Wie krijgt de groepsverzekering bij een scheiding?

Bij een scheiding moeten allerlei zaken worden verdeeld. Ook de groepsverzekering. Is dit een eigen of een gemeenschappelijk goed?

In een vorige legislatuur wou een wetsontwerp klaarheid brengen in het lot van de groepsverzekering, levensverzekering en het pensioensparen bij een scheiding. Het ontwerp werd echter nooit definitief gestemd, al werd hierover in de pers bericht alsof de kogel wél door de kerk was. En dus heerst er veel onzekerheid bij scheidende koppels. Wij zetten de puntjes op de i.

Scheiding van goederen

De regel

Was je gehuwd met scheiding van goederen, dan behoud je elk je rechten uit je eigen levens- of groepsverzekering. Je ex-partner kan er geen aanspraak op maken. Elkeen behoudt ook zijn pensioensparen. De uitkering die al werd uitbetaald (of wordt opbouwd), komt dus toe aan de begunstigde zonder dat hij/ zij de ex-partner een vergoeding verschuldigd is.

De uitzondering

Heeft de niet begunstigde echtgenoot mee geïnvesteerd in de levensverzekering of het pensioensparen – je ex-partner heeft de premies betaald van jouw levensverzekering – dan kan hierop een uitzondering worden gemaakt. Je ex-partner moet zijn/haar betaling wel kunnen bewijzen én een rechtsgrond aantonen om het bedrag terug te vragen (bv. een lening of herroeping van een schenking). Een goede raad: zet de afspraak dat er moet worden terugbetaald vooraf op papier. Zo vermijd je discussies achteraf.

Wettelijk stelsel

Dit zegt de wet

Ben je gehuwd onder het wettelijke stelsel (scheiding van goederen en gemeenschap van aanwinsten) dan bepaalt de wet dat een levensverzekering een eigen goed is van de begunstigde echtgenoot. Met één kleine nuance: als er veel gemeenschappelijk geld in de levensverzekering werd gestoken, kan de andere echtgenoot eventueel een vergoeding krijgen. Volgens de wet is het eigen karakter dus de regel en het betalen van een vergoeding de uitzondering.

Dit zegt het Grondwettelijk Hof

Het Grondwettelijk Hof oordeelde dat de wettelijke regeling strijdig is met het gelijkheidsbeginsel. Als echtgenoten hadden geïnvesteerd in effecten of andere spaartegoeden dan waren die wél gemeenschappelijk geweest. Een levens- of groepsverzekering is volgens het Grondwettelijk Hof eigenlijk ook een soort spaarformule.

Hoe oordelen rechters en notarissen nu?

Sinds het Grondwettelijk Hof oordeelde dat rechten uit groepsverzekeringen, gemengde levensverzekeringen en pensioensparen gemeenschappelijk zijn, passen nagenoeg alle rechters en notarissen die regeling toe in plaats van de wet. Ze maken een onderscheid tussen geld dat al werd uitgekeerd en geld dat nog uitbetaald moet worden.

Werd de groepsverzekering, levensverzekering of het pensioensparen al uitbetaald op het moment dat partners uit elkaar gaan, dan wordt de uitbetaalde som of datgene waarin ze werd geïnvesteerd (spaarproduct, auto, onroerend goed,...) als gemeenschappelijk aanzien en moet het worden verdeeld.

Werd het bedrag nog niet uitbetaald, dan wordt een onderscheid gemaakt tussen het eigenlijke recht op de uitkering en de vermogenswaarde ervan (het kapitaal dat al is opgebouwd). Het recht op de uitkering komt toe aan de rechthebbende van de verzekering. Die kan beslissen om zijn/haar ex-partner niet meer als begunstigde aan te duiden. De vermogenswaarde – de som die al werd opgebouwd – bevindt zich in het gemeenschappelijk vermogen en moet worden verdeeld. Maar hoe en wanneer?

1. Je kan de afkoopwaarde van de verzekering laten berekenen. De niet-begunstigde echtgenoot kan aanspraak maken op de helft. Nadeel is dat de begunstigde echtgenoot onmiddellijk moet betalen voor iets waar hij wellicht pas jaren later zelf aanspraak op kan maken. Tenzij hij de verzekering vervroegd afkoopt, maar dat is financieel niet interessant en niet altijd mogelijk.

2. Een alternatief is dat de niet-begunstigde echtgenoot een vordering krijgt ten belope van zijn/haar aandeel in de vermogenswaarde van de verzekering (maar slechts voor het deel dat werd opgebouwd tijdens het huwelijk). De ex-partner kan die vordering pas opeisen op het moment dat de verzekeringsmaatschappij het kapitaal uitkeert. Hij/zij moet dan wel wachten tot de groeps- of levensverzekering effectief wordt uitgekeerd vooraleer iets te ontvangen.

WEETJE. Bij een echtscheiding met onderlinge toestemming beslissen de echtgenoten zelf hoe ze de groeps- en levensverzekering onder elkaar verdelen. Bij een gerechtelijke vereffening/verdeling heeft de rechter het laatste woord. Recent kiezen veel rechters ervoor een vordering toe te kennen die pas bij de effectieve uitbetaling door de verzekeraar kan worden geïnd.

JAN ROODHOOFT, ADVOCAAT