© gettyimages

Ik ga op reis en neem mee... een dagboek

Je kan op vakantie onophoudelijk foto’s schieten. Maar een veel authentiekere manier om je ervaringen vast te leggen is een travel journal bijhouden. Daar zijn geen regeltjes voor. Laat je creativiteit dus de vrije loop!

Ooit was een travel journal de norm: reizigers waren veel minder talrijk dan vandaag, maar noteerden vaker hun indrukken in een schrift. En maakten met vulpen een schets van de meesterwerken die ze onderweg te zien kregen. Tot de fotografie haar intrede deed en mettertijd almaar meer werd geperfectioneerd. Vandaag zijn de reizigers vervangen door toeristen en heeft het logge fototoestel plaatsgemaakt voor de smartphone. Een vakantieherinnering vastleggen? Op het knopje drukken en je bekomt een afgelikt en automatisch gecorrigeerd beeld.

Niet bepaald een positieve evolutie, vindt Gaetan Plein (65). Gaetan is net met pensioen en een uitermate bezige bij: een flink deel van het jaar reist hij naar alle uithoeken van de wereld, de rest van de tijd gidst hij bezoekers in Spa en omstreken. “Het probleem is dat er aan die foto’s, waarvan je er honderden neemt, niets authentieks meer is. Het is een automatisme”, merkt hij op. “Hoewel perfect, zijn ze totaal waardeloos. Eenmaal terug thuis, kijk je er nog amper naar.”

Wanneer Gaetan eropuit trekt en herinneringen wil vastleggen, geeft hij de voorkeur aan papier. In een lieve en naïeve stijl maakt hij tal van tekeningetjes vol leven en humor. “Het is niet de bedoeling om hoogstaande kunstwerken af te leveren. Het zijn schetsen van en voor mezelf, uit de losse pols. Ik leg het momentum vast. De tekeningen komen recht uit het hart.” Gaetan is lang niet de enige die teruggrijpt naar het reisdagboek. Dat is duidelijk terug van weggeweest. Almaar meer mensen doen tijdens hun omzwervingen opnieuw aan journaling. Je kan er alle kanten mee uit, je kan je fantasie de vrije loop laten: collages, schetsen met potlood, balpen of vulpen, aquarelletjes, kalligrafie, gedichten, filosofische beschouwingen, sjablonen... werkelijk alles mag! “Voor een reisdagboek gelden geen regels, tenzij de regels die je jezelf oplegt”, aldus Nicolas Viot, een illustrator die geregeld workshops organiseert rond het thema. “Het is een spontaan gebeuren, meer niet. Niets belet je om er na een bezoek aan een interessant museum simpelweg je toegangskaartje in te plakken en daarrond bijvoorbeeld een tekening aan te brengen als versiering.”

Bezig zijn met een reisdagboek is ook een beetje gas terugnemen. Er zijn geen regels, tenzij die welke je jezelf oplegt.

De kunst van gas terugnemen

Het reisdagboek is al een paar jaar aan een stevige comeback bezig, maar sinds de coronacrisis een rem heeft gezet op ons hectische bestaan, heeft het nog aan populariteit gewonnen. “Bezig zijn met een reisdagboek, da’s ook een beetje gas terugnemen”, vindt de illustrator. “Je houdt halt, je last een pauze in en je focust. Met een reisdagboek haal je meer uit het moment en besteed je meer aandacht aan wat je beleeft en ervaart. Er is een vorm van contemplatie mee gemoeid: je moet tijd uittrekken om doordrongen te raken van het licht, van de sfeer... De kunst bestaat erin een onbeduidend detail vast te houden en daar vervolgens een eigen invulling aan te geven. Terwijl je dat doet, ben je even weg van de wereld.”

Je hoeft heus niet naar de andere kant van de aardbol te reizen om een travel journal bij te houden! Het enige wat je nodig hebt is een inspirerende plek, die je met een totaal nieuwe blik bekijkt en ontdekt. Dat kan evengoed het park net om de hoek zijn. Het bewijs? Bij de Folon Foundation geven tweetalige leerkrachten workshops aquarelleren voor reisdagboeken, waar je te midden van de natuur – het Solvaypark in Terhulpen – tekeningen leert maken. “We hebben het aanbod moeten uitbreiden. Dat deze workshops ook na de pandemie succesvol zouden blijven, heeft ons enigszins verrast. Deze zomer zit alles al vol”, zegt Donatienne de Vleeschauwer, woordvoerder van de stichting. “Wie aan deze workshops deelneemt? Vooral vrouwen tussen de 40 en 65 jaar, al is het publiek eigenlijk erg divers: koppels, vriendinnen, een grootmoeder met haar kleindochter...”

Alleen en samen

Dat brengt ons naadloos bij een van de grote paradoxen van het reisdagboek: het is zowel een persoonlijke als collectieve kunstvorm. “Tijdens de workshops wisselen het groepsgebeuren en de momenten waarop je je als deelnemer op jezelf terugplooit elkaar af”, bevestigt Donatienne de Vleeschauwer. “Het is een gezellige boel, maar zodra het schetsen begint, trekken de deelnemers zich terug in hun eigen bubbel en zijn ze hypergeconcentreerd. Wanneer iedereen klaar is, worden de tekeningen aan mekaar getoond. Soms wordt er gelachen, maar dat is altijd vriendelijk bedoeld.”

En die dualiteit slaat aan: naast clubs van mensen die samen naar het buitenland gaan en een reisdagboek bijhouden, bestaat er een heuse internationale community. Even op het internet surfen met zoektermen als urban sketcher, reisdagboek of travel journal volstaat om via een forum in contact te komen met gelijkgestemden en om leuke ideeën en kunstwerkjes uit te wisselen!

Ai, mislukt... Of toch niet!

De meest solitaire reiziger merkt al gauw dat een travel journal mensen samenbrengt. “Wanneer ik mij installeer en begin te tekenen, komt er binnen de kortste keren iemand over mijn schouder meekijken”, monkelt Gaetan Plein. “Blijkbaar werkt het verbindend. Nogal wat kunstenaars houden er niet van om gestoord te worden, omdat ze precisie nastreven, maar dat geldt niet voor mij. Integendeel, ik zoek contact, vind het fijn als iemand vragen stelt. Soms geef ik mijn gesprekspartner zelfs een tekening mee.”

Is je interesse gewekt, maar weet je niet goed hoe en waar te beginnen? Ga er gewoon voor! Het eerste wat je moet doen, is het materiaal kopen (lees ook: Dit heb je nodig). “Het allerbelangrijkste is de keuze van het schrift, want daarmee bouw je een sterke, bijna affectieve band op”, geeft Nicolas Viot mee. “Omdat je in dat schrift een stukje van jezelf legt, moet het prettig zijn om ter hand te nemen. Hetzelfde geldt voor je schrijf- of tekenspullen: kies materiaal waar je graag mee werkt, dat je graag vastneemt.” Je hoeft geen angst te hebben voor het witte blad: weet je niet goed hoe te beginnen, noteer dan alvast de datum, de plaats en de namen van je reisgezellen, en teken of beschrijf wat op je pad komt. “Gewoon de sprong wagen en je bent vertrokken! Naarmate je met je reisdagboek bezig bent, komt de inspiratie vanzelf.”

Een tekening is nooit mislukt of slordig. Alles heeft betekenis.

Tot slot nog even meegeven dat de kwaliteit van de schetsen in je travel journal er weinig toe doet, al hoeft dat je niet te beletten om je talent bij te schaven of je te documenteren. Op het internet wemelt het van de tutorials en zowat overal in België worden cursussen en workshops georganiseerd. “Hou echter vooral voor ogen dat dit een kunstvorm is die aan heel weinig genoeg heeft en je in de eerste plaats creatief plezier moet geven”, aldus Gaetan Plein. Je schetsen moeten niet per se figuratief zijn. Suggestie is belangrijker dan realisme. Een ietwat bizar perspectief, een karikaturaal gezicht, kleuren die niet waarheidsgetrouw zijn... allemaal geen probleem. “Een tekening is hoe dan ook nooit mislukt of slordig. Alles heeft betekenis. Ik herinner me dat ik mijn schrift ooit open heb laten liggen en dat er een kat over is gelopen. Mijn tekening stond vol poezenpootjes. Ik heb het zo gelaten. Die pootjes maken deel uit van het verhaal.”

Dit heb je nodig

  • Een schrift, natuurlijk. Vermits je het overal mee naartoe neemt, het heel wat te verduren krijgt en je er misschien ook aquarelverf en lijm op loslaat, kies je best voor een solide exemplaar van degelijke kwaliteit, met papier dat voldoende dik is en een korrel heeft die je voeling geeft met het papier. Je kan ook opteren voor losse bladen, die je achteraf inbindt.
  • Een doosje aquarelverf (en een flesje water), kleurpotloden, pastels, een tube lijm, een schaar, een vulpen... Om het even wat, als je er maar graag mee werkt! Kies ook hier voor hoogwaardig materiaal, desnoods koop je in het begin wat minder.
  • Aangepaste kleding. Tijdens het schetsen moet je enige tijd stilstaan of -zitten: je bent dus maar beter voorbereid op een verzengende zon of op een plensbui!
  • Een licht vouwstoeltje kan nuttig zijn, al zitten sommigen liever op de grond of op een laag muurtje.

5 do’s-and-don’ts

  • Zorg dat je er plezier aan beleeft. Dat mag vanzelfsprekend lijken, maar het is wel cruciaal. Begin er enkel aan als je echt belangstelling hebt voor schrijven en tekenen, ook al ben je een volslagen neofiet.
  • Vertel hoe je de dingen ervaart. Streef niet naar een waarheidsgetrouwe weergave van de realiteit, wel naar een persoonlijke interpretatie ervan. Vertrouw je indrukken toe aan het papier.
  • Werk spontaan en aanvaard die spontaniteit, ook al lijkt je tekening achteraf mislukt.
  • Laat je verrassen en leg vast wat er zich hier en nu aandient. Kies niet vooraf wat je gaat tekenen.
  • Bouw een affectieve band op met je schriftje en je tekenmateriaal: je zal er nog liever naar grijpen.

Partner Content