Zo beschermt u uw privéleven!

Het gebruik van computers en internet vergemakkelijkt ons dagelijks leven en garandeert ons een betere dienstverlening. Dit betekent echter ook dat met één muisklik onze persoonlijke gegevens beschikbaar zijn. Waar begint en eindigt ons recht op privacy?

We vullen onze naam, adres en geboortedatum in op een klantenkaart, onze foto komt terecht op de website van een vereniging waar we deel van uitmaken, we worden gefilmd door bewakingscamera’s,... Er gaat geen dag voorbij zonder dat we wel ergens persoonlijke gegevens bekendmaken of aan iemand doorgegeven. Ze worden door anderen bekeken, gebruikt voor een bepaald doel, opgeslagen in databanken. Maar hebben we daar dan helemaal geen controle meer over? Hoe evolueert ons recht op privacy in een almaar meer geïnformatiseerde samenleving?

In dit dossier stellen we een aantal concrete vragen over de bescherming van ons privéleven: Wie heeft toegang tot onze persoonlijke gegevens? Voor wie moeten wij onze deur opendoen? En hoever mag een controle gaan, zowel in het maatschappelijke leven als op het werk (hoe zit het met de camerabewaking in de parkeergarage of op straat, in hoeverre mag de werkgever het e-mailverkeer van zijn werknemers controleren, hoe zit het met het surfen op het internet tijdens de kantooruren)? Is big brother almachtig? Of valt het uiteindelijk allemaal nog mee?

Wie heeft toegang tot mijn gegevens?

Het gebruik van de nieuwste informatie- en communicatietechnologieën kan onze privacy in gevaar brengen. De gegevens die worden verspreid zijn immers vaak persoonlijk.

Mag een firma mijn gegevens gebruiken voor reclamedoeleinden?

U bestelt kantoormateriaal bij een postorderbedrijf. Even later ontvangt u allerlei catalogi en offertes van gelijkaardige bedrijven. Mag een firma zijn klantenbestand doorgeven? En zo ja, welke gegevens?

Persoonsgegevens mogen doorgaans alleen verwerkt worden wanneer de betrokkene daarvoor zijn ondubbelzinnige toestemming heeft verleend. Dat staat zo in de privacywetgeving en die is van toepassing als u een bedrijf uw gegevens bezorgt (bijv. door een aanvraagformulier in te vullen) en het bedrijf voegt die toe aan een klantenbestand. Het bedrijf moet u van dit bestand op de hoogte brengen door een zogenaamde privacybepaling op dat formulier te vermelden: “De gegevens zullen opgenomen worden in ons klantenbestand. U hebt steeds het recht op toegang tot en correctie van deze gegevens”. U moet ook de mogelijkheid hebben om u te verzetten, bijvoorbeeld met een formulering zoals: “Kruis dit vakje aan als u niet gecontacteerd wenst te worden voor onze commerciële acties”.

– Ontvangt u reclame van andere firma’s in hetzelfde marktsegment, dan hebben zij uw adres gevonden in een lijst van een zusterbedrijf of via een gespecialiseerd bedrijf. Zulke firma’s stellen hun lijsten samen op basis van gegevens die zij overal kunnen raadplegen. De privacywet stelt dat er geen religieuze, medische of juridische informatie mag staan op lijsten die gebruikt worden voor marketingdoeleinden. Wenst u helemaal geen reclame meer te ontvangen, dan kunt u zich inschrijven op de Robinsonlijst. Meer informatie hierover: www.bdma.be (klik op Robinson).

Wat zit er in het Rijksregister en wie mag het raadplegen?

Het Rijksregister bevat volgende gegevens: naam en voornamen, geboorteplaats en -datum, geslacht, nationaliteit, hoofdverblijfplaats, plaats en datum van overlijden (de gegevens worden bewaard tot 30 jaar na het overlijden), beroep, burgerlijke staat en samenstelling van het gezin.

Bepaalde ambtenaren van de ministeries kunnen het rijksregister inkijken. Maar ook de gemeentelijke administraties, onderzoeksrechters, notarissen en gerechtsdeurwaarders, de orde van de Vlaamse balies en bepaalde nutsbedrijven hebben toegang.

WEETJE Als u beschikt over een elektronische identiteitskaart kunt u via de website www.mijndossier.rrn.fgov.be inzage hebben in uw dossier bij het Rijksregister en de gegevens die de laatste 6 maanden veranderd werden. U kunt ook eens langslopen bij uw gemeente en vragen om uw dossier in te kijken. Meer info: www.ibz.rrn.fgov.be.

Welke gegevens staan er op mijn SIS-kaart?

Uw SIS-kaart bevat naast uw persoonlijke gegevens (naam en voornamen, geboortedatum en geslacht, rijksregisternummer, inschrijvingsnummer bij de sociale zekerheid) ook beschermde gegevens, die enkel leesbaar zijn met een elektronisch toestel door personen die de toestemming gekregen hebben van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering. Het gaat hier om het nummer van uw ziekenfonds, uw aansluitingsnummer bij het ziekenfonds en het recht op terugbetaling. Via de SIS-kaart ziet de apotheker in één oogopslag of u recht hebt op terugbetaling van het ziekenfonds en weet hij welk tarief hij u moet aanrekenen.

WEETJE Op de SIS-kaart staan dus geen gegevens over uw gezondheidstoestand!

Kan ik bepalen wat er in mijn medisch dossier blijft, en wie het mag inzien?

U wilt niet dat gevoelige gezondheidsinformatie over u ter ore komt van bepaalde familieleden en/of andere zorgverleners? U zou willen eisen dat uw geneesheer geen medisch dossier over u bijhoudt? Of dat u op z’n minst bepaalde stukken mag laten verwijderen uit het dossier (zodat bijvoorbeeld uw familie – of bepaalde familieleden- niet ontdekt dat u ooit een psychiater hebt geraadpleegd)? Kunt u eisen dat bepaalde familieleden geen inzage in uw dossier krijgen?

U wilt geen dossier. Volgens de Wet op de patiëntenrechten hebt u als patiënt recht op een zorgvuldig en veilig bewaard dossier. Omgekeerd voorziet de wet echter niet in de mogelijkheid om afstand te doen van dit recht of om u te verzetten tegen het bijhouden van een dossier. En de privacy dan? Ook de Wet inzake de verwerking van persoonsgegevens laat geen verzet toe tegen het bijhouden van een dossier. Het zogenaamde recht van verzet wegens zwaarwichtige redenen geldt immers niet als de verwerking nodig is door een overeenkomst (bijvoorbeeld de behandelingsovereenkomst) en/of een wettelijke plicht (zoals de plicht om een patiëntendossier bij te houden).

U wilt bepaalde stukken uit uw dossier laten verwijderen. Volgens de Wet op de patiëntenrechten heeft een patiënt het recht om documenten te laten toevoegen aan zijn dossier, dat staat uitdrukkelijk in de tekst. Opnieuw zegt deze wet echter niets over de mogelijkheid om stukken uit het dossier te laten verwijderen. De Orde van geneesheren leidt hieruit af dat de patiënt dit recht dus niet heeft. Ook hier kan de patiënt evenmin de Wet inzake de verwerking van persoonsgegevens inroepen. Die voorziet immers wel in een recht om onjuiste gegevens te corrigeren, maar niet in een recht om stukken te laten verwijderen.

U wilt bepaalde personen de inzage in uw dossier beletten. Dit is perfect mogelijk. U kunt u namelijk als patiënt verzetten tegen een inzage van het dossier na uw dood door (bepaalde) familieleden. Volgens de Wet op de patiëntenrechten bent u verplicht dit schriftelijk te doen en moet u deze verklaring laten toevoegen aan het dossier. U moet dus een verzetsverklaring ondertekenen. Uw arts weet hoe dat concreet in zijn werk gaat.

En wat met andere zorgverleners? In verband met de inzage van het dossier door andere zorgverleners biedt het beroepsgeheim voldoende waarborgen zonder dat daarover nog specifieke extra-teksten worden opgesteld. Dit houdt in dat zij alleen kennis kunnen nemen van het dossier als ze betrokken zijn bij de behandeling én als dat noodzakelijk is. Daarnaast kan de patiënt zich ook expliciet verzetten tegen de mededeling van bepaalde informatie aan andere zorgverleners. Vraag aan uw arts om dit te noteren in uw medisch dossier. Hij zal u ook informeren over de eventuele risico’s die aan deze beslissing verbonden zouden kunnen zijn.

Voor wie moet ik mijn deur opendoen?

Het is niet omdat we via het internet met de rest van de wereld kunnen communiceren dat we niet graag zouden weten wie er voor onze deur staat als er wordt aangebeld. In ons eigen huis laten we niet iedereen binnen!

Voor de politie?

In uw straat is een ongeval gebeurd en de politie belt aan voor een getuigenverklaring. Bent u verplicht de agenten binnen te laten? Neen, u mag bijvoorbeeld voorstellen als goede burger uw medewerking aan het onderzoek te verlenen door naar het politiebureau te komen. De politieagent mag wél uw woning binnen als hij een huiszoekingsbevel op zak heeft van de onderzoeksrechter. Of in uitzonderlijke gevallen: bij betrapping op heterdaad (als hij ziet hoe een dief in uw woning uw bezittingen steelt) of bij hoogdringendheid (hij hoort bijv. hulpgeroep in uw woning). In deze omstandigheden heeft hij uw toestemming niet nodig.

Voor wie de gas of elektriciteit opmeet?

U kunt eisen dat het bezoek van te voren wordt aangekondigd – dit is doorgaans zo bepaald in het reglement of de algemene voorwaarden van het nutsbedrijf – maar u moet de persoon wel binnenlaten. Ook bij technische controle van uw installatie als er gevaar dreigt, moet u uw privacy opgeven.

Voor een deurwaarder?

De deurwaarder handelt zijn papierwerk wel aan de voordeur af. Slechts in één geval mag hij bij u binnenkomen (en zelfs de sloten forceren): wanneer hij over een vonnis of akte beschikt (in het jargon: een uitvoerbare titel) die stelt dat u een geldsom moet betalen maar dit niet deed. Als u in het verleden niet gereageerd hebt op zijn bevel tot betalen, dan kan hij zich toegang verschaffen tot uw woning, vergezeld van een slotenmaker, een meerderjarige getuige én een politieagent. Hij mag dan ook uw meubels in beslag nemen, zelfs als u niet thuis bent.

WEETJE De deurwaarder mag zich enkel toegang verschaffen tot uw woning op werkdagen tussen 5 en 21 uur.

Voor een incassobedrijf?

Stel dat u per ongeluk een factuur niet betaald hebt of dat u een factuur betwist. U wordt gecontacteerd door iemand van een incassobureau. In hoeverre moet hij uw privacy respecteren?

Het incassobureau zal altijd moeten starten met een ingebrekestelling (een brief). Ten vroegste 15 dagen later mogen pas andere maatregelen (zoals een huisbezoek) volgen. Incassobureaus mogen u niet belagen of intimideren. Tussen 22 uur ’s avonds en 8 uur ’s morgens mogen zij niet langskomen of u opbellen. Bij een huisbezoek moeten zij u een document voorleggen met een aantal verplichte vermeldingen (onder andere dat u... niet verplicht bent hen binnen te laten!). Zij mogen geen andere mensen contacteren (bijvoorbeeld familieleden of buren) om zich over u te informeren. En op de briefomslagen die ze u sturen mogen geen vermeldingen staan zoals Onbetaalde schuld.

Als een incassobedrijf zich niet aan deze regels houdt, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Dan riskeert het zelf te moeten opdraaien voor de schuld die het bij u probeert in te vorderen.

WEETJE De regel is: als het incassobedrijf tegenover u de regels heeft overtreden en u hebt hen betaald, dan hebt u het recht om het geld terug te vragen. Dreig desnoods met een klacht bij de Federale Overheidsdienst Economische Zaken!

Hoever mag een controle gaan?

Wie een dag gaat shoppen in Londen, wordt zeker 300 keer gefilmd. Bij ons loopt het nog niet zo’n vaart, maar big brother kijkt toch ook al behoorlijk vaak over onze schouder mee.

Mag men mij in het openbaar filmen?

Op 11 juni 2007 trad de nieuwe Camerawet in werking (Wet 21 maart 2007). Ze voorziet in drie types plaatsen:

de niet-besloten plaats: niet door een omsluiting afgebakend en toegankelijk voor het publiek: de openbare weg, een marktplaats, een gemeenteplein,...

de besloten plaats die toegankelijk is voor het publiek: elk besloten gebouw of plaats die uitsluitend bestemd is voor het gebruik door het publiek: shoppingcentra, warenhuizen, musea,...

de besloten plaats die niet toegankelijk is voor het publiek: elk besloten gebouw of plaats die uitsluitend bestemd is voor het gebruik door de gewoonlijke gebruikers: de gezinswoning, een flatgebouw (ook de gemeenschappelijke hal), een kantoorgebouw,...

Voor de drie types geldt dat degene die de camera’s plaatst mag filmen, op voorwaarde dat hij ten laatste de dag voordien het hoofd van zijn politiezone en de privacycommissie heeft verwittigd (op een open plaats is er bovendien een akkoord nodig van de gemeente en het hoofd van de politiezone). Verder mogen de beelden enkel in real time bekeken worden onder toezicht van de bevoegde overheid, bijvoorbeeld opdat de politie onmiddellijk zou kunnen ingrijpen bij misdrijven. De beelden opnemen is uitsluitend toegestaan om bewijzen te verzamelen over misdrijven of schade en om daders, getuigen of slachtoffers op te sporen en te identificeren. Als de beelden geen bewijsmateriaal hebben opgeleverd mogen ze maar één maand bewaard worden.

Uitzondering op deze principes:

De fysieke persoon (u of ik) die een camera plaatst op privéterrein voor persoonlijke doeleinden moet de politie en de privacycommissie niet verwittigen. Let op, als de camera’s geplaatst worden door de algemene vergadering van eigenaars in een flatgebouw (een rechtspersoon), dan moet het wel!

Mag mijn werkgever mijn e-mails lezen?

Tijdens uw werkuren stuurt u een mailtje naar een vriend om af te spreken. Of u surft even op het internet om een leuk vakantieadres te zoeken. Uw werkgever heeft een controlerecht, maar dat is niet onbeperkt. De controle moet uitgevoerd worden voor welbepaalde doeleinden (het beschermen van de handelsbelangen, een goede technische werking van het IT-netwerk, enz.). CAO nr. 81 legt hem enkele regels op:

i.v.m. e-mails. De werkgever mag de inhoud van professionele e-mails bekijken. De inhoud van privémails mag hij enkel raadplegen als hij het akkoord heeft van verzender en ontvanger. Hij mag tijdens zijn controle wel de naam kennen van de persoon voor wie de e-mail is bestemd, maar niet de inhoud.

i.v.m. het i nternet. Als hij een controle op het gebruik van het internet uitoefent, mag een werkgever daar geen geïndividualiseerde gegevens uithalen die hem in staat stellen uw identiteit te achterhalen tenzij uit deze gegevens blijkt dat iemand van het personeel bijv. pornosites bezoekt.

Mag mijn foto verspreid worden?

Een afbeelding of een foto van een persoon mag in principe niet verspreid/gebruikt worden zonder de toestemming van de persoon in kwestie. Tenzij u tot het selecte clubje van bv’s behoort... Zij leiden een openbaar leven en kunnen zich niet verzetten tegen de publicatie van foto’s op recepties of premières.

Nuance! Nogal wat rechters zijn ook bij gewone mensen minder streng. Zij menen dat foto’s die op openbare plaatsen genomen werden (op straat, bij een voetbalwedstrijd, enz.), toch zonder toestemming gepubliceerd mogen worden. Zij veroordelen het ongevraagde gebruik enkel als er bijvoorbeeld kwet-sende commentaar bij staat, als iemand er winst mee wil maken, of als je op privéterrein gevolgd bent, enz.

TIP Ondervindt u echt nadeel of schade, dan kunt u zeker iets ondernemen tegen de gebruiker/verspreider. Maar het is niet verstandig, te gaan procederen voor eender welke foto.

Hoe beschermt u uw privacy?

Wordt u vooraf op de hoogte gebracht van de bedoeling van de gebruiker/verspreider, dan kunt u zich tegen de publicatie of uitzending verzetten.

1. Vraag om uw foto niet op te nemen of het beeldmateriaal niet uit te zenden. Doet u dit telefonisch, vraag dan dat men u een schriftelijke bevestiging stuurt.

2. Wil men niet toegeven, stuur dan een aangetekende brief waarin u expliciet aanmaant uw foto niet te gebruiken of te publiceren. Vraag ook nu een schriftelijke bevestiging.

3. Wilt u écht zekerheid, dan kunt u ook via de rechtbank werken, bijv. via een zgn. procedure in kort geding (als het snel moet gaan). Dit kunt u doen als de publicatie of de uitzending uw goede naam zou schaden. In dat geval doet u het best een beroep op een advocaat. Vraag de rechter om een voldoende hoge dwangsom te voorzien bij elke overtreding.

Wat als het al te laat is?

U kunt een rechtzetting vragen. Vraag om in een volgende publicatie aan te geven dat u geen banden hebt met het blad waarin uw foto verscheen. Of vraag om het magazine of het blad uit de handel of uit omloop te nemen. U kunt ook een schadevergoeding eisen. Maar probeer eerst of diegene die uw afbeelding gebruikt heeft hier niet vrijwillig op wil ingaan. Lukt dit niet, dan zult u wellicht via de rechter moeten werken.

WEETJE De bedragen die door de rechters als schadevergoeding toegekend worden, zijn doorgaans beperkt. Het is niet ondenkbaar dat de advocaten- en gerechtskosten even hoog of hoger uitvallen. Voor de schadevergoeding alleen moet u het dus meestal niet doen.

De privacywet

De Belgische Privacywet (van 8 december 1992) omschrijft heel precies hoe en onder welke omstandigheden persoonlijke gegevens mogen worden verwerkt of doorgegeven. Ze bepaalt de rechten en plichten van de persoon wiens gegevens verwerkt worden, net als die van de verwerker.

– De verwerker moet een gerechtvaardigd doel voor ogen hebben. Zo mag uw oogarts uw gegevens niet doorgeven aan een firma die contactlenzen verkoopt, wel aan een andere oogarts voor advies.

– Als persoon wiens gegevens worden verwerkt, hebt u recht op informatie (u wordt verwittigd welke gegevens verwerkt worden en waarom) en u hebt het recht te weten waar uw gegevens vandaan komen. Dit betekent echter niet dat u een kopie moet krijgen van de gegevenslijst waarop u geregistreerd bent. U mag een verbetering vragen als uw gegevens onjuist zouden zijn, u mag u echter niet verzetten als de gegevensverwerking opgelegd is door een wet of reglement.

De privacycommissie

Als u vindt dat uw privacy werd geschonden, kunt u een klacht indienen bij de Privacycommissie. Dat doet u het best schriftelijk: Hoogstraat 139, 1000 Brussel. Telefonisch kunt u de commissie bereiken via tel. 02 213 85 40.

– Eerst onderzoekt de commissie of uw klacht onder de privacywet valt. De commissie houdt zich immers niet bezig met het algemene grondrecht privacy, maar enkel met het verwerken van informatie over iemands persoonlijke gegevens in een bestand. Als uw buurman met zijn verrekijker uw dochter beloert die in de tuin ligt te zonnen, is dit een inbreuk op haar privacy. Toch kan de commissie uw klacht niet behandelen. Als uw buurman uw dochter filmt terwijl ze dat niet weet of er geen toestemming heeft voor gegeven, kunt u wel klacht indienen bij de commissie. Iemand filmen is namelijk een verwerking van persoonsgegevens.

– Valt uw klacht onder de privacywet, dan probeert de commissie te bemiddelen tussen de verschillende partijen. Ze is echter geen rechter en velt dus geen vonnis of arrest. Zij kan ook geen boete opleggen.

– Lukt de bemiddeling niet, dan moet u uiteindelijk toch naar de rechtbank stappen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content