Zo komt je erfenis goed terecht

Sommige kinderen baren meer zorgen dan andere. En dan groeit de vrees dat je erfenis niet goed zal worden besteed en je kleinkinderen tekort zal worden gedaan. Of je hebt een kind met een grote zorgnood, aan wie je liefst net meer zou nalaten. Maar hoe doe je dat?

Een kind onterven is niet mogelijk. Kinderen zijn immers reservataire erfgenamen en hebben samen altijd minstens recht op de helft van je nalatenschap. Met de andere helft – het beschikbare deel – doe je wat je wil. ‘Dan schenk ik vooraf toch zoveel mogelijk aan vrienden’, hoor je wel eens. Maar dat is niet de oplossing. Want de reserve van je kinderen wordt niet berekend op wat je nalaat, ook oude schenkingen tellen mee. Schenken tijdens je leven om je kinderen te onterven heeft dus weinig zin. Wat dan wel?

1. JE ERFENIS UITSTELLEN

Je kan je kinderen tijdelijk onterven ten voordele van je langstlevende (huwelijks)partner.

VIA HET HUWELIJKSCONTRACT

Een eenvoudige techniek is gehuwd zijn met algehele gemeenschap of het wettelijk stelsel, waarbij alle of bijna alle goederen in de huwgemeenschap zitten. Door een verblijvingsbeding (langst-leeft-al-heeft) in je huwelijkscontract op te nemen, gaat je nalatenschap dan eerst in haar geheel naar de langstlevende partner en pas nadien naar je kinderen.

VIA EEN BEDING VAN AANWAS

Ben je gehuwd met scheiding van goederen of woon je samen en heb je dus eigen goederen, dan kan je gebruik maken van een beding van aanwas, ook wel tontine genaamd. We kennen die techniek vooral bij de aankoop van een onroerend goed, maar hij kan ook worden ingezet voor roerende goederen, bijvoorbeeld een beleggingsportefeuille. Beide partners brengen dan hun portefeuille in. Dit kan (bij voorkeur) via een notariële akte, maar het kan ook onderhands. Overlijdt een van de partners, dan krijgt de andere de portefeuille van zijn/haar overleden partner. Die valt dan volledig buiten de nalatenschap.

Belangrijk is dan wel dat zo’n beding van aanwas – dat gezien wordt als een kanscontract – volledig volgens de regels van de kunst gebeurt. Laat je dus deskundig bijstaan, want de regels verschillen per gewest en zijn het strengst in Vlaanderen. Voldoe je niet aan de voorwaarden, dan kan het deel dat de langstlevende partner krijgt via het beding van aanwas alsnog als een schenking worden gekwalificeerd.

MAAR IS JE ERFENIS UITSTELLEN WEL INTERESSANT?

Je kinderen langer laten wachten op hun erfenis is een optie, maar het is en blijft slechts een uitstel. Al kan de langstlevende partner later dan wel voor een lijfrente kiezen (zie punt 2), waardoor de nalatenschap veel kleiner wordt. En niet onbelangrijk om weten: als je de erfenis uitstelt, geldt dat meteen voor ál je kinderen.

2. JE VERMOGEN DEFINITIEF VERKLEINEN VIA LIJFRENTE

Je vermogen opsouperen is uiteraard ook een oplossing, maar je weet niet hoelang je zal leven en hoeveel je dus kan opdoen om een zo klein mogelijk vermogen na te laten.

VIA VASTGOED OP LIJFRENTE

Een klassieker om je vermogen te verkleinen is je woning verkopen op lijfrente. De koper koopt meestal enkel de blote eigendom van je huis, zodat jij er als vruchtgebruiker in kan blijven wonen. In ruil betaalt de koper jou een ‘levenslange’ rente. Al moet je dat niet letterlijk nemen. Omdat mensen almaar ouder worden, worden de meeste lijfrentes vandaag beperkt in de tijd en hebben ze vaak een looptijd van 15, hooguit 20 jaar.

Verkoop je aan een privépersoon, dan is de lijfrente onbelast. Je moet ze dus niet aangeven in je personenbelasting en ze heeft geen impact op je belastingen of je pensioen. Verkoop je aan een vennootschap, dan is de lijfrente wel belast. Je vraagt dan best meer rente.

VIA FINANCIËLE LIJFRENTE

Een minder gekende vorm is de financiële lijfrente, ook wel renteplan genaamd. Je geeft een bank of een verzekeraar dan een bepaald bedrag en in ruil krijg je levenslang een maandelijkse rente. Meestal heeft die financiële lijfrente de juridische vorm van een tak 21 of spaarverzekering. Bij instap betaal je een taks van 2% op de premie. En de instapkosten kunnen oplopen tot meer dan 4%. Maar over die laatste kost kan je onderhandelen.

Aangezien je zo’n contract van lijfrente sluit met een bank of verzekeraar (rechtspersoon) word je ook hier jaarlijks belast op 3% van het afgestane kapitaal aan 30% roerende voorheffing. In principe kan je zo’n contract van financiële lijfrente ook met een privépersoon sluiten en dan wordt de rente niet belast. Maar dat gebeurt eerder zelden.

MAAR IS EEN LIJFRENTE WEL INTERESSANT?

Als instrument om je kinderen te onterven is de lijfrente wel sluitend. Je doet afstand van je woning of je kapitaal. Ook deze techniek geldt wel meteen voor ál je kinderen. Maar de rente stelt vandaag niet veel voor. Vandaar dat momenteel slechts een beperkt aantal verzekeraars nog de financiële lijfrente aanbieden. Ben je 70 en sta je vandaag een kapitaal af van 100.000 euro, dan zal je maar rond de 450 euro netto rente per maand krijgen. Anderzijds brengt een spaarrekening momenteel ook maar 0,11% per jaar op en een klassieke tak 21 levert slechts een gegarandeerd rendement van 0,5% per jaar op plus eventueel een bonus.

3. NAAR HET BUITENLAND VERHUIZEN

Je hoeft je in principe niets meer aan te trekken van de Belgische erfregels als je in een land gaat wonen waar er geen wettelijke reserve bestaat, zoals Engeland bijvoorbeeld. Daar kan je alles wegschenken of legateren via een testament aan wie je wilt, zonder dat je kinderen hiertegen iets kunnen inbrengen. Ook in Nederland zit je op dat vlak soms al een stuk beter dan in België.

MAAR IS NAAR HET BUITENLAND VERHUIZEN WEL INTERESSANT?

De piste kan interessant zijn, maar weet wel dat je écht moet verhuizen! Een brievenbus hebben in het buitenland volstaat niet. Heb je nog professionele of andere belangen in België of heb je hier nog onroerende goederen, dan zal de fiscus daar in heel wat gevallen een probleem van maken. Want in de praktijk wordt naar de feitelijke omstandigheden gekeken.