Is een kluis altijd even safe ?
Wie waardevolle voorwerpen in een bankkluis bewaart, denkt dat ze daar perfect veilig zijn. Maar krijg je bij diefstal of schade alles vergoed? En hoe wordt een banksafe na een overlijden geïnventariseerd?
Als ik zeg dat mijn rijkdom vanbinnen zit, bedoel ik dat mijn geld in een kluis ligt”, grapt humorist Philippe Geuck. Maar ook in een kluis kan jouw rijkdom waterschade oplopen. Dat kregen klanten van een bank in Vlaams-Brabant recent te horen, toen vochtinsijpeling de kluizenzaal kwam bedreigen. Mijn waardevolle schilderij zal nu toch niet krom trekken? Een paradoxale situatie voor wie zijn goederen en documenten wil beschermen tegen diefstal en... waterschade.
In februari haalde een spectaculaire bankroof dan weer het voorpaginanieuws. Dieven wisten binnen te dringen in de kluizenzaal van een Antwerps bankfiliaal door een tunnel te graven via de riool, en kraakten vervolgens de kluizen. En recent nog stapte een klant van BNP Paribas Fortis naar de pers met een onfortuinlijk verhaal. In 2013 werd er gestolen in verschillende kofferzalen in het Brussels gewest. Dieven waren erin geslaagd de kluizen te openen, zonder inbraaksporen na te laten. Zes jaar later klaagt de klant dat hij nog altijd niet is vergoed voor de geleden schade: hij had voor 40.000 euro aan briefjes van 500 euro in zijn kluis liggen. Het onderzoek is nog steeds niet afgerond, wat mee de vertraging verklaart, want de speurders weten nog altijd niet hoe de criminelen te werk zijn gegaan, laat staan dat de daders al zijn gevat.
Zorg dat je foto’s hebt van de juwelen die in je kluis zitten, of een schatting van een expert.
Bij al deze verhalen rijst uiteraard de vraag: zijn je goederen en je geld wel goed beschermd in een bankkluis? In het merendeel van de gevallen wel, ja. Het loopt zeer zelden mis, maar het kan. En als het misloopt, worden klanten dan op een correcte manier vergoed? Het antwoord is zoals steeds genuanceerd.
Bewijslast bij huurder
Natuurlijk is bij de huur van een bankkluis de inhoud verzekerd tegen schade. De waarden die zich in de kluis bevinden zijn gratis en zonder limiet gedekt tegen diefstal, brand en waterschade. Maar net als bij elk ander verzekeringscontract, moet wie benadeeld wordt, kunnen aantonen wat er verloren ging. “In principe is de volledige inhoud van de kluis verzekerd, op voorwaarde dat de klant via facturen of andere bewijsstukken kan aantonen wat er in de kluis lag”, verduidelijkt Pieter Kussé, woordvoerder van KBC. Dat is ook de teneur bij ING: “Het is aan de huurder om te bewijzen (via facturen, coupons, borderellen, foto’s) wat de inhoud van de kluis was en welke waarde die had op de dag van de schade. Als huurder bewaar je de bewijsstukken die kunnen aantonen wat er in je kluis zat en hoeveel dat waard is, dus best niet in je kluis zelf.”
Ben je waardevolle juwelen kwijtgespeeld? Zorg dan op zijn minst dat je foto’s hebt waarop je die juwelen draagt, bijvoorbeeld op het recente huwelijksfeest van je neefje. Ook een schatting van een expert kan helpen. Maar geld, dat is een ander paar mouwen. Zo wijst een bankier er ons discreet op dat een kluizenroof kwaljke gevolgen kan hebben voor wie zwart geld in zijn safe heeft liggen. Want hoe toon je het bestaan aan van geld waar per definitie discreet of zelfs geheim over wordt gedaan? We hoeven hier niet te vertellen dat wie bij zijn verzekeringsmaatschappij een niet waarheidsgetrouwe aangifte doet, zijn recht op een schadevergoeding kan vergeten.
Wat kost een kluis?
De huurprijs van een kluis varieert naargelang de grootte. Bij grootbanken betaal je gemiddeld 50 euro per jaar voor de huur van een kleine safe van 17 dm3, ongeveer 70 euro voor een kluis met een standaardmaat van 20 dm3 en tot 500 euro voor de grootste kluizen, boven de 400 dm3. Een bankkluis heeft slechts één sleutel en één code. In geval van verlies of diefstal kan je dat dus een noot kosten! Er zit voor je bank immers niets anders op dan je kluis te laten openen en een nieuw slot te installeren. Bij BNP Paribas, de Belgische bank die de meeste kluizen verhuurt, kost de tussenkomst van een slotenmaker algauw 210 euro, en daarmee is deze bank niet eens de duurste. Ook als de erfgenamen de sleutel van de kluis van de overledene niet vinden, zullen ze moeten opdraaien voor de kosten om die te openen.
Beter een safe thuis ?
Privékluizen zijn de laatste jaren aan een opmars bezig. Een kluis in huis biedt meer discretie en heeft het voordeel dat je er permanent toegang toe hebt, zelfs na een overlijden. Maar is een safe thuis wel zo’n verstandige keuze? Misschien wel, maar dan moet ze wel in beton in een muur zijn gemetseld en niet zomaar ergens vrij staan (behalve voor kluizen van meer dan 500 kg), want dan kunnen dieven met je gesloten kluis aan de haal gaan om ze later met een snijbrander rustig te openen. De prijs van zo’n kluis? Honderden euro’s al naargelang het type.
Bewaar je thuis juwelen en waardevolle kunstvoorwerpen, dan moet je je verzekeraar daarvan sowieso op de hoogte brengen. Verwacht je dan wel aan een meerpremie voor de diefstaldekking. En wie zaken van grote waarde in huis heeft, loopt ook het risico om slachtoffer te worden van geweldpleging. Sommige dieven deinzen er niet voor terug om met bedreigingen en fysiek geweld de code van de kluis te bemachtigen.
Controle op volmacht
“Toen mijn ouders volmacht wilden verlenen, zodat mijn broer en ik toegang zouden krijgen tot hun kluis, vroeg de bankier ons allemaal samen naar de bank te komen om de documenten te ondertekenen en de formaliteiten te vervullen. Dat was verplicht, zei hij. Is dit normaal?”, vraagt Emma zich af. Sommige banken zoals ING verplichten inderdaad alle partijen om samen aanwezig te zijn bij het toewijzen, herroepen of wijzigen van een volmacht op een kluiscontract. Bij andere banken hoeft niet iedereen op hetzelfde moment bijeen te komen. Wat wel overal geldt, is dat elke volmachthebber die de kluizenzaal betreedt, bij elk bezoek een register moet ondertekenen dat de bank speciaal daarvoor voorziet.
Toegang voor het moment van overlijden
Wanneer bij een gehuwd paar een van beide echtgenoten overlijdt, moet de bank de stand van de rekeningen van de overledene aan de Administratie Rechtszekerheid (vroeger Administratie der Registratie) doorgeven. Deze melding geeft de financiële situatie weer op het uur 00.00 van de dag van overlijden, zelfs als de echtgeno(o)t(e) in kwestie pas om 23 uur is gestorven. Dat is belangrijk om weten, want als volmachthebber is het dan niet verstandig om enkele uren voor het overlijden nog geld van die rekeningen te halen. Doe je dat wel, dan betaal je op die som toch erfbelasting en daarbovenop nog een boete.
Dat principe geldt ook voor een bankkluis. Vanaf het moment dat de bank in kennis wordt gesteld van het overlijden van een klant, wordt de safe geblokkeerd. In de praktijk liggen tussen de dag van overlijden en de dag waarop de bank de kluis blokkeert vaak verschillende dagen. Dit betekent dat de kluis intussen toegankelijk blijft voor medehuurders en volmachthebbers. Maar uiteraard kan de fiscus steeds het bezoekersregister van de kluis bij de bank opvragen! Sommige koppels denken dit te kunnen omzeilen door twee safes te huren in de kluizenzaal van hetzelfde bankfiliaal. Zo kan de langstlevende echtgenoot de kluizenzaal betreden zonder argwaan te wekken bij de fiscus, ook al is de kluis van de overleden partner geblokkeerd. Maar zo simpel is het niet.
Wat als je bankfiliaal sluit?
Sinds de wet van 2005 over de afschaffing van effecten aan toonder, zijn bankkluizen minder in trek. Toch tellen de grootbanken in ons land, ondanks de sluiting van heel wat filialen, nog zo’n 600.000 huurkluizen. Maar wat gebeurt er als een bankfiliaal met kluizenzaal de deuren sluit? Klanten worden dan door de bank gevraagd hun kluis leeg te maken, waarbij hen wordt voorgesteld een kluis te huren in een ander filiaal van de bank. Behouden ze daarbij hun contract? Technisch gezien niet, want het huurcontract is gebonden aan het filiaal. Klanten kunnen dus ook zelf actie ondernemen en elders een safe zoeken. Vaak is dit het moment waarop velen beslissen geen kluis meer te huren, of er thuis een te installeren.
Alle kluizen in inventaris
Zodra het overlijden bekend wordt gemaakt, is de bank verplicht de kluis die de overledene met zijn/haar partner huurde te verzegelen. De fiscus heeft namelijk inzagerecht om te voorkomen dat de erfgenamen de kluis leegmaken vooraleer ze geïnventariseerd is. Huurt de langstlevende partner nog een andere kluis, dan wordt ook die geblokkeerd, zelfs al was het koppel gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen. Vroeger werd de kluis van de langstlevende partner niet geïnventariseerd, vandaag is dat wel het geval. Uiteraard wordt enkel de waarde van de inhoud van de kluis van de overledene bij de activa van de nalatenschap gevoegd, maar intussen kent de fiscus ook de inhoud van de kluis van de langstlevende echtgenoot. En dat kan, wanneer die komt te overlijden, voor problemen zorgen als er belangrijke verschillen worden vastgesteld in waarden en liquiditeiten.
Een kluis in huis is altijd toegankelijk, ook na een overlijden. Maar het blijft toch altijd uitkijken voor dieven.
Juwelen als twistappel
Als de safe van de overledene verzegeld is, wordt de inhoud ervan opgenomen in de berekening van de erfbelasting. De kluis wordt pas gedeblokkeerd wanneer het attest van erfopvolging wordt afgeleverd én er een inventaris van de kluisinhoud werd opgemaakt volgens de regels van de kunst. Die inventaris wordt meestal opgesteld door vertegenwoordigers van de bank, en voor akkoord ondertekend door de erfgenamen of hun vertegenwoordigers. In theorie kan ook de notaris of een afgevaardigde van de administratie dit doen, maar zij zijn zelden aanwezig.
Wanneer de inventaris correct is opgesteld, wordt de waarde van de inhoud van de kluis toegevoegd aan de activa van de nalatenschap. Maar ook dan kunnen er nog problemen opduiken. Stel, een broer huurt een kluis, waar ook zijn zus haar waardevolle juwelen in bewaart tegen diefstal. Overlijdt de broer dan ontstaat de vervelende situatie dat de waarde van de juwelen bij het geheel van zijn nalatenschap wordt gevoegd. En gaan de juwelen naar zijn wettelijke erfgenamen, bijvoorbeeld zijn kinderen, en dus niet terug naar zijn zus. Die kinderen kunnen vrij beslissen of ze de juwelen aan hun tante teruggeven, maar ze zullen wel erfbelasting moeten betalen op de waarde van de sieraden.
Geen testament in kluis
Zoals gezegd, is de bank wettelijk verplicht de kluis die de overledene en zijn/haar partner huurden, te blokkeren. De erfgenamen hebben bijgevolg geen toegang tot de safe voor de administratie de inhoud ervan kent. Leg je testament dus niet in je bankkluis, want hoe kunnen je erfgenamen kennisnemen van een testament dat in een verzegelde safe ligt? Een situatie die al in menig erfenisdossier voor heel wat vertraging heeft gezorgd. Nadat het testament uit de kluis is gehaald, moet de bank immers de kluis opnieuw blokkeren en is ze verplicht daar een notaris bij te betrekken. En zolang die laatste niet heeft kunnen vaststellen aan wie de banktegoeden toekomen, blijft de kluis verzegeld.
Koffer vol verrassingen
Je kiest niet wanneer je sterft, wel wat je in je kluis achterlaat. Kluizen bevatten vaak niet enkel waardevolle goederen, maar ook belangrijke documenten (adoptieakte, diploma’s) en voorwerpen met een sentimentele waarde, zoals liefdesbrieven. Weet echter dat je bankkluis na je overlijden voor de ogen van alle rechthebbenden, maar ook van onbekenden (vertegenwoordiger van de bank) wordt geopend en geïnventariseerd. En dat had de overledene in onze anekdote over het hoofd gezien: hij bewaarde in zijn kluis intieme foto’s van zichzelf en zijn minnares. Stel je zijn vrouw voor, die na de dood van haar echtgenoot zijn overspel ontdekt, inclusief de foto’s. Voor de erfgenamen is een kluis openen dus zoiets als de doos van Pandora opentrekken.
Goud blinkt weer
Waarom huren mensen een safe? Om er juwelen, geld en officiële documenten in te bewaren... en ook goud. Want het waardevolle metaal heeft zijn glans herwonnen nu investeerders er opnieuw interesse voor tonen. In 2018 zijn de aandelen in waarde gezakt en ook de interest bleef erg laag. En dus doet goud zijn reputatie van veilige haven weer alle eer aan: het biedt bescherming tegen de geldontwaarding. Maar er zijn nog redenen om in de nabije toekomst in goud te geloven: het edelmetaal is helaas ook in trek omwille van terugkerende geopolitieke spanningen, maar daarnaast is er in India en China een sterke vraag naar juwelen, goudstukken en goudstaven. En ook de centrale banken blijven in goud geloven: sinds 1967 hebben ze nooit zoveel goud aangekocht.