Sociale media: de voordelen zonder de nadelen

Iedereen maakt al eens gebruik van sociale media. Maar wat is de draagwijdte van jouw activiteiten op deze platforms? Waartoe dienen ze, wie heeft er baat bij en hoe vermijd je onaangename verrassingen?

In amper 15 jaar tijd zijn sociale media een onlosmakelijk deel van de samenleving geworden. De online platforms worden, over de generaties heen, door iedereen gebruikt. Volgens consultancybureau Kepios zijn 8,83 miljoen Belgen actieve gebruikers van sociale netwerken. Ongeveer 35% is ouder dan 45 jaar. Maar ook al zijn sociale media ingeburgerd, veel mensen gebruiken ze op een ondoordachte manier, zonder stil te staan bij de werkelijke impact van hun online activiteiten.

Uitgekamd

Natuurlijk zijn sociale netwerken best aangenaam, hebben ze veel troeven en zijn ze op de koop toe gratis voor de gebruiker. Je zou bijna vergeten dat de bedrijven achter deze platforms vooral winst willen maken. Dat doen ze door adverteerders te garanderen dat ze het publiek bereiken dat het meest voor hun producten openstaat. “Er zit een heel raderwerk achter dat onze activiteiten volgt en interpreteert om gerichte advertenties aan te bieden, afgestemd op ons profiel”, verduidelijkt Jerome Naif, social media manager bij Mountainview, een agentschap voor digitale strategie. “Browsen en het bekijken van content zijn niet neutraal. Alles wordt bijgehouden, gemeten, geïnterpreteerd.”

Kunstmatige intelligentie en algoritmen analyseren een breed scala aan parameters en puren daar informatie uit. Post je bijvoorbeeld een nieuwe profielfoto, dan kan een platform via dit beeld bepalen of je een bril draagt, wat er op de achtergrond staat, maar ook een hele reeks metadata vergaren, zoals de datum en de plaats waar de foto is genomen, het toestel dat daarvoor werd gebruikt, de apps die het bevat...

Gezichtsherkenningstechnologie maakt het niet alleen mogelijk om de gebruiker op de foto te herkennen, maar ook andere mensen die er mee op staan. Als gebruiker geef je op die manier dus onbedoeld informatie over jezelf, maar ook over andere mensen door. “Alles wat op een sociaal netwerk wordt gepost, wordt vastgelegd voor de eeuwigheid, het verdwijnt niet”, waarschuwt Pierre-Nicolas Schwab, doctor in de economie en managementwetenschappen en onderzoeker aan de ULB. “Dit roept heel wat vragen op, bijvoorbeeld over de beeldrechten van kinderen, die vaak ongewild op foto’s staan.”

Sociale netwerken slagen er dus in om op subtiele wijze een fenomenale hoeveelheid aan gegevens over ons te verzamelen. “Met die wetenschap in het achterhoofd kan je de informatie die je vrijwillig prijsgeeft, aan Facebook bijvoorbeeld, beperken: niets dwingt jou om informatie omtrent je studies, je burgerlijke staat, je kinderen te delen”, stelt Jerome Naif.

Als een lopend vuurtje

Omdat je als gebruiker op sociale media vaak omringd wordt door vrienden of familie, is het verleidelijk te denken dat deze netwerken bestaan uit duizenden kleine bubbels, waarbinnen de uitgewisselde informatie en commentaren beperkt circuleren. “Maar in werkelijkheid zijn veel acties die je onderneemt op een sociaal netwerk openbaar, toegankelijk voor iedereen”, benadrukt de social media manager. “Niet iedereen is zich bewust van de omvang die een eenvoudige post kan aannemen. En we zien dat de betrokkenheid – het liken, delen en becommentariëren van nieuws – veel groter is bij 65-plussers.”

Dit kan soms tot aangename verrassingen leiden, bijvoorbeeld wanneer op een vraag om hulp bovenmatig veel reacties komen. Maar het kan ook uitdraaien op potentieel beangstigende ervaringen. “Ik herinner me de ongerustheid van mijn moeder over hoe snel de post, waarin ze haar ongenoegen over een bepaalde winkel had geuit, zich verspreidde. Op een platform als Facebook, met 9 miljoen gebruikers in België, kan zo’n eenvoudige post het hele land bereiken en meer dan 10.000 keer worden gedeeld. En vanaf het moment dat een bericht viraal gaat, verlies je alle controle, het kan alle richtingen uitgaan en iedereen kan het oppikken.”

Beschermde ruimte

Sommige publiek toegankelijke informatie kan ook worden misbruikt voor oneerlijke doeleinden: intimidatie, profieldiefstal... “Zo werd op Marktplaats (het verkoopplatform van Facebook, n.v.d.r.) een gestolen fiets aangeboden via een vals profiel, voorzien van gestolen foto’s van een 50-plusser, een leeftijd die vaak een gevoel van vertrouwen opwekt bij potentiële kopers.”

Daarom is het belangrijk om, als het enigszins kan, op je openbare profiel dat voor iedereen zichtbaar is, zo weinig mogelijk informatie te plaatsen. En een privéprofiel aan te maken, dat enkel toegankelijk is voor vrienden en familie, waar alleen zij toegang hebben tot gevoelige informatie. Onderaan dit artikel ontdek je waar op onze website je stap voor stap kan lezen hoe je een privéprofiel aanmaakt en het bereik van je posts beperkt.

“Wil je foto’s van je (klein)kinderen online delen, doe dat dan in deze privécontext, want kinderpornosites zijn op zoek naar dit soort foto’s”, voegt Pierre-Nicolas Schwab eraan toe. “Alleen je intieme kring heeft toegang tot je privéprofiel. En uiteraard ook het sociale netwerk zelf, laten we dat niet vergeten!”

Wil je je toch absoluut publiek uiten, bijvoorbeeld door commentaar te geven op een nieuwsartikel, hou er dan rekening mee dat humeurige of polemische opmerkingen je later parten kunnen spelen. Of om het met de woorden van de Romeinse redenaar Caius Titus te zeggen: verba volant, scripta manent. Woorden vervliegen, het geschrevene blijft. Je online uitspraken kunnen veel grotere gevolgen hebben dan een ongelukkige zin die je toevallig tijdens een gesprek laat vallen. Er zijn veel voorbeelden van personaliteiten die tot ontslag werden gedwongen, nadat een oude tweet werd opgerakeld, zelfs jaren nadat hij was gepost!

Welk netwerk voor welk doel?

Beangstigend? Misschien. Maar zie het vooral als een oproep om sociale netwerken op een verstandige manier te gebruiken. Mits de nodige voorzorg hoef je deze toch ongelooflijk praktische en leuke communicatiekanalen zeker niet links te laten liggen. Waarom eens geen nieuw platform uitproberen?