De man van Spy toont zijn ware gelaat

Leen Baekelandt
Leen Baekelandt Journaliste Plusmagazine.be

In het Museum voor Natuurwetenschappen werd een hyperrealistische reconstructie op ware grootte van de mens van Spy voorgesteld. Vanaf 7 januari kunt u hem bezoeken in de Espace de l’Homme de Spy (EHoS) in Onoz.

De neanderthalers van Spy zijn ongetwijfeld de beroemdste fossiele mensen van ons land. In 1886, toen deze fossielen ontdekt werden in Spy (op de oever van de Orneau, een bijriviertje van de Samber in de provincie Namen) stond de menselijke paleontologie nog in haar kinderschoenen. Over de evolutie van de mens was nog niets geweten.

Foto: Patrick Semal/KBIN

Toch begonnen enkele geleerden al vermoedens te koesteren. In 1856 werd namelijk de neanderthaler gevonden en de opvattingen van Charles Darwin vonden stilaan ingang in de wetenschappelijke wereld. Nu bewees ook de mens van Spy dat er fossiele mensen bestonden: op onze planeet kwamen dus mensengroepen voor die van ons verschilden en die intussen uitgestorven zijn.

Bovendien leefden ze veel langer geleden dan wat de Bijbel beweerde. Hun ouderdom werd aan de hand van koolstof-14-datering op ongeveer 40 000 jaar bepaald. Ze behoorden dus tot de laatste neanderthalers, op een ogenblik dat de moderne mensen zich al op het Europese vasteland waagden.

Een waarheidsgetrouwe reconstructie

De gevonden beenderen door het Koninklijk Belgisch Intituut voor natuurwetenschappen zeer goed bewaard. Bovendien bleek het skelet van het individu dat de naam Spy II kreeg, bijna volledig en dat bracht bepaalde mensen op nieuwe ideeën.

Met een totaal nieuwe wetenschappelijke aanpak werkte het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, samen met het LABO (Laboratoire d’Anatomie, Biomécanique et Organogenèse) van de Université Libre de Bruxelles aan een virtuele driedimensionale reconstructie van het skelet Spy II.

De man van Spy toont zijn ware gelaat

Foto’s: Patrick Semal/KBIN en Laurence Leberger/AWPA

Het Collectief Centrum van de Belgische Technologische Industrie (Sirris) ging uit van dit virtuele model om een volledig skelet driedimensionaal uit te printen. Ze creëerde elk been uit opeenvolgende uiterst dunne laagjes polyamidehars telkens in twee exemplaren. Met de eerste reeks beenderen stak het KBIN een volledig en samenhangend skelet van de neanderthaler Spy II ineen. Met de tweede reeks maakten de Nederlandse kunstenaars Adrie en Alfons Kennis een hyperrealistische reconstructie. Die kreeg de naam ‘Spyrou’, omdat de inwoners van Spy zo genoemd worden.

De geboorte van Spyrou

Als eerste stap zetten de broers Kennis alle beenderen in een natuurlijke houding ineen. Daarna reconstrueerden ze de spiermassa, het vetweefsel en de huid door verschillende lagen boetseerklei op de beenderen aan te brengen. Hoofd, handen en voeten werden apart gemaakt. Ze plaatsen houten stokjes op de schedel, die de gemiddelde dikte van het zachte weefsel aanduiden. Ze brengen de voetbeentjes bijeen en modelleren er dan de voet op. Wanneer alle elementen klaar zijn, hechten de makers er vooraf gemaakte siliconenafdrukken op, die de fijne huidstructuur weergeven, met huidplooien, rimpels en poriën. Zo verkrijgen ze een basismodel, waarvan ze een mal maken waarmee ze de definitieve reconstructie vervaardigen.

De man van Spy toont zijn ware gelaat

Foto: Laurence Leberger, AWPA

De mensen van Spy zijn neanderthalers

Neanderthalers lijken heel erg op ons. Toch hebben ze enkele opvallende kenmerken: hun zware wenkbrauwbogen en hun langwerpige hersenschedel. Het skelet van de neanderthalers is klein maar stevig. De lichaamsverhoudingen zijn anders en aan een koud klimaat aangepast.

De neanderthalers hebben enkele honderdduizenden jaren bestaan. Hun typische anatomische trekken ontwikkelden zich zo’n 250 000 jaar geleden en tot 40 000 – 35 000 jaar geleden hielden ze stand.

Hun fossielen komen voor in een uitgestrekt deel van Eurazië, van West-Europa tot in centraal Siberië. In die lange tijd ondergingen ze de klimaatschommelingen in Eurazië, van gematigd of continentaal tot ijzig koud, en pasten daar telkens hun levenswijze aan aan. Het waren nomadische jagers-verzamelaars. Pas na de laatste ijstijd krijg je de eerste landbouwers en werd de mens langzaamaan sedentair.

Hoe moeten we ze noemen?

Al sinds hun ontdekking bestaat er discussie: moet men de neanderthaler Homo sapiens neanderthalensis of Homo neanderthalensis noemen? In het eerste geval beschouwen we hem als een aparte ondersoort, die echter wel tot onze soort Homo sapiens behoort. In het tweede geval zijn ze een volledig andere soort.

Uit het eerste DNA-onderzoek bleek niet dat er genetische uitwisseling bestond tussen de twee bevolkingsgroepen, wat op twee verschillende soorten zou wijzen. Recenter genetisch onderzoek toont aan dat 100 000 jaar geleden neanderthalers en moderne mensen hun genen toch in geringe mate uitwisselden. Hiervan zijn sporen terug te vinden in het DNA van huidige bewoners van Eurazië en Oceanië ... Het blijft dus een ingewikkelde kwestie!

De man van Spy at gevarieerd

Chemische analyses van het fossiele collageen van de beenderen van de neanderthalers uit Spy wijzen erop dat hun voeding veel dierlijke eiwitten bevatte, waarschijnlijk van grote herbivoren, zoals de mammoet en de wolharige neushoorn.

Maar in het tandsteen van de twee individuen van Spy zijn microfossielen waargenomen die aantonen dat ze eveneens zetmeelrijke planten aten, zoals wortelstokken van waterlelies, die heel veel koolhydraten maar weinig eiwitten bevatten. Het is de eerste keer dat dit bij neanderthalers werd vastgesteld en bewijst dat de laatste neanderthalers een gevarieerd dieet hadden.

Meer info over de EHoS in Onoz, een deelgemeente van Jemeppe-sur-Sambre waar de reconstructie nu te bewonderen is, vindt u op www.hommedespy.be

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content