Een eerlijker pensioen bij scheiding

We staan voor een pensioenhervorming. Een kleiner, maar niet onbelangrijk punt daarbij is het pensioen van gescheiden partners. Zeker als één partner geen of een laag pensioen heeft. Hoe zit dat vandaag en wat brengt de toekomst?

Vrouwen hebben gemiddeld een kortere loopbaan dan mannen en werken vaker deeltijds (42,5% tegen 11,8%), zo blijkt uit cijfers van minister van Pensioenen, Karine Lalieux. Die ongelijkheid in jaarsalaris tussen mannen en vrouwen van 23,1% (de loonkloof), is zelfs nog sterker als het over de pensioenen gaat (33,4%) door de impact van deeltijds werken. Ongeveer de helft van de vrouwen werkt in een deeltijdse job, en dat is niet altijd een keuze.

Ook het aanvullend pensioen van vrouwen vertegenwoordigt gemiddeld slechts de helft van het aanvullend pensioen van mannen. Dat komt omdat vrouwen vaker in sectoren werken die geen aanvullend pensioen kennen. Werkgevers zijn immers niet verplicht om een aanvullend pensioen – groepsverzekering of pensioenfonds – aan te bieden.

Geen wonder dus dat vrouwen bij een echtscheiding wel eens zwarte sneeuw zien. Vandaar dat minister Lalieux, in het kader van de pensioenhervorming, ook rekening wil houden met de familiale dimensie. Een mogelijke piste is de pensioensplit. Het idee is niet nieuw, maar is nooit echt van de grond geraakt. Kan je zomaar het wettelijk pensioen verdelen tussen twee mensen? Hoe minister Lalieux deze pensioensplit ziet, lees je verderop. En wat met het aanvullend pensioen en pensioensparen bij een bank of verzekeraar? Daar bestaat vandaag wel al een regeling voor. En als ex-partner van een loontrekkende of zelfstandige kom je in aanmerking voor een pensioen als gescheiden partner.

Het wettelijk pernsioen

EXTRA PENSIOEN. Tot dusver wordt het wettelijk pensioen dus niet opgedeeld. Maar heb je geen of een laag pensioen, bijvoorbeeld omdat je geen volledige loopbaan hebt of verschillende jaren deeltijds hebt gewerkt zonder pensioengelijkstelling (enkel bij deeltijds werk in het kader van tijdskrediet of thematisch verlof kunnen niet-gewerkte dagen meetellen voor je pensioen), dan kan je een pensioen krijgen als gescheiden echtgeno(o)t(e). Jij krijgt dan een bedrag, gebaseerd op de tewerkstelling van je ex-partner. Dit betekent niet dat je ex-partner minder pensioen krijgt. Toch niet als je al uit de echt gescheiden bent. Tijdens de periode van de feitelijke scheiding (als je officieel op een ander adres woont), is dat wél het geval en verschuift er een stuk pensioenbedrag van de ene naar de andere partner.

Dit pensioen als gescheiden echtgeno(o)t(e) bestaat enkel voor ex-partners van loontrekkenden of zelfstandigen. Was je ex een ambtenaar, dan kan je wel aanspraak maken op een overlevingspensioen, maar niet op extra rustpensioen.

HOE WORDT HET BEREKEND? Er wordt een berekening gemaakt voor de periode dat je getrouwd bent geweest. Die huwelijksperiode start op de dag van het huwelijk en eindigt op de dag waarop de echtscheiding wordt overgeschreven in het register van de burgerlijke stand. Voor die periode wordt het echtscheidingspensioen berekend op basis van de loopbaan van je ex-partner. Voor elk jaar dat je getrouwd was en dat jouw loon lager lag dan 62,5% van het loon van je ex (begrensd tot de jaarlijkse loongrens), krijg je een extraatje. Het komt erop neer dat je als partner zonder of met een laag pensioen, voor de jaren dat je getrouwd was, een pensioen gegarandeerd krijgt gebaseerd op 62,5% van het loon van de andere partner. Een berekeningsvoorbeeld vind je op de website van de Federale Pensioendienst: www.sfpd.fgov.be

VOORWAARDEN. Om een pensioen van je ex te kunnen krijgen mag je niet hertrouwd zijn. Maar overlijdt je tweede echtgenoot, dan kan je wel terug aanspraak maken op een rustpensioen als gescheiden partner van je eerste echtgenoot. Bovendien mag je dit rustpensioen cumuleren met een overlevingspensioen van je tweede echtgenoot. Al gelden er wel limieten voor het cumuleren van pensioenen. Ook als je zou scheiden van je tweede echtgenoot en je was al met pensioen toen je opnieuw trouwde, kom je opnieuw in aanmerking voor een pensioen als gescheiden echtgenoot van je eerste huwelijkspartner. Ben je nog niet met pensioen als je scheidt van je tweede echtgenoot, dan kan je van beide (ex-)partners een pensioen als gescheiden huwelijkspartner krijgen.

HOE AANVRAGEN? Ben je nog niet met pensioen als je scheidt, dan hoef je niets te doen. De pensioendienst onderzoekt dan automatisch of je recht hebt op een pensioen als gescheiden huwelijkspartner. Ben je wel al met pensioen op het moment dat jullie uit elkaar gaan, dan moet je zelf je pensioen als gescheiden huwelijkspartner aanvragen. Tenzij jullie een gezinspensioen krijgen en geen twee pensioenen als alleenstaande.

Het aanvullend pensioen

Bij een echtscheiding rijst geregeld de vraag of de echtgenoot die een groepsverzekering, POZ (pensioenovereenkomst voor zelfstandigen) of IPT (Individuele Pensioentoezegging) heeft opgebouwd, dit aanvullend pensioen moet delen met zijn/haar ex. En zo ja, hoe de verrekening dan moet gebeuren.

KIJK NAAR HET HUWELIJKSSTELSEL. Of je al dan niet meedeelt in de groepsverzekering die je ex heeft opgebouwd, hangt af van het huwelijksstelsel waaronder je gehuwd was. Bij een stelsel van zuivere scheiding van goederen komt de IPT, POZ of groepsverzekering bij een echtscheiding enkel toe aan diegene op wiens naam ze werd opgebouwd.

Was je gehuwd onder het wettelijk stelsel – scheiding van goederen en gemeenschap van aanwinsten – dan geldt als principe dat je wel degelijk meedeelt in de som die je ex heeft opgebouwd in het kader van een IPT, groepsverzekering en/of POZ. Als je ex kan aantonen dat geld uit zijn/haar eigen vermogen – bijvoorbeeld geld dat hij/zij al had voor het huwelijk – werd gebruikt om bepaalde premies te betalen, dan kan je ex daar wel een vergoeding voor vragen.

ALLES DELEN? Het is niet omdat je deelt in de groepsverzekering, IPT, POZ van je ex, dat je sowieso de helft krijgt. Je deelt maar mee in het deel van de verzekering dat werd opgebouwd tijdens jullie huwelijk. Ook de interesten (en eventuele andere opbrengsten) die na het huwelijk worden gegenereerd op bedragen opgebouwd tijdens het huwelijk moeten worden gedeeld.

Bedragen die in de IPT, groepsverzekering of POZ voor jullie huwelijk of na de dagvaarding in echtscheiding (of het verzoekschrift) werden opgebouwd, moeten niet worden verdeeld. Die kan de echtgenoot die de groepsverzekering had zelf houden. De verzekeraar of maatschappij die de bedragen uiteindelijk moet uitkeren, kan een berekening en opsplitsing maken, waardoor duidelijk wordt welke bedragen moeten worden gedeeld en welke niet.

HOE VERDELEN? Als de tegoeden uit de groepsverzekering, IPT of POZ moeten worden gedeeld, kan je daar samen met je ex, in onderling akkoord, een regeling over uitwerken. Je kan bv. overeenkomen dat deze tegoeden aan de verzekerde worden toebedeeld en dat de andere ex-partner in ruil een ander deel van het vermogen toegekend krijgt. Of dat op het moment dat de tegoeden worden uitbetaald, een deel naar de ex-partner gaat.

Raak je het onderling niet eens, dan neemt de notaris een standpunt in over hoe de IPT, POZ of groepsverzekering wordt verdeeld. Heel wat notarissen en rechters zijn daarbij van oordeel dat de partner op wiens naam de verzekering niet staat, slechts kan delen in het bedrag op het moment dat de andere echtgenoot het zelf uitbetaald krijgt. Kortom: hij/zij zal soms jaren moeten wachten. Je kan ook beslissen dat de ex op wiens naam de verzekering niet staat het bedrag dadelijk krijgt. Daarop worden dan wel belastingen en kosten afgehouden die gepaard gaan met de vervroegde opvraging.

Pensioensparen

Ook voor de derde pensioenpijler – het fiscaal gestimuleerde pensioensparen – geldt dat je moet kijken naar je huwelijksstelsel/huwelijkscontract. Ben je getrouwd met scheiding van goederen, dan wordt de som die je partner op basis van zijn/haar pensioenspaarcontract opbouwt, niet gedeeld. Dit is ook zo voor het VAPZ (vrij aanvullend pensioen voor zelfstandigen). Bij een stelsel van gemeenschap – wettelijk stelsel of volledige gemeenschap – wordt er wel gedeeld.