Het 17de-eeuwse klooster werd vernield, maar enkele jaren geleden volledig gerestaureerd, inclusief de mooie houten vloeren en plafonds. In het orthodoxe kerkje dat vroeger bij het klooster hoorde branden gelovigen kaarsen en kussen ze de met prachtig houtwerk omrande iconen.

In een volgeladen taverna doen we ons nog eens tegoed aan een mezze. Verbazend hoeveel manieren er bestaan om de typisch Cypriotische geitenkaas halloumi klaar te maken: gegrild, met honing, met een korst van sesamzaadjes. Wie hier een mezze bestelt, krijgt geen twee keer hetzelfde. Met een goedgevulde maag bezoeken we de smalle straatjes van het dorp, waar handelaars lokale producten verkopen. Ik proef van de pastelaki, notenrepen op basis van carobsiroop, gemaakt van de vrucht van de johannesbroodboom die overal op het eiland groeit, en ben blij dat ik die laatste drie gangen van de mezze heb overgeslagen.