Hoe moet het nu verder met ons pensioen?

Dat zegt ook Bruno Colmant (Head of Macro Research, Bank Degroof Petercam). "De pensioenmaterie is geen op zichzelf staand gegeven, ze hangt samen met onze wijzigende arbeidsmarkt en vooral met de economische context. Vandaag kunnen we de pensioenen nog financieren met sociale bijdragen. De piek van het financieringsprobleem wordt binnen 10 jaar verwacht, als alle babyboomers met pensioen zullen zijn. Dat valt niet met één maatregel op te lossen. De hoge pensioenen zullen moeten dalen, de lage behouden blijven en tegelijk zullen de bijdragen moeten verhogen. Misschien zullen we zelfs een bijzondere belasting moeten heffen om onze pensioenen betaalbaar te houden? Maar het zal niet mogelijk zijn om de pensioenen te blijven financieren als er weinig economische groei en inflatie is, zoals nu het geval is. Ons BNP stijgt minder snel dan onze pensioenuitgaven. Dat mechanisme kwam door de crisis van 2008 in een stroomversnelling. Het probleem van de betaalbaarheid was voorspeld, alleen dient het zich door de economische crisis 20 jaar eerder aan."Is één enkel pensioenstelsel, zonder onderscheid tussen loontrekkenden, zelfstandigen en ambtenaren een oplossing? "Toch niet", vindt Bruno Colmant. "Een ambtenaar heeft geen eindejaarspremie, aanvullend pensioen, hospitalisatieverzekering of andere extralegale voordelen. Veel ambtenaren hebben daardoor sinds het begin van hun loopbaan minder reserve kunnen aanleggen. En al gaat het argument van een lager loon vandaag niet meer op, het blijft een feit dat ze al die voordelen mislopen. Dat ligt anders bij de zelfstandigen: zij zitten in een systeem waarin ze minder van de staat krijgen, maar ook minder bijdragen. Nu almaar meer mensen op een moment in hun carrière als zelfstandige aan de slag gaan, zullen we aan deze groep moeten vragen om meer bij te dragen als ze een redelijk pensioen willen. Maar een harmonisering van de drie stelsels is vandaag geen goed idee. De context en de parameters zijn te verschillend."Langer werken is één ding, er moet ook werk zijn, zeker voor vijftigplussers. "De digitalisering van onze economie kost jobs", stelt Bruno Colmant vast. "De hoeveelheid werk is gekrompen. Vooral de tertiaire sector wordt geraakt en 70% van onze economie draait op die sector! Daarom is het moeilijk als je 50 bent om werk te vinden of het te houden. Met als gevolg dat een effectieve carrière maar 25 jaar duurt! De periode waarin we werk vinden situeert zich tussen 25 en 50 jaar, terwijl er verwacht wordt dat we 45 jaar werken. Dit is een fundamenteel sociaal probleem. We verhogen de pensioenleeftijd, maar zorgen niet voor meer werk. Wie na 50 geen werk vindt, wordt dan ook twee keer gestraft: je hebt niet alleen geen loon waardoor je terugvalt op een uitkering, je zal daardoor ook een lager pensioen hebben. En dus zal het wettelijk pensioen naar beneden moeten", stelt Bruno Colmant. "Uiteraard niet zomaar. De lage pensioenen moeten behouden blijven. We moeten naar een soort basispensioen evolueren.""Om ons pensioensysteem te laten overleven, zullen we het individueler moeten aanpakken", vindt Bruno Colmant, die vreest dat "wie een hoog aanvullend pensioen heeft kunnen opbouwen via zijn werkgever, dan minder zal krijgen van de staat." Moet dat aanvullend pensioen dan verplicht worden? "Niet verplicht maar wel voor iedereen toegankelijk", nuanceert Bruno Colmant. "Dat kan via een collectief of via een individueel systeem, of via beiden. Ook de derde pijler - het fiscaal gestimuleerd pensioensparen via een bank of verzekeraar - kan flexibeler. Ik ben er voorstander van om het fiscaal aftrekbare bedrag te verhogen, maar het belastingvoordeel degressief te maken. Hoe meer je kan sparen, hoe minder je fiscaal recupereert. Anders gaan de voordelen vooral naar rijkere burgers. Op die manier zijn veel kleine ingrepen mogelijk. Maar wel met één duidelijke lijn: het moet individueler."Dat aanvullend pensioen wordt nu vooral uitbetaald als kapitaal. Een uitbetaling in de vorm van een rente kent in ons land weinig succes. Moet die keuze tussen rente en kapitaal behouden blijven? "We moeten evolueren naar een verplichte uitbetaling in rente, of die minder belasten dan de uitbetaling van een kapitaal. In functie van het bedrag van die rente kan dan de hoogte van het wettelijk pensioen worden aangepast, zo zie ik het." Dat vraagt om een mentaliteitswijziging. Wij zien onze groepsverzekering vandaag als een spaarpot, niet als een pensioen. "Dat klopt. Wij zijn er als de dood voor om aan ons kapitaal te raken! Dat is in de VS anders. De doorsnee Amerikaan werkt, spaart wat en doet zijn geld op. Wij kunnen dat niet. We willen allemaal rijk sterven, maar waarom eigenlijk?"Niet iedereen heeft een aanvullend pensioen kunnen opbouwen. En wie vandaag met pensioen gaat, heeft er niet altijd zijn hele loopbaan voor kunnen sparen: het aanvullend pensioen was aanvankelijk weggelegd voor de happy few. Wel hebben we massaal aan pensioensparen gedaan. Al moeten we daar niet al te veel heil van verwachten, waarschuwt Bruno Colmant. "Veel mensen denken dat het bedrag dat ze bijeen aan het sparen zijn via pensioensparen hen een comfortabele oude dag zal bezorgen. Dat is absoluut niet zo! Het is een extraatje, niet meer dan dat. En het is bijlange niet genoeg om van een echte aanvulling op het wettelijk pensioen te kunnen spreken."Wie op zoek is naar wat rendement voor zijn spaargeld krijgt vandaag de raad zich op de beurs te wagen. Toch hoor je vaak dat wie aan pensioensparen doet vanaf 55 jaar best naar een defensief pensioenspaarfonds overstapt, met minder aandelen. Geldt dat nog steeds. "Jawel", zegt Bruno Colmant. "Voor het percentage aandelen in je portefeuille hanteren wij het regeltje 100 min je leeftijd. Ben je 65, dan mag je nog 35% van je vermogen in aandelen hebben zitten. Om te beleggen op de beurs heb je een lange horizon nodig. Die heb je niet meer als je je pensioen nadert. Vandaar dat het veiliger is om rond 55 jaar naar een defensief pensioenspaarfonds over te stappen."Moet wie een eigen huis heeft, dit als een vierde pensioenpijler beschouwen? "Ik vind van wel" stelt Bruno Colmant. "Dat huis biedt je een enorme bescherming. Het is een basis die we moeten koesteren. Daarom vind ik het jammer dat er gesleuteld wordt aan de belastingvoordelen." Of Colmant ook het idee van de omgekeerde hypotheek genegen is (je geeft je huis terug aan de bank en krijgt een rente in de plaats)? "Ja, absoluut. Zo'n omgekeerde hypotheek bestaat hier nog niet, maar ik zou dat absoluut toejuichen."Lees ook: Dan toch naar een grondige pensioenhervorming?