Achter de schermen van het Lam Gods

In het Gentse Museum voor Schone Kunsten kunnen we live één van de belangrijkste kunstevenementen van dit decennium meemaken: de restauratie van het Lam Gods.

Het tafereel heeft wat van een klassieke scène uit een politiefeuilleton, waarbij speurders onzichtbaar de ondervraging in een verhoorkamer kunnen volgen. Met dat verschil dat je in het Gentse museum niets kunt horen van wat zich achter de dikke, kogelvrije, glazen wand afspeelt.

Kijken zult u als bezoeker des te beter kunnen. Let wel: spectaculaire taferelen moet u niet verwachten. Wat er te zien valt zou je zelfs nogal saai kunnen noemen. Tegelijk is het fascinerend: het Lam Gods, het beroemdste kunstwerk van ons land en één van de meest waardevolle artistieke scheppingen uit de Middeleeuwen, wordt hier voor onze ogen uit elkaar gehaald en stapje voor stapje gerestaureerd.

Is dit een fotostudio?

Als kijker zit je op een bank in een donkere ruimte vóór de glazen wand. De ruimte achter de wand is echter hel verlicht en doet met zijn vele statieven met spots aan een grote fotostudio denken. Momenteel is het restauratieteam van het Koninklijk Instituut van het Kunstpatrimonium (KIK) bezig aan de buitenkant van de zes zijpanelen van het triptiek. Dat zijn de panelen met schenker Joos Vijd en zijn vrouw Elisabeth Borluut, Johannes de Doper, Johannes de Evangelist, het bezoek van de engel Gabriël aan Maria (de Annunciatie) met erboven de profeten Zacharia en Micha en de twee sibillen.

De bedoeling is dat telkens één onderdeel van het Lam Gods gerestaureerd wordt. Twee derde van het grote kunstwerk blijft zichtbaar in de Gentse Sint-Baafskathedraal (de ontbrekende panelen worden vervangen door zwart-witreproducties). Als de buitenste zijpanelen zijn afgewerkt, komen achtereenvolgens de bovenste rij en de onderste rij binnenpanelen aan de beurt.

Voorzichtig, voorzichtig

Op het moment van ons bezoek (een vrijdagnamiddag) zijn vier restaurateurs aan het werk. Twee zijn bezig aan een computer, één is aan het werken aan het paneel met het binnenhuisdecor van de Annunciatie, een vierde geeft een interview aan een cameraman.

Vier van de panelen waaraan niet gewerkt wordt, staan dicht bij de glazen wand. Mooi, want door de ruime verlichting zijn ze hier veel beter te bekijken dan in de wat donkere kapel in de Sint-Baafskathedraal.

Ook valt op hoe voorzichtig met het kunstwerk wordt omgegaan. De panelen staan in stevige staanders en de tweepootladder om aan een paneel te werken is zo gemaakt en geplaatst dat hij niet kan omvallen op het paneel. De vrouwelijke restaurateur in actie zien we telkens en telkens opnieuw de ladder op- en afgaan om een penseel voorzichtig te dopen in een product op een trolley op veilige afstand van het paneel. Het zou handiger werken zijn met het product dichter bij het schilderij, maar dat risico wil men duidelijk niet nemen.

Telkens zien we de restaurateur met het penseel stevig over het gewaad van een sibille wrijven. Niet om verf of vernis aan te brengen, maar om de bestaande verflagen schoon en helderder te maken. Geregeld komt ze van de ladder af om vanop een afstand het resultaat te bekijken en erover te discussiëren met een collega. Het moet gezegd: wanneer we goed kijken, lijkt de sibille op het paneel er al beter zichtbaar en lichter uit te zien dan haar collega op het paneel ernaast.

Wat zit er onder de verf?

Na een tijdje schuift de restaurateur een infraroodscanner met een zwarte kap tot dicht bij het paneel waaraan ze aan het werken is. Ze legt de kap over het paneel en verdwijnt er ook zelf onder. Op die manier kan ze zien welke lijnen en tekeningen eventueel verborgen zitten onder de schoongemaakte verflagen.

Op deze manier heeft men begin februari in een ander paneel van de Annunciatie onder de bestaande verf de contouren van een gezicht ontdekt. Via dezelfde werkwijze heeft men eerder gevonden dat een plank uit het centrale binnenpaneel onderaan afkomstig is van dezelfde boom als een plank uit het centrale binnenpaneel bovenaan. Het volledige schilderij lijkt dus meer samenhang te vertonen dan men lange tijd gedacht heeft.

Na bijna een uur toekijken wordt het me duidelijk: snel zal dit werk niet opschieten. Dat is trouwens ook niet de bedoeling: deze restauratie moet grondig gebeuren en het Lam Gods voor de komende generaties in al zijn luister herstellen. Het KIK denkt eraan te moeten werken tot eind december 2017. U hebt dus nog eventjes, als u wilt gaan kijken.

Praktisch

  • De restauratie vindt plaats in het statige gebouw van het Museum voor Schone Kunsten in het Citadelpark in Gent (tegenover het S.M.A.K.). De toegang is inbegrepen in de entreeprijs voor het museum. Meteen een goede gelegenheid dus om het museum zelf eens te bezoeken. Mis zeker de Kruisdraging van Jeroen Bosch, James Ensor en de Vlaamse expressionisten niet.
  • Entreeprijs: ? 5 (55+: ? 3,75).
  • Aan de restauratie wordt gewerkt op weekdagen van 10 tot 17 uur (niet tijdens een korte middagpauze). Houd er wel rekening mee dat het museum gesloten is op maandag.
  • Info: tel. 09 240 07 00 en www.mskgent.be
  • Een bezoek aan de restauratie kunt u goed combineren met een bezoek aan de Lam Gods-tentoonstelling in het Caermersklooster in Gent. Hier loopt een permanente expo over de schildertechnieken die gebruikt werden in het Lam Gods en over de symboliek van het schilderij. Er is ook een simulatie van het kunstwerk gemaakt met open- en dichtgaande panelen en er draait een infofilm over de restauratie. Toegang: ? 2. Adres: Vrouwebroersstraat 6, 9000 Gent. Open dinsdag-zondag 10-17 uur. Info: tel. 09 269 29 10 en www.caermersklooster.be

Partner Content