Zorg dat uw wilsverklaring wordt gerespecteerd

Allemaal hopen we dat, wanneer we levens-eindezorg nodig hebben, we in staat zullen zijn onze wil te uiten. Jammer genoeg is dat niet altijd het geval. Voor een aantal situaties kunnen we onze wensen vooraf vastleggen in een wilsverklaring.

Al meer dan tien jaar geleden – in 2002 – werden er drie wetten ingevoerd in verband met het levenseinde. De Euthanasiewet en de Wet op de patiëntenrechten zijn de bekendste. Maar er is ook de Wet inzake palliatieve zorg. Ze bieden ons onder meer de kans onze wensen omtrent het levenseinde vooraf kenbaar te maken.

5 wilsverklaringen

U kunt voorafgaand uw wil uiten op vijf vlakken. Voor de Negatieve wilsverklaring, de Wilsverklaring euthanasie, de Verklaring orgaandonatie en de Verklaring over de teraardebestelling bestaat een eenvormig document. Dat is niet het geval voor het document waarin u aangeeft dat u uw lichaam aan de wetenschap wilt schenken. Hiervoor contacteert u best een universiteit van uw keuze.

1. Voorafgaande negatieve wilsverklaring

Wat? De Wet op de patiëntenrechten bepaalt dat een arts altijd uw toestemming moet hebben om een behandeling op te starten. U kunt behandelingen ook weigeren. In een Negatieve wilsverklaring doet u dat vooraf, voor het geval u niet meer in staat bent om het zelf te vragen. Zo kunt u bijvoorbeeld bepalen dat u geen kunstmatige voeding wilt toegediend krijgen wanneer u in aan vergevorderde dementie lijdt.

Geldigheidsvoorwaarden. U moetuw (negatieve) wil op papier zetten, maar er zijn geen echte geldigheidsvoorwaarden. U stelt het document best op in het bijzijn van een arts, zodat er geen discussie is over uw wilsbekwaamheid. U kunt ook een vertegenwoordiger aanduiden die beslissingen in uw plaats kan afdwingen als u dat zelf niet meer kunt. Hebt u zelf geen vertegenwoordiger aangesteld, dan duidt de wet die aan volgens een cascadesysteem: uw partner, uw kinderen, enz.

LET OP! Hebt u geen negatieve wilsverklaring opgesteld, dan kan uw vertegenwoordiger niet vragen om een behandeling stop te zetten.

Verder moet de formulering voldoende precies zijn. Maak daarom best gebruik van een model van negatieve wilsverklaring. Verderop leest u waar u dat kunt vinden.

Geldigheidsduur. Het document is onbeperkt geldig, maar het wordt aangeraden om het regelmatig te herbevestigen.

2. Voorafgaande wilsverklaring euthanasie

Wat? Elke meerderjarige of ontvoogde minderjarige met een rijksregisternummer kan een Voorafgaande wilsverklaring euthanasie laten opstellen. Dit is een schriftelijke wilsverklaring van iemand die, ingeval hij wilsonbekwaam wordt, wil dat een arts euthanasie toepast voor zover voldaan is aan de wettelijke voorwaarden.

Voorafgaand euthanasie vragen is enkel mogelijk in het geval van een onomkeerbare coma. Vooraf op papier zetten dat u wenst dat er euthanasie wordt toegepast bij dementie is dus niet mogelijk! Er is wel euthanasie mogelijk bij een beginnende dementie, maar dan enkel als de patiënt nog wils- en handelingsbekwaam is, dus niet op basis van een voorafgaande wilsverklaring.

Geldigheidsvoorwaarden. Om het document te wettigen moet de wilsverklaring mee ondertekend worden door twee getuigen. Minstens één van hen mag geen materieel belang hebben bij het overlijden (hij/zij mag dus geen erfgenaam zijn of begunstigde in een testament). Uw eventuele vertrouwenspersoon mag ook getuige zijn. Verder bevat het document nog een aantal andere verplichte gegevens.

Als u de wilsverklaring niet zelf kunt schrijven (of invullen) hebt u een gedateerd en ondertekend medisch getuigschrift nodig van uw behandelende arts met de reden waar-om dat zo is.

Geldigheidsduur. Als u wilsbekwaam blijft, is deverklaring vijf jaar geldigvanaf de datum waarop u ze hebt opgesteld. Nadien moet u ze herbevestigen. Stel dat u wilsonbekwaam wordt, dan is de verklaring onbeperkt geldig als de arts weet dat er tussen het moment van het opstellen van het document en het intreden van de onbekwaamheid minder dan vijf jaar zijn verstreken.

3. Verklaring orgaandonatie

Wat? In ons land is iedereen die in het bevolkingsregister is ingeschreven, een potentiële donor, tenzij hij/zij zich hier uitdrukkelijk tegen verzet heeft in het rijksregister. Om te vermijden dat organen verloren gaan door protest van familieleden, kan elke 18-jarige Belg sinds 2006 ook een verklaring voor orgaandonatie opstellen, die bij de gemeente kan worden geregistreerd. Het is hetzelfde document waarop u ook kunt aanduiden dat u zich verzet tegen elke wegneming van organen en weefsels.

Geldigheidsvoorwaarden/duur. Er zijn geen getuigen nodig. De verklaring is onbeperkt geldig.

4. Verklaring omtrent de teraardebestelling

Wat? Meerderjarigen kunnen vooraf schriftelijk vastleggen of ze begraven willen worden, gecremeerd, uitgestrooid,... U bezorgt dit document aan uw gemeente.

Geldigheidsvoorwaarden/duur.Het document is onbeperkt geldig.

5. Document om het lichaam te schenken aan de wetenschap

Wat? Hierbij gaat het om een contract tussen de patiënt en de medische faculteit aan wie de persoon zijn/haar lichaam wil schenken. U moet het noodzakelijke document opvragen bij de universiteit van uw keuze.

Geldigheidsvoorwaarden/duur. U schrijft het document eigenhandig over, dateert en ondertekent het en stuurt het terug naar de instelling. U krijgt dan een ontvangstbewijs dat u bij uw identiteitskaart bewaart. Na het overlijden worden dan in principe de gemeente en het universitaire ziekenhuis verwittigd. Het document is onbeperkt geldig.

3 registraties bij de gemeente

Uiteraard houdt u zelf een exemplaar van uw wilsverklaring bij, maar het is natuurlijk heel belangrijk dat ook zoveel mogelijk mensen uit uw nabije omgeving ervan op de hoogte zijn dat u uw wil op papier hebt gezet. Maak een aantal kopieën en geef er één aan uw huisarts, uw kinderen, uw vertegenwoordiger of een vertrouwenspersoon.

Drie van de vijf wilsverklaringen die we hebben besproken, kunt u ook laten registreren bij uw gemeente. Dat is het geval voor de Wilsverklaring euthanasie, de Verklaring voor orgaandonatie en de Verklaring betreffende de teraardebestelling. Uw wilsverklaring wordt dan opgenomen in de centrale databank van de FOD Volksgezondheid.

Het document Lichaam schenken aan de wetenschap wordt bijgehouden door de medische faculteit van een universiteit naar keuze.

Annemie Goddefroy