© getty images

Getuigen in een rechtszaak

Jan Roodhooft Advocaat

Je wordt gevraagd om te getuigen voor de rechtbank. Kan men je hiertoe verplichten, als je dat niet wil? Hoe leg je een getuigenverklaring af? En wat riskeer je als je de waarheid verdraait?

In een gerechtelijke procedure moet je, als je iets beweert, dat ook kunnen bewijzen. Dat bewijs leveren is echter niet altijd even eenvoudig. Denk bijvoorbeeld aan een werknemer die wordt ontslagen om een dringende reden, omdat hij verwijten maakte aan het adres van zijn werkgever. Of iemand die in een echtscheidingsprocedure inroept dat de partner geregeld dronken was.

Om dat bewijs te leveren wordt aan mensen die de feiten hebben zien of horen gebeuren wel eens gevraagd als getuige op te treden. Al is zo’n getuigenbewijs niet altijd bruikbaar. Zo kan je dergelijke verklaring meestal niet gebruiken om het bestaan te bewijzen van een contract tussen particulieren met een waarde van meer dan 3.500 euro. Dus vraagt een vriend je om te getuigen dat hij aan iemand 5.000 euro leende – en jij zag dat gebeuren -, dan zal je getuigenis hem wellicht weinig vooruit helpen om het bestaan van de lening effectief aan te tonen. Loutere feiten – zoals iemand die dronken was, iemand die bepaalde zaken vertelde, een auto die plots stopte,... – kunnen wel met getuigen worden bewezen.

Ben je getuige van een strafrechtelijk feit, dan ben je als burger wettelijk verplicht om je aan te melden als getuige van een misdrijf.

Wie kan er getuigen?

In principe kan iedereen die bepaalde zaken zag of hoorde gebeuren als getuige worden gevraagd. Maar bloedverwanten in neerdalende lijn – zoals je kinderen – kunnen niet worden gehoord in zaken waarin hun bloedverwanten in opgaande lijn – jullie als ouders – tegengestelde belangen hebben. Zij kunnen bijvoorbeeld niet getuigen in de echtscheiding van hun ouders.

Weet wel dat aan de ene getuigenis al meer waarde wordt gehecht dan aan de andere. Zo zal de getuigenis van een familielid als minder waardevol worden beschouwd dan wanneer een toevallige toeschouwer – waar je geen bindingen mee hebt – een getuigenis aflegt. De getuigenis van iemand die zich in een ondergeschikte positie bevindt tegenover diegene waarvoor hij getuigt – zoals een werknemer die getuigt voor zijn werkgever – wordt eveneens als minder overtuigend aanzien.

Hoe moet je getuigen?

Er bestaan verschillende manieren om iemand te laten getuigen. Zo kan je de getuige zijn verklaring gewoon op papier laten zetten. In dat geval is het heel onzeker of de rechtbank ook maar enige waarde zal hechten aan de getuigenis in kwestie.

Wil je iemand voor jou laten getuigen, dan is het beter om een verklaring op papier te vragen volgens de wettelijk voorgeschreven vorm. In zo’n verklaring moet de getuige zijn naam, voornamen en adres vermelden, net als zijn geboorteplaats en -datum, alsook zijn beroep. Hij moet verder zijn relaas van de feiten geven en hij moet vermelden dat de verklaring is opgesteld voor voorlegging aan de rechtbank en dat hij er zich bewust van is dat hij een straf riskeert als hij een valse verklaring aflegt. De getuige moet de verklaring ook dateren en handtekenen. Zo’n verklaring moet verder volledig met de hand geschreven zijn en er moet een kopie worden bijgevoegd van een identiteitsdocument waarop de handtekening van de getuige staat.

Daarnaast kan je voor de rechtbank ook vragen om getuigen te mogen oproepen. De rechtbank kan ook zelf beslissen om mensen die een schriftelijke getuigenverklaring hebben afgelegd alsnog op te roepen om te verschijnen.

Kan je weigeren?

Zolang iemand je vraagt om een schriftelijke getuigenverklaring af te leveren, ben je helemaal niet verplicht om op die vraag in te gaan. Je kan dat dus gerust weigeren.

Iets anders wordt het als de rechtbank een partij toelaat om bepaalde zaken met getuigen te bewijzen en een partij jou op haar lijst met getuigen zet. Als je dan niet opdaagt in de rechtbank, kan de partij die jou wil laten horen, beslissen om je te laten dagvaarden om alsnog te getuigen. Kom je dan nog niet, dan kan de rechtbank je veroordelen tot een geldboete. Bovendien kan de partij die jou als getuige liet oproepen in dat geval ook een schadevergoeding van je vragen. Past de datum waarop je wordt opgeroepen niet, contacteer dan de rechtbank en vraag om een andere datum.

En in strafzaken?

Het kan ook zijn dat je getuige bent van een strafrechtelijk feit, zoals een geval van zware verkeersagressie of een stelletje vandalen dat het huis van iemand bekladt. Weet dan dat je als burger wettelijk verplicht bent om je aan te melden als getuige van een misdrijf tegen mensen, eigendommen of tegen de openbare veiligheid.

Het kan ook gebeuren dat in de loop van het strafonderzoek blijkt dat jij wellicht getuige van iets was. In dat geval krijg je dan een brief in de bus waarin je wordt opgeroepen om naar het politiekantoor te komen om te getuigen. Weet dat je ook dat niet zomaar kan weigeren. Past het moment waarop je wordt uitgenodigd niet – omdat je bijvoorbeeld moet werken of met vakantie bent – dan moet je contact opnemen met de politie om een andere datum af te spreken.

Word je opgeroepen om op de zitting van de strafrechtbank te komen getuigen via een officiële oproepingsbrief of via een gerechtsdeurwaarder, dan ben je verplicht om op deze uitnodiging in te gaan. Indien je weigert mee te werken, kan je een geldboete krijgen of kan je met tussenkomst van de politie worden gedwongen om toch te komen getuigen.

Leg geen valse verklaring af!

Lieg je in je getuigenverklaring, dan riskeer je strafrechtelijk te worden vervolgd en te worden veroordeeld tot een geldboete of zelfs een gevangenisstraf. En daar stopt het niet. De partij die meent benadeeld te zijn door jouw valse verklaring kan een schadevergoeding van je vragen.

Het is dus in ieders belang dat je de waarheid spreekt. Doe ook niet aan gissen. Weet je niet meer precies wat er gebeurde, zeg dat dan ook en geef aan dat je je bepaalde zaken niet meer herinnert.

Partner Content