Minder gewerkt? Bescherm jezelf!
Eén van de partners werkt voltijds, de andere werkt niet of minder om voor het gezin te zorgen. Wat bij een scheiding? Krijgt de financieel zwakste partner een compensatie? En hoe kan die partner zich indekken?
“Ik ben 58 jaar en heb vier jaar in loondienst gewerkt. De rest van de tijd heb ik voor de kinderen gezorgd. Mijn man is zelfstandige met een eigen vennootschap. Hij gaat volgend jaar met pensioen. We zijn getrouwd met scheiding van goederen. Hij zegt dat hij me daarom niets hoeft te betalen als we scheiden. Klopt dat?”
Voor erkend bemiddelaar en scheidingsconsulent Eric De Corte (www.neobemiddeling. be) zijn deze vragen, waar een grote onrust uit spreekt, dagelijkse kost. Logisch, want niemand wil berooid achterblijven. En dat is precies wat soms gebeurt als koppels op latere leeftijd scheiden. Wie zelf geen eigen inkomsten en dus pensioen heeft opgebouwd, en getrouwd was met scheiding van goederen, ziet vaak zwarte sneeuw na een scheiding. Vandaag wordt het pensioen bij een scheiding niet gedeeld, ook niet als je getrouwd bent met een gemeenschapsstelsel. Er bestaat wel een pensioen van gescheiden echtgenoten, maar veel is dat niet en ex-partners van ambtenaren hebben er geen recht op.
Via bemiddeling kan je een veel soepelere regeling treffen dan via de rechtbank.
Dit zegt de wet
Over het huwelijkscontract. Ben je getrouwd zonder contract, dan val je onder het wettelijke stelsel en zijn de inkomsten gemeenschappelijk. De partner die minder of niet werkt, deelt in wat de andere partner opbouwt aan loon en groepsverzekering. Ook het onroerend goed dat hij/zij aankocht tijdens het huwelijk is gemeenschappelijk. Dat is niet zo bij scheiding van goederen. Stort de werkende partner zijn loon op een eigen rekening, spaart hij op een eigen rekening, investeert hij in onroerend goed op zijn naam, dan riskeert de andere partner bij een scheiding blut achter te blijven.
Maar zo hoeft het niet te lopen. Al trouw je met scheiding van goederen, dan nog kan je in je huwelijkscontract regelmatig verrekeningen afspreken ten voordele van de echtgenoot die niet werkt. Je kan een bestaand huwelijkscontract ook altijd in die zin aanpassen. Bovendien komt er een nieuw soort huwelijkscontract aan dat de thuisblijvende partner beschermt bij scheiding van goederen (zie verder).
Over de alimentatie. De partner die zijn/haar carrière heeft opgeofferd kan ook voor een stuk compensatie krijgen door alimentatie te vragen. Al blijft dat een onzeker gegeven. De partner die moet betalen kan een grove fout (bv. overspel) van zijn/haar ex inroepen om aan de betaalplicht te ontkomen. En sowieso is het bedrag beperkt tot maximaal een derde van het inkomen van de onderhoudsplichtige én maximaal voor de duur van het huwelijk.
Dit kan via een overeenkomst
Bij een echtscheiding kan de partner die thuis is gebleven altijd een overeenkomst sluiten met zijn/haar ex. Strikt genomen kan de economisch sterkere partner meer aanbieden dan wettelijk verplicht is. Maar daar kan je uiteraard niet echt op rekenen.
“Toch is er iets dat mensen altijd vergeten”, legt Eric De Corte uit als we hem vragen welke mogelijkheden bemiddeling biedt voor partners tussen wie een groot financieel onevenwicht heerst en die uit mekaar gaan. “Wat zijn de vier huwelijksplichten?” vraagt De Corte. “Daar hoort onder meer hulp en bijstand bij, ook na het huwelijk! Dus dit betekent ook de ex-partner onder bepaalde voorwaarden materieel steunen. Het klopt dus niet dat wie getrouwd is met scheiding van goederen helemaal niets moet betalen. Ook daar kan een persoonlijk onderhoudsgeld betalen verplicht worden.”
Levensstandaard behouden versus behoefte dekken. Hoe moet dat persoonlijk onderhoudsgeld er uitzien en wat dekt het precies? In de wettekst staat letterlijk (art. 301 §3 Burgerlijk Wetboek): “De rechtbank legt het bedrag van de onderhoudsuitkering vast die ten minste de staat van behoefte van de uitkeringsgerechtigde moet dekken (...) “. De staat van behoefte dekken klinkt heel anders dan de levensstandaard behouden. “Dat klopt”, beaamt Eric De Corte. “Er is trouwens een verschil tussen de feitelijke scheiding en de definitieve scheiding. Bij de eerste is er sprake van levensstandaard, bij het tweede heeft de wet het inderdaad over de staat van behoefte dekken. Als er een groot onevenwicht is tussen de inkomens van beide partners en één partner niet of minder heeft gewerkt om voor het gezin te zorgen, vraag ik de ander vaak: wat is voor jou kwaliteit van leven? Wat vind jij zelf een aanvaardbaar inkomen? Als de meer bemiddelde partner strikt bij de letter van de wet blijft, probeer ik hem/haar in de situatie van de andere te plaatsen. Dat is het voordeel van bemiddeling. Natuurlijk is dit enkel mogelijk als beide partners tot een overeenkomst willen komen. Maar als die overeenkomst er is, wordt ze beter gedragen en verdragen dan een oplossing opgelegd door een rechter. Als bemiddelaar kijk je naar het gemeenschappelijke belang van beide partners. Dat wil niet zeggen dat de partner die minder verdient of werkt een win for life moet krijgen, maar er mag wat kwaliteit zijn. Pas op, het is ook niet de bedoeling om de meer bemiddelde partner in zijn hemd te zetten. En er wordt ook gekeken naar de eigen middelen van de partner die onderhoudsgeld vraagt.”
Flexibel bedrag en looptijd. “Een ander voordeel van bemiddeling is dat je het bedrag dat wordt overeengekomen degressief kan maken. Zo kan je rekening houden met het feit dat de betaler op een dag met pensioen gaat en minder inkomen zal hebben. De rechtbank legt vaak lineaire bedragen vast, die van rechter tot rechter enorm kunnen verschillen. De wet bepaalt immers niet hoe je die moet berekenen”, stelt De Corte vast. “Moet je rekening houden met het potentieel verdienvermogen? Ja, dat speelt mee. Veel hangt af van wanneer de partners uit elkaar gaan. Sowieso maak je de jaren die je niet of minder hebt gewerkt en intussen voor het gezin hebt gezorgd, niet meer goed voor je pensioen later. Daar mag dus iets tegenover staan.”
Volgens de wet krijg je het persoonlijke onderhoudsgeld maar zolang als je huwelijk heeft geduurd. “Maar in onze praktijk spreken de partners vaak een kortere periode af, omdat er andere factoren zijn waarmee het koppel rekening wil houden. Maar soms komen ze een langere periode overeen, omdat de ene partner niet wil dat de andere in armoede belandt.”
Welke inkomsten? Voor Eric De Corte schiet de wet ook op andere punten tekort. “Een persoonlijke alimentatie tot maximaal een derde van het inkomen? De wet is onvolledig over wat onder inkomen wordt verstaan. Gaat het enkel over de beroepsinkomsten (het nettobedrag, na aftrek van sociale bijdragen en bedrijfsvoorheffing) of ook over inkomsten uit roerende en onroerende goederen? De bedoeling van de wetgever is dat het totaal van de globale middelen in aanmerking wordt genomen. Zowel voor de betaler als de ontvanger. Het zou gek zijn dat de uitkeringsgerechtigde onderhoudsgeld zou claimen als hij/zij al (voldoende) huurinkomsten, roerende inkomsten en een eigen beroepsinkomen heeft. Omgekeerd evenzo, als de betaler een laag beroepsinkomen heeft maar wel extra inkomsten uit huur, intresten en dividenden.”
Een billijke oplossing wil niet zeggen dat de partner die minder heeft gewerkt een win for life moet krijgen.
Het totale plaatje schetsen. “Bij een eerste gesprek leg ik uit wat een Echtscheiding Onderlinge Toestemming (EOT) allemaal omvat, dus waar koppels het allemaal over eens moeten raken. Ik maak een schema van het totale plaatje: roerende (geld, schulden, effecten, inboedel, wagen, verzekeringen,...) en onroerende goederen, maar ook erfrecht, persoonlijk onderhoudsgeld, een regeling voor de kinderen, en zeker niet vergeten: de fiscaliteit.” Ook andere dingen worden vaak vergeten. “Levensverzekeringen bijvoorbeeld. Als in jouw verzekeringscontract je ex-partner bij naam wordt genoemd als begunstigde, en je past dat niet aan, dan blijft jouw ex begunstigde. Staat daar als begunstigde ‘mijn wettelijke erfgenamen’, dan zullen je kinderen de begunstigden zijn. Een niet onbelangrijk verschil! Groepsverzekeringen worden ook wel eens vergeten, bewust of onbewust. En eveneens belangrijk: voorzie een regeling voor als de ex-partner die onderhoudsgeld betaalt overlijdt. Je kan bepalen dat je kinderen een bedrag uit hun nalatenschap betalen, maar wil je dat ook? Het is dus heel belangrijk om rustig alles te overzien en pas dan de partners op één lijn proberen te krijgen.”
Naar een nieuw stelsel?
Er komt een nieuwe vorm van scheiding van goederen. In het huwelijkscontract zullen partners kunnen afspreken hoeveel procent de economisch zwakkere echtgenoot zal krijgen bij een ontbinding van het huwelijk. Op die manier verzoent men de belangen van mensen die een zaak hebben – en zich door een stelsel van scheiding van goederen willen beveiligen tegen schuldeisers – met de belangen van de echtgenoot die niet of minder werkt.