Praktische vragen over schenken

Wie een schenking wil doen, zit vaak met een aantal praktische vragen. Wij zetten een aantal lezersvragen op een rijtje.

Ik wil schenken aan een neefje. Vermoed wordt dat ik dat ‘buiten deel’ doe. Wat betekent dit en wat is het verschil met schenken aan mijn kind?

Als je tijdens je leven aan een van je kinderen schenkt, dan wordt vermoed dat je bij je overlijden elk kind gelijk wilde behandelen. En dus zal jouw kind dat al iets kreeg, een inbreng moeten doen, zodat je andere kinderen uiteindelijk evenveel krijgen. Want bij je overlijden wordt je nalatenschap wedersamengesteld. Ze bevat immers niet enkel de tegoeden van vandaag, ook oude schenkingen worden er fictief bijgeteld. Dit wedersamengestelde bedrag wordt gedeeld door het aantal kinderen en er wordt gekeken of ze allemaal evenveel krijgen. Je kind dat al een schenking kreeg, ontvangt dan minder bij de erfenis dan zijn broers en zussen. Wil je één van je kinderen toch meer geven, dan moet je uitdrukkelijk vermelden dat je schenkt ‘buiten deel, met vrijstelling van inbreng’.

Als je aan een andere erfgenaam schenkt dan je kinderen of kleinkinderen, zoals aan je neefje, dan geldt het omgekeerde vermoeden, namelijk dat jij jouw neefje wou bevoordelen. Dit heet ‘buiten deel’. Jouw neefje zal bij jouw overlijden geen inbreng moeten doen. Hij zal enkel eventueel (een deel) moeten teruggeven als blijkt dat het reservatair deel van jouw kinderen overschreden is. Want zij hebben sowieso recht op een deel van jouw erfenis.

We willen ons appartement aan zee aan onze vier kinderen schenken. Kan dat in vier gelijke delen? En waarom schenken mijn vrouw en ik beter elk apart ons deel aan elk kind?

Jullie kunnen het appartement inderdaad via de notaris aan jullie kinderen schenken in vier gelijke delen. Elk kind betaalt dan schenkbelasting op zijn deel. Willen jullie zelf in het appartement blijven wonen of willen jullie het verder kunnen verhuren, dan kunnen jullie schenken met behoud van vruchtgebruik. Als jullie allebei als ouders het appartement schenken aan jullie vier kinderen (uit de huwgemeenschap of uit onverdeeldheid bij scheiding van goederen) kunnen jullie best acht pakketjes maken – elk apart een deel aan elk kind. Op die manier valt jullie schenking acht keer in het laagste schenktarief dat in de drie gewesten slechts 3% bedraagt op de eerste schijf van 150.000 euro. Het is jullie woonplaats als schenker die bepaalt welk tarief van toepassing is. Er wordt gekeken waar jullie als schenker de laatste vijf jaar het langst hebben gewoond. Dus als jullie in Brussel of Wallonië wonen, zullen de Brusselse of Waalse tarieven gelden als jullie het appartement aan de kust schenken.

Ik heb geen kinderen, wel een stiefzoon. Als ik hem vastgoed schenk, betaalt hij dan dezelfde belasting als een eigen kind?

Vastgoed kan je niet belastingvrij schenken. Je moet naar de notaris en je stiefzoon moet schenkbelasting betalen. In Vlaanderen genieten stiefkinderen van de laagste tarieven indien de ouders gehuwd waren of wettelijk of feitelijk samenwoonden, ongeacht of de schenking plaatsvindt voor of na het overlijden van de partner. Bij een feitelijke samenwoning volstaat het dat de ouders minstens één jaar een gemeenschappelijke huishouding voerden. Stiefkinderen betalen dan dezelfde tarieven als eigen kinderen. In Brussel genieten stiefkinderen, wat schenkingsrechten betreft, niet van de tarieven in rechte lijn. En in Wallonië kan een stiefkind enkel genieten van de laagste schenktarieven als de ouder en stiefouder gehuwd zijn of wettelijk samenwonen.

Dat kan inderdaad. Je kan een globale overeenkomst maken waarin je een bepaald evenwicht zoekt, maar ook een punctuele overeenkomst over een bepaalde schenking. Zo kan je met je andere kinderen afspreken dat zij geen inkorting zullen vragen voor een schenking die je deed aan hun broer of zus met een beperking. Als jullie deze afspraak niet maken, kunnen jullie andere kinderen een deel van deze schenking aan hun broer of zus terugeisen (= inkorting), als zou blijken dat die schenking hun reserve – het deel waarop ze sowieso recht hebben – heeft aangetast. Op die manier biedt de punctuele erfovereenkomst gemoedsrust voor de ouders en zekerheid voor het kind met een beperking.

Als je vastgoed in schijven schenkt gespreid in de tijd, dan breek je de progressiviteit van de schenkbelasting. Want in tegenstelling tot roerende goederen, waar een vlak tarief geldt van 3% of 7%, loopt de schenkbelasting op naarmate de waarde van het vastgoed hoger ligt. Door het vastgoed in schijven te schenken, deel je het bedrag van de schenking op en vertrek je voor elk deel terug van de laagste schijf en dus het laagste tarief. Je kan die progressiviteit breken door drie jaar te wachten tussen elke schenking. Wacht je geen drie jaar tussen elke onroerende schenking, dan worden de bedragen van de schenkingen samengeteld, alsof je maar één schenking hebt gedaan. Daardoor komt degene die de schenking krijgt dan sneller in een hogere belastingschijf terecht.