Water, dino’s en narcissen

Vrijwel nergens in België kunt u zo ver in de tijd teruggaan als in het natuurpark Plaines de L’Escaut, tussen Doornik en Bergen. In de vroege lente tooien de vele waterrijke gebieden en bossen zich met narcissen en anemonen. En diep onder Bernissart wachten nog altijd dinosaurussen op hun ontdekking.

Ooit hebt u er in de lagere school over geleerd, maar nu kunt u oog in oog staan met de Steen van Brunehaut. De grootste menhir van België is een reuzenkei die zo’n 2500 jaar vóór Christus door onze verre voorouders werd opgericht. Waarom en waarom juist hier, in Lesdain, daarover zijn al vele boeken en studies geschreven. Naar het schijnt bestaan er honderden legendes over deze geheimzinnige steen. Ondanks de ontsierende inkervingen en graffiti blijft de plek iets magisch hebben. Vooral omdat mensenhanden in de onmiddellijke omgeving een ander wonder hebben doen ontstaan. Tientallen en nog eens tientallen kleine en grotere boomkwekerijen en plantages sluiten hier op elkaar aan en vormen een stervormig mozaïek in het landschap. Een feest van geuren en kleuren in de bloesemtijd.

Lopen tussen de boomkruinen

We zijn hier in het westelijke gedeelte van het natuurpark Plaines de l’Escaut. Tussen Doornik en de Borinage strekt dit langgerekte gebied zich over een kleine 40 km uit langs de Franse grens. In dit artikel beperken we ons tot het gedeelte ten zuiden van de autoweg E42. Sinds 1996 is het gebied een natuurpark en sinds kort vormt het samen met een natuurpark aan de Franse kant van de grens het Parc Naturel Transfrontalier du Hainaut. Een natuurpark is géén natuurreservaat maar er gelden wel strengere normen voor de landbouw en de bescherming van de natuur, het landschap en het bouwkundige erfgoed. Duurzame ontwikkelingsprojecten krijgen de voorkeur en in het toerisme ligt de nadruk op natuureducatie, wandelen, fietsen en ecologisch paardrijden.

Het Maison du Parc in Bon-Secours kan een goede start voor een uitstap zijn. Het ligt aan de rand van het woud van Bon-Secours, dat haasje-over speelt op de Belgisch-Franse grens. Gewapend met een audiogids kunt u hier vanaf dit voorjaar op een 16 meter hoge loopbrug uitkijken op het landschap en lopen tussen de kruinen van de bomen. En binnen in het Maison du Parc zelf wacht de Escale Forestière, een parcours vol verrassingen om met al uw zintuigen het leven in het woud te leren kennen. Vlakbij bevindt zich ook de neogotische basiliek van Bon-Secours met haar achthoekige toren. Ze ligt op het hoogste punt van de streek. Het Mariabeeldje boven het hoofdaltaar vormt al sinds 1636 een object van verering, nadat het zou geholpen hebben bij het stoppen van een pestepidemie.

Boomstammen als skeletten

Verspreid in het hele natuurpark liggen aantrekkelijke wouden en vooral veel waterrijke zones en moerassige gebieden. Ooit werd de Schelde tussen Doornik en de Franse grens gedeeltelijk rechtgetrokken. Daarbij werden oude Scheldearmen afgesloten en die gingen een eigen biotoop vormen. Een tweede watermassa vormen de vele kanalen die de streek doorkruisen. Het oude kanaal tussen Callenelle en Péronnes ligt er nog bijna net zo bij als in de 19de eeuw. Samen met het meer recente kanaal Nimy-Blaton voedt het de grote waterplas van Péronnes, die helemaal aan watersport en waterrecreatie is gewijd.

Voor het wellicht mooiste en zeker meest geheimzinnige watergebied moet u naar het natuurreservaat van Harchies. Dit moerasgebied is ontstaan door de inzakking van oude mijnschachten en kreeg de kans om helemaal te verwilderen. Wegens het unieke vogelbestand is het nu erkend als reservaat van wereldbelang. U loopt hier tussen zompige moerassen en grote vijvers waarin kale, afgeknapte boomstammen en stronken als skeletten uit het water steken. De makers van The Lord of the Rings hadden hier een perfect filmdecor kunnen vinden. Individuele bezoekers mogen het gebied vrij betreden (groepen vanaf 15 personen moeten een gids vragen). Vanaf het parkeerterrein loopt één enkel, niet-bewegwijzerd wandelpad tussen de vijvers en de moerassen. U moet dus langs dezelfde weg terugkeren (reken 2,5 uur heen en terug). Neem zeker een verrekijker mee. Langs het parcours staan infoborden en kijkhutten.

Geen goud maar dino’s

Net ten westen van Harchies, in Bernissart, deden mijnwerkers in 1878 een spectaculaire ontdekking. Ondergronds stootten ze op een diepe put en daarin meenden ze dingen te zien glinsteren. Goud, juichten ze. Nader onderzoek wees uit dat de vondst iets heel anders betrof: in de put lagen de botten van 31 dinosauriërs en de fossielen van 3000 vissen en reuzenvarens. De dino’s bleken iguanodons te zijn, plantenetende reptielen van 10 meter lang en 5 meter hoog. Hun aanwezigheid bewijst dat de streek 130 miljoen jaar geleden al moerassig was.

Ook vandaag heeft de ondergrond van Bernissart nog lang niet al zijn geheimen prijsgegeven. Vijf jaar geleden bewezen boringen in de terril van de vroegere mijn dat er vanaf 120 meter diepte nog tal van fossielen en dinosaurusbotten te vinden zijn. De weer samengestelde skeletten van iguanodons bevinden zich vandaag in het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel, op één na. Dat kunt u zien in het Museum van de Iguanodon in het centrum van Bernissart, samen met de fossielen van een prehistorische krokodil, reuzenfossielen, voetafdrukken en klauwen van dino’s en een collectie mineralen. Het museum is duidelijk aan renovatie toe. Maar hier kunt u ten minste zeggen dat u een iguanodon in zijn vindplaats hebt gezien.

Om de lente te proeven

Met 600 km bewegwijzerde wandel-, fiets-, mountainbike- en ruiterpaden zult u geen moeite hebben om het natuurpark Plaines de l’Escaut actief te verkennen. Sommige wandelingen zijn in het vroege voorjaar extra de moeite waard door de overvloed aan narcissen, anemonen en andere lentebloeiers. Dit zijn onze aanraders (al deze wandelingen zijn bewegwijzerd):

Bon-Secours: het Circuit du Maréchal de Croÿ en het Circuit de l’Avenue de l’Hermitage. Beide lussen zijn 3 km lang en voeren door het grensoverschrijdende woud van Bon-Secours. Vertrek aan het Maison du Parc. Wandelingen nr. 30 en 31.

Bléharies: drie wandelingen van 1 km, 3,5 km en 5 km langs een kronkelende oude Scheldearm. Een feest aan vogels en waterminnende planten en bloemen. Vertrek aan de brug over de Schelde. Wandelingen nr. 42.

Lesdain (Brunehaut): het Circuit van de Boomkwekerijen (6 km) brengt u door een mozaïek van plantages en langs de Steen van Brunehaut. Een must in de bloesemtijd (van half maart tot eind april). Vertrek op het dorpsplein van Lesdain. Circuit nr. 33.

Maubray: wandeling langs het oude kanaal tussen Maubray en Callenelle (5 km). Het smalle, diep ingesneden kanaal is een levend stuk industriële archeologie. Vertrek aan de Pont Royal in Maubray. Wandeling nr. 45. n

Ludo Hugaerts

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content