Zelfstandige worden: 10 tips voor een geslaagde start

Pluspunt: u bent uw eigen baas en uw ambitie kent geen grenzen. Minpunt: u moet alles zelf beredderen. Goed voorbereid aan de start komen is de boodschap!

Ondanks de stimuli om 50-plussers in dienst te nemen én te houden, is werk vinden niet altijd makkelijk. Met een zelfstandige zaak kunt u uw ervaring te gelde maken. Misschien wel de uitgelezen kans om eindelijk uw droom waar te maken! Op voorwaarde dat u dat weloverwogen en goed begeleid doet. Van droom naar werkelijkheid aan de hand van 10 tips.

1. Bankrekening

Het eerste wat u als beginnende zelfstandige moet doen is een zichtrekening openen bij uw financiële instelling, die uitsluitend dient voor uw activiteiten als zelfstandige. U mag ze niet gebruiken voor privédoeleinden. Op uw brieven en officiële documenten moet u dat nummer plus uw unieke ondernemingsnummer en – eventueel – de juridische vorm van uw onderneming steeds vermelden.

2. Gezinswoning

Als u een zelfstandige activiteit uitoefent via een vennootschap (bvba, nv,...), dan moet u uw privévermogen afscheiden van het vermogen van uw vennootschap. Maakt uw vennootschap schulden, dan zullen de schuldeisers die niet kunnen verhalen op uw privévermogen. Ook als u trouwt onder het stelsel van scheiding van goederen kunt u goederen uit de handen van schuldeisers houden door ze op naam van uw echtgeno(o)t(e) te plaatsen. Richt u geen vennootschap op en bent u alleen of getrouwd onder het gewone wettelijke stelsel, dan kunnen uw schuldeisers ook beslag leggen op uw privégoederen. Gelukkig beschermt de wet (van 25 april 2007) de gezinswoning, maar enkel als het om uw hoofdverblijfplaats gaat en u (mede)eigenaar of vruchtgebruiker van het gebouw bent.

LET OP! Voor deze bescherming moet u bij de notaris een verklaring van onbeslagbaarheid laten opmaken (kostprijs: euro 1000 = euro 500 honoraria en euro 500 inschrijving bij het hypotheekkantoor). De bescherming geldt enkel voor schuldvorderingen die dateren van na deze verklaring!

Voorwaarden:

u voert uw zelfstandige activiteit uit als hoofdberoep, in België.

de bescherming geldt enkel voor beroepsschulden.

ze geldt niet bij een faillissement als gevolg van het feit dat u ernstige fouten hebt gemaakt.

LET OP! Voert u uw activiteit uit in uw hoofdverblijfplaats, bepaal dan duidelijk welk deel u gebruikt voor uw beroep. U moet daarvoor bij de notaris een akte laten maken die uw woning verdeelt in een privé- en beroepsgedeelte. Als de oppervlakte die u gebruikt voor uw beroep kleiner is dan 30 % van de totale oppervlakte, is de hele woning onvatbaar voor beslag. Is ze groter, dan is enkel het beroepsgedeelte vatbaar voor beslag.

3. Boekhouding

Of u uw activiteit nu in hoofd- of bijberoep uitoefent (zie verder), u moet in elk geval een boekhouding bijhouden. Bent u onderworpen aan de btw, dan zijn volgende registers nodig:

een register met inkomende facturen: een lijst van de facturen in verband met uw professionele kosten;

een register van uitgaande facturen: over de activiteiten waarvoor u een factuur hebt afgeleverd.

4. Fiscus

btw

Eerst en vooral moet u navragen of de activiteit die u uitvoert al dan niet onderworpen is aan de btw. Er zijn immers activiteiten die vrijgesteld zijn (acteurs, muzikanten,...). Bent u wel onderworpen, dan moet u uw klanten 21% btw aanrekenen, die u doorstort aan de staat. Maar u mag er wel eerst de btw die u zelf betaalt aan leveranciers van aftrekken, voor zover die betalingen betrekking hebben op uw beroepsactiviteit.

Bent u onderworpen aan de btw, dan moet u een aangifte indienen:

n elke maand als uw jaarlijkse omzet meer dan euro 1.000.000 bedraagt, en dit ten laatste de 20ste van de maand volgend op de betrokken kalendermaand;

n elke maand of elk kwartaal (naar keuze) als uw omzet minder bedraagt dan euro 1.000.000 en dit ten laatste de 20ste van de maand volgend op het kwartaal, dus voor een volledig jaar: op 20 april, 20 juli, 20 oktober, 20 januari van het volgende kalenderjaar.

Personenbelasting

Zelfstandigen ontvangen een bruto inkomen en moeten zelf belastingen storten. Als u wacht tot het jaar voorbij is en dan de belasting op dat jaar betaalt, krijgt u een belastingvermeerdering aangerekend van 2,25%, berekend op 106% van de werkelijk verschuldigde belasting. Dit kunt u vermijden door voorafbetalingen te doen tijdens het lopende jaar. Belastingen betaald voor 10 april, 10 juli, 10 oktober en 20 december leveren een bonus op (of beter de belastingvermeerdering wordt verminderd).

WEETJE Starters krijgen 3 jaar geen belastingvermeerdering aangerekend.

5. Ondernemings- loket

Het ondernemingsloket moet het leven van de beginnende zelfstandige vergemakkelijken. Vroeger moest u apart bij allerlei instanties langs vooraleer u administratief in orde was. Het ondernemingsloket bundelt deze diensten. Via het loket schrijft u zich in bij de Kruispuntbank voor Ondernemingen (databank die een aantal gegevens van elke onderneming verzamelt). U krijgt een ondernemingsnummer dat ook als btw-nummer dient, u kunt ook aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds (zie verder). Verder gaat het loket na of u voldoet aan de toegangsvoorwaarden voor het beroep dat u wilt uitoefenen.

6. Pensioen

Het pensioen van de zelfstandige wordt berekend door het RSVZ (Rijksinstituut der Sociale Verzekering voor Zelfstandigen), maar betaald door de RVP (Rijksdienst voor Pensioenen).

Berekening

Het pensioen van zelfstandigen wordt net als dat van loontrekkenden berekend op basis van het aantal gewerkte jaren, het beroepsinkomen en de gezinssituatie. Een volledige loopbaan (45 jaar) levert voor elk gewerkt jaar 1/45 op van het pensioenbedrag. De wettelijke pensioenleeftijd is 65 jaar.

Sanctie bij vervroegd stoppen

Een zelfstandige wordt gesanctioneerd wanneer hij voor zijn 65ste stopt met werken. Niet alleen krijgt u 1/45ste minder per jaar dat u vroeger stopt (zoals bij loontrekkenden), uw pensioenbedrag wordt ook nog eens verminderd met een bepaald percentage:

3 % als u op 64 jaar stopt

4 % als u op 63 stopt (samen 7 %)

5 % als u op 62 stopt (samen 12 %)

6 % als u op 61 stopt (samen 18 %)

7 % als u op 60 stopt (samen 25 %).

U krijgt geen procentuele vermindering wegens vervroegd stoppen meer als u een loopbaan van 42 jaar kunt bewijzen.

Na het overleg over de nieuwe pensioenmaatregelen, heeft de regering met de sociale partners een akkoord bereikt om vanaf 2013 deze sanctie te milderen (zie kader p. 68).

7. Sociaal verzekeringsfonds

Wie een activiteit als zelfstandige begint, is verplicht aan te sluiten bij een Sociaal Verzekeringsfonds en moet sociale bijdragen betalen. U kiest zelf bij welk fonds u aansluit – het mag ook de Nationale Hulpkas voor sociale verzekeringen der zelfstandigen zijn – maar u moet het ten laatste doen de dag dat uw activiteit start. Doet u dat niet, dan riskeert u een administratieve boete van euro500 tot euro 2000. De lijst van fondsen vindt u op de website van de RSVZ:

www.rsvz-inasti.fgov.be.

De bijdrageplicht verschilt naargelang u een hoofd- of een bijberoep als zelfstandige uitoefent. U bent zelfstandige in hoofdberoep als uw zelfstandige activiteit uw voornaamste of enige bezigheid is.

Als u naast uw zelfstandige activiteit gewoonlijk (minstens halftijds) een ander beroep uitoefent (als loontrekkende, in het onderwijs,...) of een pensioen geniet, wordt u beschouwd als zelfstandige in bijberoep. Zelfstandigen in bijberoep betalen minder bijdragen, maar ze leveren ook geen extra (pensioen)rechten op.

WEETJE Bent u gepensioneerd en wenst u toch nog bij te verdienen als zelfstandige, dan moet u weliswaar bijdragen betalen als uw inkomen een bepaalde grens bereikt, maar aan een lager tarief (zie tabel).

Voorlopige bijdragen

Uw sociale bijdragen worden berekend op uw inkomsten van drie jaar geleden. Startende zelfstandigen hebben een aangepaste regeling, met wettelijk vastgelegde minimumbijdragen. Tot het einde van het derde volledige kalenderjaar worden voorlopige bijdragen geïnd. Dit zijn minimumbedragen (zie tabel).

Definitieve bijdragen

De bijdragen worden nadien herrekend op basis van uw werkelijke inkomsten. Vanaf uw vierde volledige jaar als zelfstandige betaalt u geen voorlopige bijdragen meer maar worden uw sociale bijdragen meteen berekend op basis van uw netto beroepsinkomen van drie jaar geleden. De definitieve bijdragen zijn een percentage van uw bruto-inkomsten, verminderd met de professionele lasten.

NIEUW Omdat 3 jaar een grote kloof kan zijn (soms moet u veel bijbetalen eens uw werkelijke inkomsten gekend zijn, soms krijgt u veel terug), wordt er naar een andere manier gezocht. Een comité zoekt momenteel uit hoe die kloof gedicht kan worden: ofwel zou de zelfstandige voorafbetalingen kunnen doen die hij zelf bepaalt, met regularisatie 3 jaar later; ofwel zou het sociaal verzekeringsfonds de bijdragen kunnen berekenen voor het lopende jaar, met een mogelijke correctie tot 6 maanden na het einde van het lopende jaar.

8. Verzekeringen

Vermits u als zelfstandige per definitie geen werkgever hebt, moet u zelf zorgen voor extra bescherming op het vlak van pensioen, hospitalisatie en inkomensverlies bij (gezondheids-) problemen.

Hospitalisatieverzekering

Via de betaling van sociale bijdragen genieten zelfstandigen van een dekking voor kleine risico’s, zoals de terugbetaling van raadplegingen bij de huisarts of tandarts (verplicht sinds 2008). Om het hoofd te kunnen bieden aan zware gezondheidsuitgaven, sluit u best een hospitalisatieverzekering af. U kunt dit doen bij uw ziekenfonds of bij een privéverzekeraar.

Verzekering lichamelijke ongevallen

Voor loontrekkenden vormt deze verzekering een bescherming voor lichamelijke schade bij een privéongeval (u valt bijvoorbeeld met de fiets). Voor een zelfstandige vormt ze ook een bescherming bij een ongeval met lichamelijke schade tijdens het uitoefenen van het werk. Het is geen verplichte verzekering en ze kan dan ook variëren naargelang de verzekeraar.

Verzekering gewaarborgd inkomen

Langere tijd ziek vallen is een van de grotere risico’s voor zelfstandigen. Weliswaar krijgt u een arbeidsongeschiktheidsuitkering, maar die ontvangt u pas vanaf de tweede maand (zie ook ‘Ziekenfonds’) en het bedrag is laag. In 2012 bedragen de daguitkeringen voor primaire arbeidsongeschiktheid (2de tot 12de maand) euro 51,41 voor iemand met kinderlast, euro 39,51 voor een alleenstaande en euro 32,08 voor een samenwonende.

De premies die u stort in het kader van een verzekering gewaarborgd inkomen zijn fiscaal aftrekbaar als beroepskost.

Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ)

Via dit aanvullend pensioen kunt u extra bijdragen storten, die net zoals de sociale bijdragen fiscaal aftrekbaar zijn. De wet legt wel plafonds op: u moet jaarlijks minimum euro 100 storten en u mag maximum 8,17 % van uw netto belastbaar inkomen storten, geplafonneerd op euro 2.852,89 (bedrag inkomsten 2011). De formule is soepel: binnen die grenzen mag u ten allen tijde het bedrag veranderen.

9. Werkloosheid

Als zelfstandige stort u geen sociale bijdragen voor de sector werkloosheid. Dus hebt u ook geen recht op uitkeringen als u uw zelfstandige activiteit stopzet. Maar als u tevoren als loontrekkende hebt gewerkt, behoudt u gelukkig nog een hele tijd uw recht op uitkeringen (voor zover u uiteraard voldoet aan de voorwaarden: u moet een voldoende aantal dagen in loondienst hebben gewerkt gedurende een bepaalde referteperiode).

Werd u ontslagen als loontrekkende en stapt u dan over naar het zelfstandigenstatuut, dan behoudt u het recht op werkloosheidsuitkeringen als uw zelfstandige activiteit minstens 6 maanden en maximaal 15 jaar duurt. Begint u dit jaar als zelfstandige, dan behoudt u uw recht op uitkeringen op basis van uw job als loontrekkende tot 2027.

Nam u zelf ontslag in uw job als loontrekkende om u als zelfstandige te vestigen, dan kunt u pas werkloosheidsuitkeringen genieten als u aantoont dat uw vroegere werkgever niet meer bereid is u weer in dienst te nemen.

10. Ziekenfonds

Start u een zelfstandige activiteit in hoofdberoep, dan moet u zich aansluiten bij een ziekenfonds naar keuze of bij de Hulpkas. De adressen van de ziekenfondsen vindt u op www.rsvz-inasti.fgov.be. U bezorgt uw ziekenfonds een attest van aansluiting bij uw sociaal verzekeringsfonds. U hebt dan recht op gezondheidszorg en uitkeringen ingeval van ziekte/invaliditeit.

Gezondheidszorg

Sinds een aantal jaren dekt het ziekenfonds zowel de zware risico’s (grote heelkundige ingrepen, verblijf in het ziekenhuis,...) als de kleine risico’s (raadpleging huisarts, tandarts,...). Dit voor uzelf en uw personen ten laste.

Uitkeringen

Vanaf de tweede maand arbeidsongeschiktheid keert uw ziekenfonds een vergoeding uit. De eerste maand wordt niet vergoed. Vergeet dan ook niet om uw arbeidsongeschiktheid binnen de 28 dagen aan te geven aan uw ziekenfonds. Dit is belangrijk want bij een laattijdige aangifte worden uw uitkeringen met 10% verminderd.

Als zelfstandige ontvangt u een forfaitair bedrag dat afhankelijk is van uw gezinssituatie. Eenmaal u de pensioenleeftijd bereikt (65 jaar), zult u geen uitkeringen meer krijgen.

Info

Wegwijs in de overstap van werkzoekende naar zelfstandige, brochure van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, www.werk. belgie.be > Publicaties.

Op de website van uw sociaal verzekeringsfonds vindt u vaak een aparte rubriek voor starters.

Meer info over voorafbetalingen: Dienst Voorafbetalingen, tel. 02 576 40 40.

U vindt de lijst van erkende ondernemingsloketten op www.economie.fgov.be > Leven van een onderneming > Een onderneming oprichten.

Annemie Goddefroy en Jocelyne Minet