Een selfie voor het Atomium, mag dat?

Ja, je mag een foto maken van jezelf of iemand anders voor een gebouw dat zich in de openbare ruimte bevindt, ook al is dat architecturaal beschermd door het auteursrecht. Dat heet panoramavrijheid.

“Ik heb mijn profielfoto op Facebook veranderd”, vertelt Mia. “Ik heb er een selfie voor het Atomium op gezet. Maar sommige vrienden zeggen dat dit eigenlijk niet mag, omdat het Atomium beschermd is door het auteursrecht. Klopt dat? En wat riskeer ik?”

Je riskeert helemaal niets. Het klopt dat het beeld van het Atomium – dat dit jaar 60 wordt – beschermd is, omdat dit monument als het werk van één persoon wordt beschouwd, met name André Waterkeyn. Als jonge ingenieur had hij het idee om een ijzeratoom 165 miljard keer uit te vergroten. Het gevolg was dat iedereen die een foto van dit Brusselse symbool wou maken, daar in principe toestemming voor moest vragen en/of auteursrechten betalen. Waterkeyn overleed in 2005, maar het beeld van het Atomium blijft beschermd tot 2075! De wet voorziet immers een auteursrechtelijke beschermingstermijn van 70 jaar na de dood van de maker.

“De wet van 5 juli 2016 voerde echter de panoramavrijheid in”, zegt Tinne Billet van Sofam, de auteursrechtenmaatschappij voor visuele kunsten die de rechten van het Atomium beheert. “Terug naar de profielfoto van Mia op Facebook, wil dit zeggen dat de panoramavrijheid een uitzondering vormt op de auteursrechtelijke bescherming”, verduidelijkt Tinne Billet. “Ze laat de communicatie over en de reproductie van openbare beeldende, grafische en architecturale kunst toe, die bedoeld is om permanent in het straatbeeld aanwezig te zijn. Dit voor zover het de communicatie en reproductie betreft van het werk zoals het is. Deze reproductie en communicatie mag geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het werk. En ook geen onredelijke schade berokkenen aan de wettige belangen van de auteur.” Anders gezegd: door deze uitzondering op het auteursrecht in een wet te gieten, mag Mia een foto van zichzelf voor het Atomium op Facebook plaatsen, zonder dat zich dat tegen haar keert. Tenzij Mia zich vulgair of beledigend zou gedragen, bijvoorbeeld door naakt te poseren of een racistisch gebaar te maken.

“Maar de afbeelding van het Atomium gebruiken voor commerciële en reclamedoeleinden, ze bewerken of in een andere context plaatsen, blijft net als vroeger onder de voorafgaande toestemming en het auteursrecht vallen. Een voorbeeld? De per definitie commerciële videoclip die Franse rapper DJ Hamida maakte voor het Atomium.