Duurzaam beleggen: voor het rendement moet je het niet laten

Geld stinkt niet. Spaarders die niet willen dat hun geld verkeerd wordt aangewend denken daar vandaag anders over. En dus kan de financiële sector niet langer om de sociale en ecologische impact van beleggingen heen.

‘Ik wil niet beleggen in bedrijven die kinderarbeid toestaan’. Of: ‘Ik denk er niet aan mijn geld in vervuilende sectoren te beleggen’. Het zijn enkele van de redenen die spaarders ertoe aanzetten om duurzaam en sociaal verantwoord te beleggen. Ze vragen een omschakeling van de economie naar een eerlijker bestaan voor iedereen en aandacht voor de planeet. De financiële sector probeert in te spelen op deze vraag naar ethische fondsen. Vooral ook omdat banken het moeilijker hebben om hun klanten te overtuigen hun geld in financiële producten te beleggen die nog steeds winstgevender zijn dan het spaarboekje, maar qua rendement toch ver onder de verwachtingen blijven.

Het is geen makkelijke opdracht: de banken moeten met minder conventionele, meer maatschappelijk verantwoorde producten voor de dag komen. Daarom staan ethische en duurzame fondsen, die focussen op de milieubewuste en ethische aanpak van bedrijven en sectoren, meer dan ooit in de schijnwerpers. Deze markt oogt veelbelovend. Eén op de vijf Belgen vindt ethische redenen nu al doorslaggevend bij de keuze van beleggingen (KBC Bank). Duurzaam beleggen lijkt dus de wind in de zeilen te hebben. Vandaag hebben wij Belgen al meer dan 11,5 miljard euro aan SRI-fondsen (Socially Responsible Investing of sociaal verantwoord beleggen) in portefeuille, tegenover 6,5 miljard in 2008.

Maar tegelijk houdt ook de klassieke vaststelling stand dat nog altijd bijna negen op de tien Belgen verknocht blijven aan het spaarboekje. Daar staat 265 miljard euro op geparkeerd, in afwachting van betere tijden. Probleem is dat een spaarboekje amper iets opbrengt (0,11%). Het enige voordeel is dat je permanent aan al je spaarcenten kan.

Hardnekkige spaarreflex

Wat zijn de alternatieven? Er bestaan beleggingen die zekerheid bieden, maar ook meer opbrengst. Neem nu een spaarplan op acht jaar bij een grote bank. Zo’n defensieve belegging biedt technisch een bruto globaal rendement van 2%. Maar in werkelijkheid brengt ze, na aftrek van kosten en taksen, netto slechts 1,31% op jaarbasis op. Dit mag dan wel tien keer meer zijn dan een spaarboekje, terwijl ook hier je kapitaal gewaarborgd blijft, toch volstaat de opbrengst niet om de inflatie bij te benen.

Er zijn dus andere argumenten nodig om de Belgen ertoe te bewegen hun geld te beleggen, ondanks de lage return. Een bankier vertrouwde ons off the record toe dat ethische fondsen, afgezien van het feit dat ze betrouwbaar en eerbaar zijn, bij bepaalde banken worden ingezet om spaarders aan te sporen om op middellange en lange termijn te beleggen. In haar meest recente rapport van oktober 2018 opperde KBC Bank inderdaad dat dit type beleggingen wel eens een invloed zou kunnen hebben op de spaarreflex van de Belgen. Met die spaarreflex wordt onze hardnekkige gewoonte bedoeld om aan het spaarboekje vast te houden.

Geen tabak, geen kernenergie

Toch moeten we het kind niet met het badwater weggooien. Want als je dan toch wil beleggen, dan liefst met oog voor bepaalde waarden. Verantwoord beleggen houdt in dat bepaalde sectoren – wapens, tabak, alcohol, gokken, kernenergie, pornografie, enz – worden geweerd. “Terwijl de opkomst van duurzame beleggingen voor particulieren ook kansen biedt om deel te nemen aan de omschakeling van de energiesector”, vindt professor financiën Marie Lambert (HEC Management School, Universiteit van Luik). “De groeiende interesse van particuliere beleggers wijst op een echte bewustwording. Deze beweging ontstond uit bezorgdheid voor de klimaatverandering en voor de noodzaak om ons energieverbruik te doen dalen en onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Duurzaamheid is een breder begrip geworden dat inhoudt dat je je maatschappelijke verantwoordelijkheid opneemt.”

In bankierslatijn heet dat ESG (Environmental, Social & Governance) of ISR (Socially Responsible Investing). “Maar tegelijk wordt de Belgische spaarder overspoeld door een tsunami aan informatie en criteria waarmee hij rekening moet houden als hij zich op de financiële markten begeeft”, voegt Marie Lambert eraan toe. Dat geldt ook en vooral voor duurzame beleggingen.

Welke sociaal verantwoorde financiële producten worden er concreet aangeboden? “Het gaat om spaarboekjes, termijnrekeningen, beleggingsproducten van het type bevek en verzekeringsproducten. Sinds kort hoort daar ook pensioensparen bij”, vervolledigt Bernard Bayot, directeur van Financité, een Frans netwerk voor ethisch beleggen dat ook in Franstalig België actief is. Een beetje de evenknie van FairFin in Vlaanderen. Financité publiceert elk jaar een rapport met kwantitatieve en kwalitatieve informatie over ISR op de Belgische markt. “Voor elk klassiek beleggingsproduct is er op de Belgische markt een sociaal verantwoorde tegenhanger te vinden”, weet Bernard Bayot. En het rendement van die producten? “Er zijn geen noemenswaardige verschillen met klassieke producten. Daar zijn talrijke studies over en globaal genomen blijkt de opbrengst gelijke tred te houden.” Uiteraard zijn duurzame beleggingen, net als klassieke beleggingsproducten, onderworpen aan belastingen, de beurstaks en de roerende voorheffing.

Wat dat rendement betreft, is het volgens Erik Breen, directeur SRI bij Triodos, een bank die focust op duurzaam en ethisch beleggen, “logisch dat producten die zich toespitsen op ethisch en duurzaam eenzelfde rendement halen. Het gaat om beleggingen, niet om filantropie. Verschillende studies hebben aangetoond dat duurzame beleggingen qua rendement niet moeten onderdoen voor klassieke beleggingen. Meer nog, op lange termijn is de return on investment over het algemeen beter. Tot dat besluit komen ook grote instellingen als UBS, Morgan Stanley en Harvard University.”

Eenzelfde geluid bij DNCA Investments, een vermogensbeheerder die recent drie bestaande fondsen in duurzame fondsen heeft omgezet. “Het is nu aangetoond dat de beleggingshorizon beperken geen negatieve impact heeft op de prestaties van duurzame fondsen. Dit was lang stof tot discussie, maar het is duidelijk dat zaken als corruptie, industriële ongevallen, fiscale fraude en een slecht sociaal klimaat de reputatie van een bedrijf aantasten. Dat kan operationele en financiële gevolgen hebben en het parcours op de beurs negatief beïnvloeden. Door een bedrijf te screenen op verantwoord ondernemen kan het anticiperen op die risico’s. Wij denken dan ook dat door de strengere reglementering en de stijgende bewustwording van consumenten ESG-fondsen nog beter zullen gaan presteren.”

Het kaf en het koren

En wat met de reglementering van duurzame fondsen? Daar kunnen we kort over zijn: die bestaat momenteel niet in ons land. Iedereen kan dergelijke fondsen aanbieden, zonder echte controle. Je moet vertrouwen op wat men je voorschotelt. Of informatie inwinnen bij organisaties zoals FairFin en Financité. Want vandaag is het alsof je bioproducten probeert te kopen, zonder de hulp van een erkend biolabel. “Een wettelijk kader en standaard criteria voor duurzame beleggingen zouden het mogelijk maken de verschillende producten te evalueren en zouden nog meer beleggers in ons land en elders in Europa ertoe kunnen aanzetten in deze duurzame beweging te stappen”, voegt Marie Lambert, professor financiën, eraan toe.

Bernard Bayot van Financité zit op dezelfde golflengte. “Want wat is een duurzaam fonds uiteindelijk? Daarover bestaat vandaag geen unanimiteit en dat is één van de zwakke punten van dit type beleggingen. Bij gebrek aan een definitie zou ik zeggen dat het een vorm van beleggen of sparen is die rekening houdt met financiële overwegingen (duur, risico), maar ook oog heeft voor de sociale en milieu-impact. Het is een erg brede omschrijving, waar beleggingen met een uiteenlopende methodologie onder kunnen vallen, want de markt is zeer heterogeen. Ieder hanteert zijn eigen definitie, criteria, evaluatieprocedures. Eén van de moeilijkheden is dat achter de termen duurzaam en sociaal verantwoord een totaal verschillende realiteit kan schuilgaan. Daarom publiceren wij al 15 jaar een sociaal verantwoord investeringsrapport. En wat blijkt? Dat er bij de beleggingsfondsen die zichzelf duurzaam noemen erg goede leerlingen zitten, maar spijtig genoeg ook zeer slechte, die dit label claimen terwijl ze allerminst duurzaam zijn.”

Geen loos begrip

Ze zijn in hetzelfde bedje ziek als greenwashing of het als milieuvriendelijk voorstellen van praktijken die dat helemaal niet zijn. “Dat is één van de zwakke punten van deze markt en de uitdaging bestaat erin tot een normering te komen”, vervolgt Bernard Bayot. “Dit is geen nieuw idee, wij vragen dat al tien jaar. In Frankrijk bestaat al sinds meer dan een jaar een wettelijke norm voor sociaal verantwoord beleggen. Daar moeten de fondsen aan een lastenboek voldoen. De Europese Commissie werkt momenteel ook aan een reeks maatregelen die banken, pensioenfondsen en verzekeraars moeten aanmoedigen om voor groene beleggingen te kiezen. Zal dit tot de gewenste resultaten leiden? Dat is maar de vraag. Uit ervaring weten we dat eenzelfde bank vaak producten van verschillende kwaliteit aanbiedt. Twee fondsen uitgegeven door eenzelfde instelling zijn dus niet noodzakelijk even kwaliteitsvol.” Het is aan de belegger om veeleisend te zijn als het over zijn centen gaat. Zodat ethisch geen loos begrip wordt.

Investeren in gezondheid

Recent heeft Dokters van de Wereld in Brussel twee nieuwe gezondheidscentra geopend: K-Nal Santé in de kanaalzone in Molenbeek en Kure & Care in de Anderlechtse wijk Kuregem. Deze centra richten zich op de meest kwetsbare mensen in onze samenleving, in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gaat het om één op de vier inwoners. We hebben het dan over vereenzaamde bejaarden, daklozen, migranten, Brusselaars die geen toegang hebben tot het klassieke zorgcircuit. Wat dit met ethisch beleggen te maken heeft? Artsen van de Wereld heeft voor deze centra 250.000 euro aan fondsen opgehaald. Deze lening kreeg een FairFin-label mee. Particulieren konden 100 tot 50.000 euro in dit project met een looptijd van vijf jaar investeren, in ruil voor een jaarlijkse bruto-opbrengst van twee procent. FairFin spoort al 35 jaar mensen aan om maatschappelijk verantwoord te beleggen. Noem de organisatie gerust een kritische stem binnen het huidige bankensysteem.

De (olie)ramp die de koers deed kelderen

Ethische beleggingen zijn sociaal verantwoord en duurzaam, maar zorgen ook voor sereniteit bij de beleggers. Via duurzaamheid kan je een aantal risico’s wegnemen, maar kan je ook problemen die de financiële gezondheid van een onderneming onderuit kunnen halen, detecteren en voorkomen. “De olievlek die het boorplatform Deepwater Horizon van de Britse oliemaatschappij BP in 2010 veroorzaakte, is daar een schoolvoorbeeld van”, meent David Sheasby, specialist terzake bij Martin Currie (internationale aandelenmarkten). “Of hoe slecht bestuur voor een (olie)ramp kan zorgen. In het geval van het boorplatform Deepwater Horizon was dat overdreven snoeien in de kosten, te weinig controles en een totaal gebrek aan transparantie. Een regelrechte ramp, dus, waarbij werknemers het leven lieten, de lokale gemeenschap zwaar werd getroffen en ook de aandeelhouders in de klappen deelden.” Bij de Deepwater Horizon-ramp kwamen 11 mensen om en ontstond er een olievlek zonder voorgaande. De olie die in zee terechtkwam, wordt op vijf miljoen barrels geraamd (één barrel is 159 liter) en betekende een ware milieuramp voor de Golf van Mexico. “Al meteen na de ramp verloor BP de helft van haar waarde op de beurs, of meer dan 60 miljard Amerikaanse dollar”, aldus David Sheasby. “Wat kunnen we hieruit leren? Dat ESG-criteria (Environmental, Social & Governance) er niet alleen zijn om risico’s in te schatten, maar ook om niet-financiële factoren – of beter factoren die nog niet financieel doorwegen – te identificeren, die het rendement op lange termijn onderuit kunnen halen.”