We zijn preutser geworden (of toch net niet)

Hebt u dat ook? Dat u aarzelt om foto’s van uw klein-kinderen te nemen als ze naakt aan het poedelen zijn? Of om een collega een knuffel te geven? Er bestaat een term voor: de nieuwe schroom. Toch aarzelen we niet om ons online (bijna) helemaal bloot te geven.

Afgelopen zomer ben ik grootvader geworden”, vertelt Hugo (62). “Toen mijn dochter de baby bij ons thuis de borst gaf, heb ik de blik afgewend. Ik voelde me niet op mijn gemak, had schroom om te kijken. Een paar dagen eerder waren onze twee kleinzoontjes op bezoek. Ze hebben met veel plezier naakt gepoedeld in een opblaasbadje. Toch durfde ik geen foto’s te maken. Stel dat iemand die kiekjes op mijn computer vindt en me verdenkt van pedofilie. Vreemd, als student was ik actief in de mei ’68 bewe- ging. Toen wilden we vooral niet preuts overkomen. Er mocht geen taboe overeind blijven.”

Zeker als het om het lichamelijke en om naaktheid gaat, leggen we de jongste jaren veel meer schroom aan de dag dan vroeger. We zien minder monokini’s op onze stranden, in een publieke sauna houden we ons badpak aan. We aarzelen om een collega een knuffel te geven of een dubbelzinnig mopje te vertellen, want we willen niet beschuldigd worden van ongewenste intimiteiten. Tegenover kin- deren is onze schroom nog groter. Leerkrachten en coaches van sportclubs durven hun pupillen niet meer aan te raken. Zelfs een vriendschappelijk schouderklopje kan verdacht overkomen. En foto’s van onze naakte kleinkinderen zijn helemaal not done.

Striktere samenleving

“Die nieuwe schroom zien we in veel domeinen”, verklaart Ignace Glo- rieux, hoogleraar sociologie aan de VUB. “We kennen al een paar jaar een veel striktere cultuur met nieuwe taboes. Kijk maar naar de sigaret: op enkele jaren tijd zijn rokers paria’s geworden. Vandaag groeit er een nieuw taboe rond alcohol. In veel bedrijven mag op verjaardagsfeestjes geen druppel meer worden geschonken. Als we met collega’s lunchen dan bestelt niemand nog wijn. En er dienen zich weer nieu-we taboes aan. Vlees eten is sociaal almaar minder aanvaard. En mensen die snoepen of overgewicht vertonen worden scheef bekeken.”

Die nieuwe schroom is een wereldwijd fenomeen, maar is in België nog sterker aanwezig. Ignace Glorieux: “De oorzaak is niet ver te zoeken. De Dutroux-affaire en de pedofilieschandalen die sinds bisschop Vangheluwe aan het licht kwamen, hebben onze samenleving heel diep geraakt en ons extra gevoelig gemaakt voor kindermisbruik. Je mag spreken van een collectief trauma. Het is verbazend hoe weinig we dit al verwerkt hebben. Kijk maar naar de commotie rond de voorwaardelijke vrijlating van Michelle Martin. We hebben het kind op een voetstuk geplaatst en bijna heilig verklaard. Dit verschijnsel (bekend als de sacralisering van het kind) zien we in hele de wereld, maar is in ons land nog heviger doorgedrongen in de mentaliteit. Sommigen wijzen naar de groeiende invloed van de moslimcultuur om de nieuwe preutsheid te verklaren. Ten onrechte, want in de dagelijkse praktijk blijft die cultuur voor de meesten van ons ver van ons bed.”

Maar niet op het internet

Tegelijk kent onze samenleving anno 2012 een grote contradictie. We zijn preutser in onze fysieke contacten met mensen maar in andere situaties is het net andersom. We kijken zonder gêne naar uitdagende videoclips en pikante filmpjes op YouTube. Seksueel getinte reclame doet verkopen. Modeontwerpers maken sexy onder- en badkleding voor heel jonge meisjes. Lolita’s defileren in schoonheidswedstrijden. In de virtuele wereld van het internet sturen we elkaar zonder schroom vuile grappen. In e-mails en sms’jes is ons taalgebruik veel explicieter en brutaler dan in persoonlijke contacten.

Op internetfora en sociale media vertellen we (bijna) alles open en bloot. Al moeten we eraan toevoegen dat Facebook behoorlijk preuts blijft. Zo heeft dit sociale medium een pagina van een organisatie die borstvoeding promoot gecensureerd omdat er te veel blote borsten te zien waren. Het is dan ook een Amerikaans bedrijf en Amerika heeft nog altijd een zeer puriteinse samenleving. Denk maar aan de ophef die de blote tepel van Janet Jackson veroorzaakte tijdens de Superbowl van 2004 (nipplegate).

Ignace Glorieux: “Het is inderdaad heel dubbel. Zaken waarvoor we in het echte leven schroom hebben, durven we online wel schrijven of zeggen. Internet is onze grote uitlaatklep geworden. Wat we via het web doen, lijkt niet tot de werkelijkheid te horen. We denken dat al dat internetverkeer anoniem is -wat niet het geval is. Er is geen fysiek contact en dus durven we veel meer dan in face-to-face-ontmoetingen. Zeker ’s avonds durft ons mailverkeer wel eens te escaleren. Ik heb een tijdlang studenten via mail opmerkingen op hun werk gestuurd. De reacties die ik van hen kreeg, waren soms ronduit grof. Daarom doe ik dit niet meer en geef ik opmerkingen nu altijd in een persoonlijk gesprek.”

Grenzen zijn goede zaak

Moeten we toegeven aan de nieu-we preutsheid en aan de sociale druk? Laten we niet overdrijven: wat is er mis met een goede knuffel, een foto van naakte kleinkinderen in bad, een vrouw die de borst geeft of een glas wijn bij de lunch? Moeten we achter alles kwade bedoelingen zoeken? “Ik begrijp dat mensen zich tegen deze trend verzetten, maar je moet daarvoor sterk in je schoenen staan”, zegt de socioloog. “Vandaag raad ik iedereen aan voorzichtig te zijn. Je zult maar van pedofilie verdacht worden terwijl je onschuldig bent. Er zijn hierdoor al mensenlevens verwoest.”

Samenlevingen kennen slingerbewegingen. De jaren ’50 waren extreem preuts. Halfweg de jaren ’60 en in de jaren ’70 sloeg de slinger naar de andere kant door. Vrijheid-blijheid, alles moest kunnen. Ignace Glorieux: “Ik herinner me een praatprogramma met pedofielen, ouders en kinderen op de Nederlandse tv. Iedereen deed alsof pedofilie een normale vorm van seksualiteit was. Wellicht is de slinger toen te ver doorgeslagen. Grenzen kennen en doen respecteren is een goede zaak in elke samenleving. Misschien is die nieuwe schroom een tijdelijk fenomeen en komt er een tijd dat we minder verkrampt doen over lichamelijke contacten en veel preutser worden in ons online gedrag.”

Ludo Hugaerts

“We reizen geregeld naar India. Vroeger filmden we zonder bijgedachten kinderen in de dorpen waar we kwamen. Nu doen we dat niet meer.” (Marcella)

“We mogen onze sociale banden toch niet laten verslappen door toedoen van enkele perverten! Wanneer ze uit het hart komen is er toch niets mis met uitingen van liefde en vriendschap?” (Thierry)

“Als kind heb ik thuis nooit preutsheid gekend. Daarom vind ik de huidige trend zo vreemd. Er ging geen enkele deur dicht, over alles werd gesproken. Ik probeer die openheid door te geven aan mijn kinderen en kleinkinderen. De basisregel is respect voor elkaar.” (Marianne)

“Door de pedofilieschandalen zijn we minder ongedwongen. Tot twee jaar geleden ging mijn man geregeld naar het zwembad met de kinderen van mijn zus. Dolle pret in het water. Nu gaat hij nooit meer alleen met hen zwemmen en is hij alert voor reacties van buitenstaanders.” (Rita)