Zo schenkt u zonder te betalen

Roerende goederen schenken kan in de drie gewesten tegen een verlaagd tarief. Toch gebeuren nog veel schenkingen gewoon ‘van hand tot hand’, zonder schenkingsrechten. Enkele tips om alles vlot te laten verlopen.

Sinds het Waals Gewest eind december 2005, na Vlaanderen en Brussel, de registratierechten op de schenking van roerende goederen verlaagde, staat de schenking weer in de actualiteit. Wie een schenking van roerend goed laat registreren betaalt in Vlaanderen en Brussel 3 % of 7 %, naargelang de graad van verwantschap. In Wallonië zijn er drie tarieven: 3 %, 5 % en 7 %. De betaling van de registratierechten zorgt ervoor dat het geschonken bedrag ontsnapt aan successierechten als de schenker later overlijdt.

Toch worden nog heel wat roerende goederen gewoon ‘van hand tot hand’ doorgegeven. Een handgift moet immers niet geregistreerd worden en er moeten geen schenkingsrechten worden betaald. Anderzijds moeten er wel (veel hogere) successierechten betaald worden als de schenker minder dan drie jaar na de schenking overlijdt.

Wat is een handgift?

Bij een handgift schenkt u goederen letterlijk van hand tot hand. Net als elke andere vorm van schenking, moet de handgift aan juridische criteria voldoen:

bij de schenker (meestal een fysiek persoon, maar het mag ook een rechtspersoon zijn) moet de wil om te schenken duidelijk aanwezig zijn. Deze intentie wordt het best aangetoond door een uitnodigingsbrief (zie de typebrief)

de schenker moet zich dadelijk en onherroepelijk van de geschonken zaak ontdoen

de begiftigde moet de zaak aannemen, in elk geval voor het overlijden van de schenker

de schenking moet gebeuren onder levenden: schenker en begiftigde moeten leven bij de schenking en de aanvaarding

de schenking moet gratis zijn. Het mag dus bijvoorbeeld niet gaan om de terugbetaling van een schuld.

LET OP! De handgift is een schenking zonder vormvoorwaarden, waarvoor geen akte moet worden opgemaakt. Wilt u bepaalde voorwaarden koppelen aan uw gift, dan moet u ze opnemen in een aanvullende overeenkomst, in het juridische jargon een pacte adjoint genoemd. U kunt er bijvoorbeeld inzetten dat het geschonken bedrag terug naar de schenker komt als de begiftigde voor de schenker zou overlijden. Opdat de pacte adjoint geldig zou zijn, moeten de algemene juridische criteria van de schenking voldaan zijn. Het opstellen van zo’n document is geen sinecure. Raadpleeg een jurist of notaris!

WEETJE De pacte adjoint staat los van de eigenlijke schenking en brengt dus geen betaling van registratierechten mee.

Welke goederen?

De handgift is niet voor alle roerende goederen mogelijk.

Materieel overdraagbaar

Enkel goederen die materieel kunnen worden overgedragen, komen in aanmerking. Dit zijn in de eerste plaats wat in het juridische jargon ‘lichamelijke’ roerende goederen wordt genoemd (tastbare goederen zoals juwelen, auto’s, schilderijen,...) maar ook ‘onlichamelijke’ roerende goederen (kasbons, obligaties, aandelen aan toonder van een nv).

LET OP! Aandelen of cheques op naam, een spaarboekje of een verzekeringsportefeuille komen niet in aanmerking.

Uitkijken met effecten aan toonder!

U wilt uw kinderen via een handgift effecten van een firma schenken die in de statuten als ‘aan toonder’ worden aangeduid. Om aan toonder te zijn is het echter niet voldoende dat de effecten als zodanig aangeduid worden in de statuten, ze moeten ook werkelijk op papier staan. Anders gezegd, zolang de effecten niet op papier staan blijven ze op naam. Dat is een belangrijke nuance, want de manier waarop ze worden doorgegeven, verschilt:

effecten op naam kunnen enkel worden doorgegeven door een inschrijving in het register van de effecten op naam, dat in de onderneming moet worden bijgehouden

effecten aan toonder kunnen worden overgedragen via een handgift of een notariële schenking.

Schenkt u effecten die in de bedrijfsstatuten als aan toonder worden aangemerkt, maar die in werkelijkheid effecten op naam zijn, dan kan de fiscale administratie de schenking betwisten en stellen dat de effecten nog steeds tot de nalatenschap behoren. Gevolg: dan moeten er successierechten op betaald worden!

Waarom een papieren spoor nalaten?

Voor een geldige handgift is de overhandiging belangrijk en niet het geschrift. Toch wordt vaak aangeraden met een geschrift te werken. Dit om 2 redenen:

om het bestaan van de schenking te bewijzen. Andere erfgenamen (die zich gedupeerd voelen) zouden de handgift die u kreeg kunnen betwisten. Of de fiscus zou zich vragen kunnen stellen wanneer u plots in uw jaarlijkse aangifte de aankoop van een huis vermeldt die uw financiële mogelijkheden te boven gaat. In beide gevallen is het nuttig de schenking zwart op wit te kunnen bewijzen.

om een vaste datum te geven aan de schenking. Er is geen schenkingsrecht verschuldigd voor de handgift, tenzij de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de schenking. Dan moeten er successierechten op betaald worden. Het is dus belangrijk om tegenover de fiscus de datum van de schenking te kunnen aantonen.

Wat zet u op papier?

Meestal wordt aangeraden met een uitwisseling van brieven te werken. Dan stuurt de schenker een brief aan de begiftigde waarin hij zijn wil om te schenken uitdrukt (zie de typebrief, links). Zo kunnen de andere erfgenamen later niet beweren dat het bijvoorbeeld om een lening zou gaan. De fiscus aanvaardt de datum in de onderhandse briefwisseling als vaste datum.

De begiftigde antwoordt per brief dat hij aanvaardt (zie typebrief). Beide brieven moeten aangetekend verstuurd worden en u laat ze het best open of plooit het papier als een enveloppe zodat de poststempel op de brief zelf gedrukt staat.

WEETJE Soms wordt een beroep gedaan op een notaris in Nederland, Italië of in bepaalde Zwitserse kantons waar geen registratierechten verschuldigd zijn. In dat geval is er weliswaar een duidelijk bewijs dat het om een schenking gaat en is er ook een vaste datum. Maar de buitenlandse schenkingsakte belet niet dat u in België successierechten zult betalen als de schenker binnen de drie jaar na de schenking overlijdt!

LET OP! Als de gezondheidstoestand van de schenker achteruitgaat, kan het aangewezen zijn de schenking toch te laten registreren en registratierechten te betalen. Die liggen veel lager dan de eventuele successierechten die moeten betaald worden als de schenker binnen de drie jaar zou overlijden. U laat de schenking registreren bij het dichtstbijzijnde registratiekantoor. De adressen van de registratiekantoren zijn vermeld in de telefoongids (onder de rubriek ‘Ministeries’, bij ‘Financiën’ en ‘Registratie en Domeinen’) en op het internet: www.fiscus.fgov.be. Klik achtereenvolgens op ‘Adressen van de federale belastingadministraties’, ‘Bevoegdheden’ en ‘Administratie: AKRED’.

Typebrieven voor een veilige handgift

Wenst u dat er een schriftelijk spoor is van uw handgift, dan kunt u brieven uitwisselen met de begiftigde, bij voorkeur op basis van volgend model.

Brief van de schenker

Aangetekend

.......... (plaats en datum)

........... (naam en adres van de begiftigde)

“Beste David,

Hierbij nodig ik je uit om maandag.... (datum + uur) naar het bankkantoor, gelegen te... (adres) te komen, waar ik je een handgift zal doen van... euro (bedrag in cijfers en letters).

Vriendelijke groet,

............ (handtekening)”

Brief van de begiftigde

Aangetekend

........................ (plaats en datum)

........................ (naam en adres van de schenker)

“Beste Paul,

Ik dank je hartelijk en aanvaard graag de som van... euro (bedrag in cijfers en letters) die je mij overhandigde op... (datum), in het bankkantoor (adres), zoals je me had aangekondigd in je brief van... (datum).

Vriendelijke groet,

.................. (handtekening)”

Claudine Lambermont, advocate en Jocelyne Minet