Wenen op de maat van Mozart

Wenen, ruim anderhalve eeuw de hoofdstad van de Europese muziek, maakt zich klaar om de 250ste verjaardag van een van zijn geniaalste componisten, Wolfgang Amadeus Mozart, te vieren. Maar in de stad van de wals wordt 2006 tegelijk het jaar van de romantiek, van de cultuur, van de architectuur,... Het jaar van de levenskunst!

Het zwaartepunt van het Weense historische patrimonium ligt aan weerszijden van de Ringstrasse. U kunt de belangrijkste bezienswaardigheden dan ook makkelijk te voet of met de metro bezoeken. Na de revolutie van 1848, die de macht van de Habsburgers even aan het wankelen bracht, werd Wenen een buitengewoon open stad die zich op een indrukwekkende manier ontwikkelde. De hoofdstad lokte de briljantste persoonlijkheden van het rijk aan terwijl keizer Frans-Josef de Ringstrasse liet aanleggen, die de oude vestinggordel tot aan het Donaukanaal verving. Deze brede verkeersader vormt nu een ring rond de keizerlijke paleizen, de wijken Hofburg en Stephansdom, met de kathedraal van de heilige Stefanus, de universiteit, het stadhuis, het parlementsgebouw, het Stadtpark en de meeste concertzalen en musea. Van de opera en de Albertina met haar indrukwekkende verzameling schilderkunst, via het natuurhistorisch museum, het museum voor kunstgeschiedenis tot een van de grootste culturele complexen ter wereld, het MuseumsQuartier Wien.

Cafés als onmisbare ontmoetingsplaatsen

Het Weense cultuurpatrimonium is zo rijk dat een week amper volstaat om ervan te proeven. De kerken, de vele musea, de cafés, de jazzclubs, de banketbakkerijen,... Volgens de overlevering werden de cafés populair na de overwinning op de Ottomanen, in1683. Later werden ze het trefpunt voor politieke en literaire debatten en ook vandaag blijft een bezoek aan de oudste cafés van de stad een must. Café Sacher , net achter de Opera, serveert zijn beroemde Sachertorte met zwarte chocola en abrikozenjam, een zalige lekkernij. En u hoeft u niet eens schuldig te voelen, want in Wenen gaan snoepen en kunst met een grote K hand in hand.

Terug naar die kunst. In de lente van 2004 werd het Liechtenstein Museum geopend, dat de onschatbare kunstcollecties van het vorstenhuis tentoonstelt: 1500 schilderijen en beeldhouwwerken, sierstukken van email en porselein, tapijten van de renaissance tot de Oostenrijkse romantiek. In het paleis van Liechtenstein bewondert u meesterwerken van Rafaël, Breughel, Rubens, Van Dyck, Rembrandt en vele anderen. En als al die kunst wat te veel wordt, kunt u nog altijd naar het Freudmuseum om in het reine te komen met uzelf, in de Berggasse nummer 19. Hier ontving de vader van de psychoanalyse van 1891 tot 1938 zijn patiënten, voor het nazisme hem naar Londen joeg.

Verliefd op muziek

Wenen is ruim anderhalve eeuw de Europese hoofdstad van de muziek geweest. Het verwelkomde de grootste klassieke componisten: Gluck, Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Brahms. En we mogen natuurlijk Johann Strauss niet vergeten, die met meer dan vierhonderd walsen het hof van keizer Franz-Josef veroverde, of Gustav Mahler, de beroemde directeur van de Weense Opera. Die bloeiperiode is voorbij, maar de concertzalen stromen hier nog altijd vol om naar wereldberoemde vertolkers en topdirigenten te komen luisteren.

Dit jaar viert Wenen de 250ste verjaardag van de geboorte van een ander genie, Wolfgang Amadeus Mozart. De componist werd op 27 januari 1756 in Salzburg geboren en ontpopte zich snel tot een wonderkind. Zijn vader Leopold leerde hem klavecimbel, orgel en viool, en op zijn vijfde schreef hij al zijn eerste compositie. Een jaar later werd het gezin Mozart tijdens een verblijf in Wenen uitgenodigd om in de spiegelzaal van kasteel Schönbrunn voor keizerin Maria-Theresia te spelen. Na het concert kroop de kleine Wolfgang, uitgedost in een gepoederde pruik en met een miniatuurzwaardje aan de gordel, op de knieën van de vorstin die haar armen om zijn hals sloeg en hem omhelsde. Meteen droeg heel Wenen Wolfgang op handen!

De nationale held

Tussen de barok en de revolutie was Mozart zo populair als een hedendaagse popster en dat wil Wenen wel eens bewijzen. Heel het jaar lang zijn er concerten op de meest prestigieuze locaties: in Schloss Schönbrunn, in de Nationale Opera, het Konzerthaus en het Keizerlijk Paleis, het Paleis Auersperg met het Wiener Residenz-orchester en in de Volksoper Wien. De grootste opera’s van Mozart worden uitgevoerd: De Toverfluit, Figaro’s bruiloft, Don Giovanni, Die Entfürung aus dem Serail, Cosi fan tutte en exact op de verjaardag van de dood van de componist natuurlijk zijn Requiem. Vanaf 27 januari en nog altijd in het kader van het Mozartjaar beginnen geleide wandelingen in het hart van Wenen. Ze vertrekken aan Café Mozart en vertellen het mondaine en het privéleven van de componist, langs straatjes en binnenpleintjes tot in het Mozarthaus. En elke zondag zijn er wandelingen naar de plaatsen waar Mozart zijn laatste werken componeerde, eindigend op het schilderachtige kerkhof van Sankt-Marx, zijn laatste rustplaats.

Van jugendstil tot moderne kunst

De overgang tussen de 19de en de 20ste eeuw was een uitzonderlijk vruchtbare periode vol artistieke expressie. In die tijd brak een groep kunstenaars met het verstarde academisme en ontstond de Wiener Secession. De jugendstil of Weense art nouveau drukte zijn stempel op de stad. Wanneer u Wenen vandaag verkent, ziet u nog veel uitingen van deze stroming, met als bekendste het paviljoen van de Secession. Volg het spoor van Otto Wagner, een van de grootste architecten van de beweging, en ontdek parels als de paviljoenen van de Karlsplatz, de appartementsgebouwen van de Linke Wienzeile, tegenover de stedelijke markt (nummers 38 en 40) en de Postsparkasse in de wijk Stephansdom. Dit laatste gebouw is een van de belangrijkste werken van Wagner, die demonstreerde dat hij ook moderne materialen perfect beheerste (hij ontwierp het gebouw tot in de kleinste details, tot en met de leidingen van de verwarming). In de westelijke voorstad Penzing kunt u de kerk Am Steinhof bewonderen, die met haar grote koepel het park domineert. De glasramen zijn van Kolo Moser, ook een grote adept van de Secession. Niet veel verder staat de representatieve villa van Otto Wagner, op nummer 26 van de Hüttelbergstrasse. Vandaag is ze het hoofdkwartier van de Ernst Fuchsstichting die er wonderlijke werken van de visionaire schilder en beeldhouwer tentoonstelt.

De kunst van het sieraad

Net als de Belgische en Franse art nouveau, put de jugendstil zijn inspiratie in de vrouwelijkheid en de plantenwereld. Het verschil is dat zijn ornamenten strenger geometrisch zijn. Werken van de Weense schilders van de eeuwwisseling – Gustav Klimt, Egon Schiele, Oskar Kokoschka – worden regelmatig tentoongesteld in de Galerie van de 19de en 20ste eeuw, in het geschiedkundig museum en in het museum voor moderne kunst, in het nieuwe MuseumsQuartier.

De Wiener Werkstätte, gesticht door ontwerper Josef Hoffmann (die ook het fries van het Palais Stoclet in Brussel ontwierp), was een vereniging van kunstenaars en ambachtslieden die de fabricage van juwelen, ceramiek en meubels tot een kunstvorm verhief. Het MAK, het museum voor toegepaste kunsten, toont een buitengewone waaier van hun realisaties. De firma Backhausen was dertig jaar lang leverancier van het atelier. In de kelderverdieping van de winkel die mooie hedendaagse stoffen, tapijten en accessoires verkoopt, is het nieuwe WW Museum ondergebracht, met oorspronkelijke schetsen en objecten van de grote ontwerpers van die tijd. Maak van de gelegenheid gebruik om in het vlakbij gelegen Konzert-Café Schwarzenberg een glas te drinken en de krant te lezen. Een van de stamgasten van dit café aan de rand van de Ringstrasse (Kärntner Ring) was Josef Hoffmann zelf, die er heel wat schetsen op papier zette.

De Culturele Evolutie

Het hedendaagse Hundertwasserhaus werd in opdracht van de gemeente ontworpen door de schilder Friedensreich Hundertwasser, in samenwerking met architect Peter Pelikan. Dit kleurige appartementsgebouw aan de Löwengasse, ten noordoosten van de Ring, wil met zijn asymmetrische niveaus en zwevende terrassen de ontplooiing van zijn bewoners bevorderen. De filosofie van Hundertwasser verwerpt vlakke, gelijkmatige vloeren, die volgens hem een schadelijke invloed hebben op het spirituele en fysieke evenwicht van de mens. Zijn appartementencomplex is een bron van polemieken sinds het in 1985 werd gebouwd, maar dat maakt het niet minder mooi en origineel! In dezelfde buurt is in de vroegere fabriek van Thonet (de makers van de beroemde caféstoelen) het Kunsthaus Wien gevestigd, dat werken van Hundertwasser en internationale kunstenaars exposeert.

Last but not least bewijst het gloednieuwe MuseumsQuartier Wien de wil van de stad om een toonaangevende rol te blijven spelen in een culturele wereld die voortdurend evolueert. Dit is een van de tien grootste culturele complexen ter wereld, met 60 000 m2 tentoonstellingsruimte en evenementen uit de meest uiteenlopende disciplines. De ontmoeting tussen oud en nieuw, tussen kunst en gezelligheid. Er zijn drie eeuwen verstreken tussen de bouw van de oude keizerlijke stallen en de nieuwe musea, maar Wenen blijft een voorloper! n

Guy Van de Berg