Zo raakt u ervan verlost!

U hebt altijd zin in zoet. Daarom houdt u voortdurend snoepjes bij de hand of u duikt af en toe stiekem achter de keukenkast met een reep chocola. Uiteraard weet u dat dit geen goed idee is maar waarom bent u zo gek op suiker? En wat is eraan te doen?

Het klassieke scenario? Een vrouw komt na een hectische dag thuis en trekt meteen de keukenkast open om zich op zoetigheid, chocolade en koekjes te storten... Toch voelt ze zich daarna niet beter. “Ze heeft het gevoel dat ze gezondigd heeft, wat nefast kan zijn voor haar zelfbeeld. Het voelt aan alsof ze de controle kwijt is”, aldus diëtiste Laurence Dieu die vaak zoetebekjes begeleidt.

Oorzaken uitsluiten

Waar dat gedrag vandaan komt? Het kan natuurlijk om een psychische stoornis gaan zoals boulimie (grote hoeveelheden eten en daarna moedwillig braken) of hyperfagie (overdreven en dwangmatig eten door een persoon die voortdurend op dieet is omdat hij/zij constant op zijn of haar gewicht let).

Een andere eenvoudige hypothese is dat je gewoonweg... onvoldoende hebt gegeten in de loop van de dag. “Als we te grote honger hebben, zal ons lichaam alles in het werk stellen om ergens calorieën te vinden. Zodra er voedsel beschikbaar is, haalt het lichaam zijn schade dan in. Vaak kennen we geen grenzen en eten we meer dan nodig is om ons verzadigd te voelen. In dat geval is het probleem dus dat de interne regulatie van honger, verzadiging en oververzadiging niet goed functioneert. Dat gebeurt wel eens bij mensen – vooral vrouwen – die heel streng op hun lijn letten en de hele dag vasten, om uiteindelijk toch te zondigen.”

Als uw dokter in een hoogdravende dag is, zal hij spreken over de compensatie van de cognitieve restrictie. Hij bedoelt: de intentie om de voeding mentaal te controleren, ten koste van de fysiologische regeling van honger en verzadiging.

Psychologische verslaving

Wie altijd zin heeft in zoet, kan ook te kampen hebben met een psychologische verslaving. “Door een eetbui kunnen we emoties verdoven die we als negatief ervaren. Wie niet kan omgaan met woede of verdriet – nochtans volstrekt normale emoties – vlucht soms in zoetigheid om die gevoelens te counteren en zichzelf te verwennen.”

Suiker eten kan dus een reactie zijn op stress, onbehagen, probleemsituaties... “Sommige mensen kunnen hun emoties niet plaatsen. Of ze hebben niet geleerd hoe ermee om te gaan. Door een zoete eetbui kunnen ze die emoties makkelijk en ogenblikkelijk verdoven. Een reep chocolade naar binnen werken is handig, goedkoop én in een wip gebeurd”, legt Laurence Dieu uit. “Dwangmatig eten valt niet te controleren: het is het enige antwoord op emoties die je niet onder controle krijgt.”

Waarom we zo dol zijn op zoetigheid? Uiteraard omdat ieder van ons een natuurlijke voorkeur heeft voor al wat zoet is. Studies hebben aangetoond dat deze voorkeur er al is bij een foetus in de baarmoeder... Maar ook omdat suiker (net als de nicotine in een sigaret) de aanmaak van endorfine en serotonine stimuleert, twee neurotransmitters die onze stemming positief beïnvloeden. We voelen instinctief aan dat suiker snel tot welbehagen en ontspanning leidt. Dat heeft suiker dus gemeen met een sigaret: beide leveren ogenblikkelijk genot op.

Overigens kunnen we de parallel nog verder doortrekken. “De toestand van een suikerverslaafde is vergelijkbaar met die van iemand die verslaafd is aan roken maar geen sigaret bij de hand heeft,” aldus de psychologe Laurent Devoitille. “Laten we even vertrekken van de veronderstelling dat het eten van suiker spanningen en stress kan verlichten. Vanaf het moment dat je suiker gaat bekijken als dé oplossing om de spanning kwijt te raken, zal de spanning alleen maar toenemen tot je daadwerkelijk suiker kunt eten.”

Suiker zien als de enige bron van genot kan ook een uitdieping zijn van gewoontes uit de kindertijd. “Een kind dat altijd te horen krijgt dat het dat lekkere dessertje mag vergeten als het zijn spinazie niet opeet, krijgt uiteindelijk een verwrongen relatie met suiker. Het gaat suiker idealiseren.”

Snoep als beloning

Ook als we als kind een snoepje kregen als beloning, zullen we vandaag sneller naar iets zoets grijpen als het niet goed met ons gaat. Waarom? “Omdat we weten dat we destijds snoep kregen op een aangenaam moment,” beklemtoont Laurent Devoitille “We proberen die associatie opnieuw op te roepen door de omgekeerde weg af te leggen: we grijpen naar suiker omdat we op dat welbepaalde moment behoefte hebben aan troost. Op angst of stress zullen we onbewust reageren door zoetigheid te eten. Er is sprake van een eetstoornis wanneer we op bepaalde prikkels ongepast reageren: zoetigheid eten is immers niet het correcte antwoord op negatieve prikkels. We komen er geen stap verder mee.”

Moeten we ons schuldig voelen zodra we trek hebben in een stukje chocolade? “Neen, het is normaal dat we het prettig vinden om zoetigheid te eten”, stelt Laurent Devoitille gerust. “Het verschil tussen een eetstoornis en normaal gedrag zit’m in de frequentie en de intensiteit. In het systematische karakter. Net zoals het – dat is dan het andere uiterste – abnormaal zou zijn om alle suiker te schrappen. Normaal eten betekent een beetje van alles eten: ook vet, zoetigheid, frietjes, enz. Wie dat kan aanvaarden, heeft al een stap gezet richting succes: het komt eropaan zich gematigd en niet extreem te gedragen. Ook hier kunnen we een parallel trekken met alcoholisme: sommige mensen schenken zich na een dag op kantoor een glas wijn in om te ontspannen. Op zich geen drama! Maar het gedrag is wel problematisch omdat je op een andere manier zou moeten kunnen ontspannen dan met een glas wijn. Dit is potentieel risicogedrag.”

En voor de gezondheid?

Moeten we ons zorgen maken over onze lijn als we vaak suiker eten? Bij sommigen doet het teveel aan suiker de weegschaal inderdaad doorslaan, bij anderen heeft het niet automatisch een impact op hun gewicht. “Overgewicht is vooral te wijten aan te veel calorieën. Indien de persoon in kwestie behalve suiker nagenoeg niets anders eet, zal hij of zij niet te veel calorieën opnemen en dus niet noodzakelijk verdikken. Maar het spreekt voor zich dat zo’n voedingspatroon niet evenwichtig is en je op die manier onvoldoende vitamines, minerale zouten, vezels en/of andere levensnoodzakelijke stoffen binnenkrijgt. Een mens is vanzelfsprekend niet gemaakt om enkel en alleen op zoetigheid te leven.”

Overdreven suikerconsumptie kan een zeer ernstig probleem worden wanneer je aanleg hebt voor diabetes (bijvoorbeeld door familiale voorgeschiedenis) omdat de pancreas het te zwaar te verduren krijgt.

Het patroon doorbreken

“Genot ervaren via voedsel, daar is op zich niets mis mee”, zegt Laurent Devoitille. “De zaken liggen anders als voedsel de enige manier is of wordt om dat genot te bereiken...”

Hoe we dit patroon in het dagelijkse leven kunnen doorbreken? Elk verhaal is anders en toch zijn er enkele goede gewoontes die we kunnen aanleren. Zoetigheid, chocolade en koekjes definitief en radicaal schrappen, bijvoorbeeld? Laurence Dieu: “Dat is geen oplossing. Integendeel. Het verbod om bepaalde producten te eten, kan de trek in die producten aanscherpen. Dat verbod bestaat trouwens al. De maatschappij, de media en het medische korps leggen het ons nu al op: suiker wordt – net als vet -met alle zonden van Israël overladen. Nochtans is een beetje suiker best oké. Maar trop is uiteraard te veel.”

Genieten mag best!

Ja, we hebben het recht om ten volle te genieten van een stukje chocolade! En zonder schuldgevoelens! De beste manier om trek te laten voorbijgaan, is eraan toe te geven. Genieten is noodzakelijk. Maar als we onszelf een pleziertje gunnen, moeten we het wel goed doen! Er gezellig voor gaan zitten, in de best mogelijke omstandigheden. Vaak nemen we zelfs niet de tijd om aandachtig te proeven, dat is iets dat vele mensen echt moeten leren... Zo is het bij alle maaltijden belangrijk niet afgeleid te worden (bijvoorbeeld door televisie te kijken of meermaals op te staan om allerhande redenen): “Blijf bij de les, in casu de maaltijd, en neem er rustig de tijd voor”, adviseert Laurence Dieu.

Wanneer het eetgedrag terdege gereguleerd is, stoppen we met eten wanneer we ons verzadigd voelen. Dan geeft ons lichaam interne signalen – zoals walging of een vermindering van het genot – zodat we aanvoelen dat het welletjes is. Bij een regulatiestoornis wordt verzadiging onbereikbaar. Dan komt er een diëtist aan te pas om de patiënt op weg te helpen naar een gezonde en harmonieuze regulatie.

Om een regulatiestoornis te vermijden, is het trouwens noodzakelijk de calorieopname gelijkmatig te spreiden over de dag en er een evenwichtig voedingspatroon op na te houden. “Zo is het belangrijk, voldoende zetmeelhoudende producten te eten (rijst, pasta, brood) want bij een gebrek daaraan zal het lichaam gaan schreeuwen om buitensporig veel snelle suikers.”

Van vraag tot evenwicht

Ook een psycholoog kan helpen. “Dankzij een multidisciplinaire aanpak kan men alle pistes overwegen,” legt Laurent Devoitille uit. “Een dergelijke stap zet je doorgaans niet wanneer je 20 jaar bent, maar later: je moet al een zeker traject achter de rug hebben, een bepaalde maturiteit hebben bereikt om met zo’n probleem naar een psycholoog te stappen. Meestal stappen mensen enkel naar een voedingsspecialist.

De psycholoog zal op twee fronten werken: de situaties die een eetbui uitlokken voorkomen en andere manieren vinden om op die situaties te reageren. Om te trachten de uitlokkende situaties te voorkomen, neemt hij het leven van de patiënt in kwestie onder de loep. Hij probeert te begrijpen wat de stress uitlokt, om vervolgens de oorzaken aan te pakken. “Zo kan het bijvoorbeeld nodig zijn grenzen te leren stellen om voortaan minder of helemaal geen stress meer te hebben: wij zijn namelijk dermate opgevoed dat we er vaak nood aan hebben om iedereen in onze omgeving zoveel mogelijk te behagen, en dus altijd in te gaan op alle verzoeken van de mensen rondom ons. Soms moeten we gewoon leren minder veeleisend te zijn voor onszelf. Want wie minder stress heeft, is ook minder geneigd om naar zoetigheid te grijpen.

Wat dan wel adequate reacties zijn? Dat is bij iedereen anders. “Er zijn massa’s trucs voor alle mogelijke situaties in het leven. Voelt u zich gespannen wanneer u thuiskomt van het werk? Misschien kunt u, in plaats van naar de keuken te gaan om iets te knabbelen, een bad nemen om zo op een prettige manier over te schakelen van werk naar thuis. Anderen maken dan weer liever een fietstochtje om hun gedachten te verzetten.”

Hoe dan ook moet iedereen zijn slechte gewoonten – meer bepaald: zijn verkeerde associaties – vergeten en nieuwe associaties aanleren, d.w.z. reageren met ander en ditmaal adequater gedrag.

Steuntjes in de rug

Behalve bij de hulp van een voedingsdeskundige en een psycholoog kan de patiënt ook baat hebben bij andere technieken om zijn motivatie te ondersteunen en zijn slaagkansen te verhogen. Iedere patiënt heeft zijn eigen persoonlijkheid en moet dus voor zichzelf uitmaken waar hij zich goed bij voelt.

Hypnose. Net zoals bij andere verslavingen of blokkades (sigaretten, gewicht,...) kan hypnose in sommige gevallen soelaas brengen. Enkele sessies volstaan om de patiënt zelfhypnose aan te leren, een erg handige techniek waarmee hij zichzelf door een moeilijk moment heen kan helpen. (hypnotiseurs bij u in de buurt vindt u onder meer via de portaalsite http://hypnose.start.be).

Acupunctuur. Volgens de aanhangers van deze eeuwenoude Chinese techniek kunt u met accupunctuur de drang naar zoetigheid temperen. Als u geen enkel risico wilt lopen, laat u zich niet door om het even wie behandelen. Wend u niet tot een acupuncturist die geen diploma geneeskunde heeft maar tot een arts die acupunctuur toepast (meer info: Belgische Vereniging der Geneesheren-Acupuncturisten. 02 414 73 44 of www.acupuncture.be)

Ademhaling. Als er een overduidelijke link is tussen stress en uw trek in suiker, kunnen diverse ademhalingstechnieken u helpen om stress op een andere manier te counteren dan met een suikershot. Buikademhaling bijvoorbeeld, een fantastische techniek om te ontspannen en die reep chocolade uit uw hoofd te zetten... Het leuke is dat u het overal kunt doen, zonder dat iemand het merkt: op kantoor, in de wagen, bij vrienden...

Gwenaëlle Ansieau