Wees ook eens bezorgd voor uw voeten

We kijken er nauwelijks naar om. En toch zijn onze voeten met hun 30 spieren en 26 botten een pak kwetsbaarder dan ze lijken. Elke dag weer bedreigen transpiratie, wrijvingen, infecties en schimmels hun gezondheid. Gelukkig volstaan enkele goede gewoontes om ze in topvorm te houden...

In april doet het weer nog wat het wil, maar in mei is het definitief tijd om kousen en sokken links te laten liggen. Onze voeten mogen weer bloot! Voor sommigen is dat fantastisch nieuws, voor anderen absoluut niet. Want een hele winter hebben onze voeten het zwaar te verduren gehad: niet enkel door de koude maar ook door constante wrijving in vaak ongeschikt schoeisel. Misschien zitten ze dan ook vol eelt, barsten, kloven... Het zijn allemaal hoornlaagverdikkingen die al bij al makkelijk te behandelen vallen. Ook dat de opperhuid van onze voeten dunner is dan elders op ons lichaam en geen talgklieren bevat, droogt ze erg snel uit. Gelukkig is er een heel eenvoudige oplossing: een rijke voetcrème maakt eeltplekken zacht, verlicht ongemakken en voorkomt complicaties. Trek voldoende tijd uit om de crème tot aan uw enkels in te masseren. Besteed vooral aandacht aan de welving van de voetzool maar smeer niet tussen uw tenen om daar geen huidschade te veroorzaken.

Van probleem tot oplossing

De klacht klinkt altijd hetzelfde: “Mijn voeten doen pijn”. Maar voor u er iets aan kunt doen, moet u heel precies weten wat er foutloopt.

Eelt

Het probleem. Eelt (een verdikte hoornlaag) ontstaat door intense wrijving. Dat kan te wijten zijn aan het dragen van onaangepast schoeisel of aan een disfunctie van de voet die tot gevolg heeft dat het lichaams-gewicht ongelijk verdeeld wordt over het voetgewelf.

De oplossing. Als de hoornlaag niet erg dik is en u ook niet aan diabetes lijdt, kunt u uw (droge) voeten gewoon met een puimsteen of eeltrasp schuren. Doe dat twee tot drie keer per week en zachtjes want als u te agressief te werk gaat, stimuleert u net de verdikking van de hoornlaag en bereikt u dus het tegengestelde van wat u wilt bereiken. Eindig de behandeling met een speciale crème tegen eelt. Als het probleem voortdurend terugkeert, zal de podoloog u wellicht aanraden ortheses te dragen (de wetenschappelijke term voor zolen).

Anderzijds creëert overmatig zweten (hyperhidrosis, in het jargon) een voortdurend vochtige omgeving. Daardoor gaan bacteriën die het zweet afbreken – en die een onaangename geur vespreiden – welig tieren. Deze aantasting van de huid is ook verantwoordelijk voor erg pijnlijke kloofjes tussen de tenen. Ga dus te rade bij een dermatoloog (huidspecialist) of een podoloog (voetspecialist) voor een crème die overmatig zweten tegengaat.

Ingegroeide nagel

Het probleem. Een ingegroeide teennagel komt vooral voor aan de grote teen en wordt veroorzaakt door verkeerd knippen of door het dragen van te smalle schoenen. Goed om te weten: een nagel groeit eigenlijk langs twee sporen aan de zijkanten van de nagels: de nagelplooien. Wanneer u de nagel te kort knipt, sluit de nagelplooi zich over de nagel en dringt de nagelpunt in het vlees. Een ingegroeide nagel die niet wordt behandeld, gaat almaar meer pijn doen. Bovendien dreigen er infecties en kwetsuren. Wanneer een nagel – een beetje zoals een tand – scheef groeit of een krul- of dakpanvorm vertoont, past men dezelfde behandeling toe als bij een gebit: men brengt een nagelbeugel aan die de welving beetje bij beetje corrigeert. Deze behandeling – orthonyxie genoemd – duurt vier tot zes maanden en u moet er regelmatig voor naar de podoloog.

De oplossing. De nagel vierkant afknippen met een lichte afronding aan de zijkanten en de nagelpunt die zich in de huid boort weghalen. Het zijn eenvoudige ingrepen die meteen soelaas brengen. Soms is de ontsteking echter zo ernstig dat u eerst antibiotica moet slikken (enkel op voorschrift). Keert het probleem te vaak terug, dan kan de podoloog wieken aanbrengen tussen de nagel en de opperhuid om die te beschermen. Als dit alles niets uithaalt, is er nog een laatste redmiddel: een chirurgische ingreep waarbij onder plaatselijke verdoving de zijkant en de wortel van de nagel wordt weggehaald.

Likdoorn

Het probleem. Een likdoorn is een opeenstapeling van verdikte huid (hyperkeratose) en komt vooral voor op het 2de en 3de teenkootje. Eén van de vormen kennen we allemaal, dankzij zijn poëtische naam eksteroog. Een specialist raadplegen is noodzakelijk om ervan verlost te raken. Doorgaans zijn te smalle pumps en/of te hoge hakken de boosdoeners.

De oplossing. Probeer een likdoorn niet zelf te behandelen: u zult er hooguit in slagen wat van de hoornlaag weg te krijgen zonder dat u de wortel mee hebt. Bovendien bestaat de kans dat u zich verwondt of een infectie oploopt. Een specialist kan met speciale instrumenten soelaas brengen op de langere termijn. Vermoedt hij dat er iets mis is met de manier waarop u stapt, dan zal hij daar een analyse van maken en ook uw schoenen controleren. En wanneer uw tenen vervormingen vertonen, maakt hij eventueel beschermende of corrigerende hulpstukken op maat om de wrijvingspunten te verminderen.

Wrat

Het probleem. Wratten zijn makkelijk te herkennen: het zijn geelachtige uitwassen omringd door een grijs cirkeltje en bedekt met een hoornlaagje. De grootte van een wrat varieert van een speldenknop tot een koffieboon. Soms zijn ze pijnlijk. Ze worden veroorzaakt door het uiterst besmettelijke papillomavirus, waarvan een duizendtal verschillende types bestaan. Besmetting gebeurt vaak via zwembadvloeren. Doorgaans gaat het om antislipvloeren die minuscule wondjes op onze voetzolen veroorzaken: allemaal openingen waarlangs ongewenste kiemen ons lichaam kunnen binnendringen. Die kiemen zijn afkomstig van andere besmette zwembadbezoekers die op de grond huid- schilfers vol microben hebben achtergelaten. Het voetbad is niet bepaald een efficiënt preventiemiddel: aangezien iedereen er zijn voeten in dompelt, krioelt het water algauw van de bacteriën. Slippers dragen van kleedhokje tot zwembad is dan ook de beste en makkelijkste manier om wratten te voorkomen...

De oplossing. Geduld, want wratten verdwijnen vanzelf binnen de 2 tot 3 jaar. Alleen bestaat dan de kans dat u intussen uw hele gezin en alle andere zwembadbezoekers hebt besmet. Daarom raadpleegt u toch maar beter een dermatoloog. Die zal vaak cryotherapie inzetten: hij bevriest de wrat aan de hand van vloeibare stikstof met een temperatuur van -196°C. Een vereenvoudigde maar niet altijd even doeltreffende versie van dit procedé is vandaag in aerosolvorm en zonder voorschrift te koop in de apotheek (circa euro15). Het middel wordt afgeraden voor risicovoeten, zoals die van diabetici.

Atletenvoet

Het probleem. Een atletenvoet (ook wel eens zwemmerseczeem genoemd) is een bijzonder besmettelijke schimmelaandoening tussen de tenen (meestal eerst tussen de 4de en de 5de teen). Daar veroorzaakt de schimmel jeuk, schilferingen en later ook pijnlijke kloofjes. Vanwaar de benaming atletenvoet? Omdat deze aandoening vooral voorkomt bij wie vaak in sportzalen, gemeenschappelijke douches en zwembaden vertoeft en bij wie vaak sportschoenen draagt. Want in dergelijke schoenen kunnen de voeten vaak onvoldoende ademen terwijl ze net daar overmatig zweten.

De oplossing. Uw voeten secuur verzorgen. Met andere woorden: ze dagelijks wassen en vooral zorgvuldig afdrogen, in het bijzonder tussen uw tenen. Is de schimmel eenmaal daar, dan heeft wachten tot het overgaat geen zin: een schimmeldodende zalf (in de apotheek, met of zonder voorschrift) maakt komaf met de aandoening, op voorwaarde dat u de zalf nog minstens drie weken na het verdwijnen van de symptomen blijft aanbrengen, want anders dreigt het probleem terug te komen. Ziet u na deze basisbehandeling geen verbetering, dan raadpleegt u beter een dermatoloog. Hij zal u een geneesmiddel voorschrijven.

Plantaire fasciitis

Het probleem. Als u uw hiel niet meer op de grond kunt zetten, hebt u wellicht te maken met plantaire fasciitis (fasciitis plantaris), een ontsteking van de bindweefselband onder de voetzool (de fascia). De pijn is heel typisch en duikt op zodra u uit bed komt of na een poosje stilzitten. De pijn bij elk contact van de hiel met de grond is meestal ondraaglijk. Al stappend ebt ze nadien een beetje weg maar volledig verdwijnen, doet ze niet. De boosdoeners hier zijn (alweer) de schoenen, maar ook sommige sporten (waarbij je vaak moet springen) of een verkeerde positie van de voet kan een rol spelen.

De oplossing. De podoloog zal eerst bestuderen hoe u staat, stapt en een trap oploopt. En hij zal u tips geven om uw spieren te stretchen. Soms adviseert hij op maat gemaakte inlegzooltjes. Bij ernstige en hardnekkige ontstekingen – die komen soms voor bij mensen die erg veel sporten – worden niet-steroïdale ontstekingsremmers ( NSAID’s), ultrasone trillingen, shockwavetherapie en/of injecties met corticosteroïden voorgeschreven.

Eeltknobbel

Het probleem. Een eeltknobbel (hallux valgus) is makkelijk te herkennen. Het gaat om een afwijkende stand van de grote teen die uiteindelijk resulteert in een buitenwaartse uitwas of knobbel, in klauwtenen of in hamertenen. Deze vervormingen zijn altijd het resultaat van te nauwe schoenen of van hoge hakken: daardoor kan de voet niet afrollen op de grond zoals het hoort. Al moet gezegd dat ook andere factoren een rol kunnen spelen: erfelijkheid (de aandoening wordt vooral doorgegeven van moeder op dochter) en een morfologisch kenmerk (een vrij brede middelvoet of een vrij lange grote teen). Specialisten waarschuwen: hallux valgus komt niet alleen vaker voor dan vroeger maar treft ook almaar meer jonge mensen.

De oplossing. Meteen een specialist raadplegen en niet wachten tot de afwijking erger wordt. De podoloog zal de afwijking corrigeren met behulp van orthoplastie: zolen die de tenen opnieuw in de juiste positie brengen – een aanpak die de aandoening niet geneest maar wel erger voorkomt. Wanneer een operatie zinvol is, hangt af van geval tot geval: sommige patiënten hebben enorm veel pijn (zelfs blootsvoets), anderen willen een ingreep om esthetische redenen... En dan hebben we het nog niet over zij die infectie na infectie oplopen door de druk tegen de schoen.

De ingreep wordt verricht door een voetchirurg, vaak geassisteerd door een podoloog. Er bestaan diverse operatietechnieken. Bij de meest courante – die plaatsvindt onder loco-regionale (epidurale)verdoving – verschuift men de verschillende botfragmenten om de grote teen terug in positie te krijgen. De botten worden gestabiliseerd met behulp van metalen krammen of pinnen die ter plaatse blijven zitten. Reken op zeker zes weken rust alvorens u weer normaal kunt beginnen te stappen. Let wel: als u opnieuw aanknoopt met slechte gewoonten (pumps dragen e.d.), dreigt ook de kwaal weer op te duiken...

Ook diabetes? Opgelet!

Vanwaar al de extra waarschuwingen en voorzorgsmaatregelen aan het adres van chronische diabetespatiënten? Diabetici hebben vaker aangetaste bloedvaten. Omdat de onderste ledematen minder gevoelig worden (neuropathie), blijven die aandoeningen bovendien vaak onopgemerkt, wat de zaak nog erger maakt. Anderzijds ligt ook het risico op infecties hoger bij diabetespatiënten: ze hebben vaker verzweringen (15 % van de patiënten krijgt daar vroeg of laat mee te maken) die in het ergste geval amputatie noodzakelijk maken. Om een dergelijke dramatische evolutie te voorkomen, is een efficiënte verzorging in een heel vroeg stadium een must. In België zijn er momenteel 22 multidisciplinaire diabetesvoetklinieken die erkend zijn door het RIZIV en instaan voor medische opvolging. Diabetici hebben recht op volledige terugbetaling van consultaties bij de huisarts en de behandelende geneesheer-specialist (afhankelijk van het ziekenfonds) en op twee behandelingen per jaar door een podoloog (cijfers: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid).

Meer info bij diabetes:

http://www.diabetes-vdv.be, de website van de Vlaamse Diabetesvereniging, of telefonisch: tel. 0800 96 333.

www.dieponline.be is een interactief platform. Het Diep-programma (staat voor Diabetes interactive education program) verstrekt gratis advies met het oog op een betere preventie van diabetes type 2 en de complicaties ervan (info bij de centra voor thuiszorg: tel. 078 150 160).

Een gepaste schoen...

De tips van voetspecialiste Carine Haemels:

Draag schoenen waarin uw voeten voldoende kunnen ademen en kies voor een lederen zool. Maar zelfs dat is zinloos als uw voethygiëne mank loopt. Was dus dagelijks uw voeten, zelfs tweemaal per dag als u zweetvoeten hebt. Droog ze daarna zorgvuldig af, vooral tussen de tenen.

Goede schoenen laten de voet tijdens het stappen mooi afrollen (beginnend bij de hiel en eindigend bij de tenen). De achterste twee derden van de schoen moeten stevig zijn om de voet goed te ondersteunen. Het voorste derde (ter hoogte van de tenen) moet soepeler zijn. Onaangepast schoeisel verhoogt het risico op hallux valgus, op inzakking van het voetgewelf enz. Zonder correcte steun (zoals in sommige sandalen of teen-slippers) krommen de voeten zich voortdurend. Heel vaak leidt dit op termijn tot problemen zoals klauw-tenen of hamertenen.

De schoen moet de juiste maat hebben, niet enkel in de lengte (dat weten we allemaal) maar ook in de breedte. De breedte wordt aangeduid met een letter (A, B, C...).

Ban hoge hakken die uw rug hol zetten en uw ligamenten en achillespees verkorten. Aangezien uw volledige lichaamsgewicht vooraan op uw tenen rust, krijgt deze zone het bijzonder zwaar te verduren. Artrose, artritis, inzakking van het voetgewelf e.d. loeren dan om de hoek. De maximale hakhoogte? Twee vingers! Niet meer maar... ook niet minder want te platte schoenen zijn evenmin een aanrader.

Mijd klompen. Deze zomer maken klompen een comeback en dat zien de voetspecialisten niet graag omdat ze de voet achteraan onvoldoende ondersteunen. Bovendien blokkeert de stugge houten zool het normale afrollen van de voet. Dit kan resulteren in een heleboel kwalen, gaande van verstijvingen over kuit-spieraandoeningen tot hallux valgus. En dan hebben we het nog niet over pijnlijke knieën en heupen of over verzwikte enkels... Fysiotherapeuten en voetspecialisten wacht helaas een drukke tijd!

En daarmee is de kous af!

Mannen en sokken, het blijft een bizar verhaal. Ze deinzen er immers nog altijd niet voor terug een paar oude slobberende sokken aan te trekken onder een maatpak! Omdat het leven te kort is om triest gekleed te gaan, hebben de fabrikanten nochtans sokken ontworpen voor elke gelegenheid en voor elke look. Daarbij is de kleur niet het belangrijkste. Om overmatig zweten tegen te gaan – want dat veroorzaakt irritaties, schimmelaandoeningen en andere huidproblemen – kiest u voor sokken in zuiver katoen, zijde, linnen of fil d’écosse in de zomer en voor zuiver wollen sokken in de winter.

Check ook de maat: te grote sokken veroorzaken eelt door wrijving, in te kleine zitten de tenen gekruld. Sportsokken vervullen bovendien de rol van schokdempers. Vermijd sportsokken in katoen (die houden het zweet vast) en kies eventueel voor warmteregelende sokken die het vocht afvoeren en uw voeten dus langer fris houden.

Michèle Rager