Zo overwint u winterkwaaltjes

Zelfs als u erin slaagt ziektekiemen zoveel mogelijk te mijden, krijgt u wel eens te kampen met een verkoudheid, een keel- of oorontsteking. Wat u kunt doen om de gevolgen draaglijk te houden en complicaties te vermijden? Wij vroegen het aan professor Philippe Gevaert.

Aan verkoudheden ontsnappen is haast onmogelijk. “De overdracht tussen mensen verloopt zo gemakkelijk en er zijn zo ontzettend veel verschillende soorten virussen dat dit een onbegonnen zaak is”, zegt prof. Philippe Gevaert van de vakgroep Neus-, keel- en oorheelkunde van het Gentse universitair ziekenhuis. “Een volwassene krijgt gemiddeld twee tot vier keer per jaar een verkoudheid. Het gaat daarbij vooral om virale infecties. Dankzij experimenteel onderzoek (uit 1995) van onze huidige rector prof. Paul Van Cauwenberge, hebben we een goed beeld van hoe een verkoudheid verloopt. De eerste dag na de besmetting wordt vaak een beetje keelpijn gevoeld, de dag nadien start een waterige neusloop, met daarna het bekende gevoel van de verstopte neus die je maar niet vrij krijgt. Dat is nochtans logisch, want de verstopte neus is het gevolg van gezwollen neusschelpen en die kun je niet wegsnuiten. Uiteindelijk duurt een verkoudheid ongeveer vijf tot zeven dagen en eindigt ze vaak met een hoest. Die kan lang aanslepen, vooral bij mensen die roken. De hoest ontstaat als slijmvliescellen in de keel aangetast worden en afsterven. Ze doen dat dan massaal, waardoor de zenuwvezeltjes er tussenuit steken en voortdurend geprikkeld worden. Normaal houdt zo’n hoest niet langer dan een week aan. Als dat toch het geval is, kan dat wijzen op een allergie, een verborgen sinusitis of een reflux. Vanzelfsprekend doet roken hier ook niet veel goeds.”

Verkoudheid als eerste stap

“Een verkoudheid heeft heel veel overgangsvormen naar andere aandoeningen. De scheidingslijn met een acute sinusitis bijvoorbeeld, is niet zo duidelijk. In principe spreken we van een acute sinusitis als de verkoudheid na vijf dagen plots erger wordt of na tien dagen nog niet uitgewoed is. Niet dat dit erg veel uitmaakt: ook een sinusitis is vaak een virale infectie, waardoor antibiotica toedienen meestal weinig zinvol is.”

“Aan het einde van de neus ligt de buis van Eustachius, die bij een verkoudheid ook kan zwellen. Die zwelling verstoort niet alleen de druk in het middenoor, maar kan ook de aanloop zijn naar een oorontsteking. Als complicatie van een verkoudheid komen die vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen, omdat het immuunsysteem tot de leeftijd van zes jaar nog in volle ontwikkeling is en de anatomie nog niet hetzelfde is als bij een volwassene. Ook is de buis van Eustachius dan nog korter, zodat de bacteriën sneller het oor bereiken. Overigens verloopt een oorontsteking niet altijd via het hiervoor beschreven mechanisme: er zijn ook virussen die meteen een oorontsteking veroorzaken.”

Buisjes, ook voor volwassenen

Bij kinderen die voortdurend oorontstekingen krijgen, is het plaatsen van zogenaamde diabolo’s soms de oplossing. Dit zijn buisjes die in het trommelvlies worden aangebracht, zodat ze bij een ontsteking het middenoor snel draineren en er geen gehoorverlies door opstapelend vocht achter het trommelvlies ontstaat. “Maar ook bij volwassenen worden ze soms aangebracht. Als er vocht achter het trommelvlies blijft zitten, kan het wel acht weken duren voor u weer normaal hoort. Tot dan is het probleem vergelijkbaar met het gehoorverlies dat u hebt als u uw vingers in uw oren stopt: heel vervelend dus. Gelukkig is de ingreep bij volwassenen vrij gemakkelijk: ze moeten niet onder volledige narcose zoals kinderen. Op een halfuurtje in de polikliniek is dat gepiept.”

Amandelen verwijderen

Terug naar de keel. “Op de ruwe keel die vaak opduikt op het einde van een verkoudheid, hebben infecties vrij spel zodat makkelijk een keelontsteking kan ontstaan. Vroeger schreven artsen dan vaak antibiotica voor, maar dat is enkel nodig als er sprake is van een verhoogd risico op complicaties (bijvoorbeeld bij een patiënt met een verminderde weerstand) of zware ziektesymptomen als hevige slikklachten en hoge koorts. Een keelontsteking kan verder nog evolueren naar een amandelontsteking (tonsillitis) of amandelabces. Als de amandelen zwaar aangetast zijn door herhaalde ontstekingen kan besloten worden ze te verwijderen. Dan spreken we bijvoorbeeld over vijf ontstekingen in één jaar, en dat twee jaar na mekaar.”

Antibiotica (meestal) uit den boze

In de volksmond wordt vaak gegoocheld met termen als witte angine en rode angine, “maar wit of rood zegt niets over een al dan niet bacteriële of virale oorzaak, en evenmin over wat eraan gedaan kan worden”, corrigeert prof. Gevaert.

Vaak wordt ook gezegd dat antibiotica kunnen verhinderen dat – weliswaar in zeldzame gevallen – het hart wordt aangetast, met alle nare gevolgen vandien. “Vroeger kwam die complicatie meer voor dan nu en men dacht dat het gebruik van antibiotica ervoor gezorgd had dat dit verminderde. Maar nu blijkt dat ondanks het dalende gebruik van antibiotica zo’n acuut reumatisch lijden toch niet vaker opduikt.” Bij de huisarts pleiten om toch maar antibiotica voor te schrijven, is dus uit den boze. De arts hoort die enkel voor te schrijven als hij daar gegronde redenen voor heeft. Baat het niet, dan schaadt het niet gaat hier niet op. “Soms integendeel! Als de keelpijn een symptoom is van mononucleose kan het toedienen van antibiotica zelfs nefast uitdraaien en bijkomende huiduitslag veroorzaken.”

Wat u (niet) zelf kunt doen

De arts zal oordelen of antibiotica in ons geval wenselijk is – en meestal is dat niet zo – maar wat kunnen we dan wél doen om een verkoudheid te vermijden en/of de gevolgen tot een minimum te beperken? Nogal wat mensen zweren bij een orale vaccinatiekuur met een mengsel van de belangrijkste ziektekiemen die de bovenste luchtwegen aantasten. Het gaat dan om drie kuren van telkens tien dagen die een aantal vaak voorkomende besmettingen zouden moeten counteren.

“Studies op zeer grote groepen hebben uitgewezen dat het nut van zo’n vaccin niet voor iedereen even relevant is. Uiteindelijk is het slechts beperkt efficiënt voor de prijs en de inspanning die het gekost heeft. Voor alle duidelijkheid: dit vaccin heeft niets te maken met de klassieke vaccins tegen bijvoorbeeld kinkhoest, mazelen, bof, difterie of pneumokokken.”

Van grootmoeders slimmigheid om ten allen prijze tocht te vermijden, is onze expert ook niet overtuigd. “Die gevoeligheid voor tocht en temperatuurwissels is vooral een teken dat we ziek aan het worden zijn, de zogenaamde chills zijn typisch voor een beginnende verkoudheid. Oorzaak en gevolg worden dus door elkaar gehaald.”

Verstopte neus

De verstopte neus is – met lengtes voorsprong op een lopende neus en hoofdpijn – de vaakst opduikende klacht van mensen die geplaagd worden door een verkoudheid, zo blijkt uit onderzoek. “Daar helpen neusspoelingen tegen, die u makkelijk zelf kunt bereiden en toedienen (zie het kadertje hiernaast). De neussprays die u bij de apotheker vindt, mag u niet langer dan 7 dagen gebruiken, een overdosis dreigt immers een omgekeerd effect te veroorzaken. Met cortisone-neussprays loopt u minder risico daarop, maar die zijn alleen op doktersvoorschrift verkrijgbaar. Als uw verkoudheid langer dan een week aanhoudt, gaat u sowieso het best bij uw huisarts te rade. Dat geldt trouwens ook bij koorts boven de 38,5°C: in dat geval is er waarschijnlijk iets anders aan de hand dan een verkoudheid.” n

Ariane De Borger

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content