Wat een mooie wonde!

U kookt graag? Of u knapt klusjes op? Wat u ook doet, een wondje hebt u snel beet... en dan grijpen vele mensen nog altijd naar ‘beproefde middel-tjes’ zoals ether, mercuro-chroom en een stevige wondpleister. Wie de nieuwste ontsmettings- producten en -methodes kent, weet beter!

De eerste, gouden raad voor iedereen die met een blessure te maken krijgt, klinkt heel simpel maar is dat in de praktijk niet altijd: verlies uw koelbloedigheid niet! Is er veel bloedverlies, duw de wonde dan gedurende enkele minuten dicht. Gaat het om een kleine wonde, staat de huid niet open en zijn de randen niet erg beschadigd, dan kunt u zelf de eerste hulp toedienen. Spoel de wonde goed uit, zo verwijdert u het vuil en ook het grootste deel van de kiemen die voor een infectie zouden kunnen zorgen. U kunt de wonde ook reinigen met een steriel kompres (ze blijven steriel tot 5 jaar na de fabricagedatum). Gebruik echter nooit watten, want die laten vezeltjes in de wonde na.

Indien de blessure werd veroorzaakt door een roestige nagel, een klauw van een dier of tuinmateriaal, dan bekijkt u het best of u nog voldoende beschermd bent tegen tetanos. Zelfs vandaag de dag is deze ziekte immers nog altijd de oorzaak van sterftegevallen die makkelijk te voorkomen zijn.

“Het beste reinigingsmiddel voor wonden is water van de kraan of fysiologisch serum”, zegt Walter De Vleeschhouwer, hoofdverpleegkundige en een van de verantwoordelijken van het wondzorgteam van het Almaziekenhuis in Sijsele. “Als het verband op een correcte manier is aangebracht, wordt de zaak verder geklaard door ons immuunsysteem.”

Het meest geschikte antisepticum

De rol van de antiseptica is de vermenigvuldiging van bacteriën remmen (bacteriostatica) of ze doden (bactericiden). Sommige zijn eveneens werkzaam tegen virussen en microscopische schimmels. En verder zijn er smalspectrum antiseptica (die een beperkt aantal kiemen doden) en breedspectrum antiseptica (die hele groepen bacteriën doden). Twijfelt u over welke soort u nodig hebt? Vraag dan raad aan uw dokter of apotheker. En vooral: combineer ze niet in het wilde weg, want u riskeert resistentie te veroorzaken (dan worden de kiemen onkwetsbaar en reageren ze niet meer op de klassieke producten) of een toxische reactie.

De verschillende soorten antiseptica:

n Jodiumderivaten. Verkrijgbaar onder de vorm van vloeistof en gel, zeer gegeerd door dokters want ze elimineren bacteriën, virussen én schimmels. Ze zijn zelfs werkzaam bij een bloeding, tasten de slijmvliezen niet aan en hun bruine kleur verdwijnt tamelijk snel. Daartegenover zijn ze verboden bij zuigelingen, bij personen die allergisch zijn aan jodium en bij mensen met een schildklieraandoening. Wellicht het bekendste jodiumderivaat is Iso-Betadine, in individuele flesjes of in een flacon.

n Chloorhexidine. Transparant en doeltreffend, vaak gebruikt in ziekenhuizen. Doodt de bacteriën in een mum van tijd, maar heeft geen effect op schimmels en virussen. Voorbeelden: Hacdil, Hibitane.

n Desinfecterende sprays. Praktisch, want er is geen risico op morsen. Wel even opletten, want de verstuiving belet een zeer precieze applicatie en sprays mogen niet worden gebruikt in de omgeving van slijmvliezen en ogen. Voorbeelden: Hansamed, Cedium.

n Alcohol. Doodt zowel virussen, schimmels als bacteriën. Het wordt echter niet altijd goed verdragen door mensen met een wat teerdere huid en ook niet door gevoelige zielen, want het prikt! Niet aangewezen bij kinderen onder de negen jaar. Voorbeeld: gedenatureerde alcohol.

Te mijden...

n Eosine, want het kleurt de wonde rood wat een objectieve observatie van de wonde en de littekenvorming hindert. Bovendien werkt Eosine vooral uitdrogend, nauwelijks antiseptisch.

n Ether ontvet enkel de huid en verwijdert de sporen van oude pleisters. Het doodt zelfs geen enkele kiem!

n Mercurochroom is verbannen naar het museum van de geneeskunde. In grote dosis is het zelfs toxisch en verantwoordelijk voor allergieën.

Blaren: openprikken, of niet?

Deze vraag lijkt de mensheid al te verdelen van zolang er schoeisel wordt gedragen. Moet een blaar worden opengeprikt of niet? Kies liever voor de tweede oplossing, want zolang het blaasje intact blijft, riskeert u geen besmetting. Wanneer de blaar echter knelt in een schoen en vroeg of laat toch dreigt open te springen, is het beter om ze meteen te doorprikken en te behandelen. Ontsmet de huid met een antisepticum of met Hexomedine (verzorgt de onderhuidse wonde) en gebruik daarna een steriele of gedesinfecteerde naald. Ga verder te werk als voor een andere wonde.

Een wondje in de mond

Elke verwonding ter hoogte van de slijmvliezen (mond of genitale organen) vraagt om specifieke antiseptica. Reinig eerst met een kompres met fysiologisch serum (geen klassieke zeep, want die prikt) vooraleer de wonde te spoelen. Om het wondje beter en sneller te lokaliseren, kunt u eventueel laten spoelen met een mondbad (Cordosyl, keelspray Neo-Golaseptin) of een oplossing die gebruikt wordt in de gynecologie (Iso-Betadine).

Van een letsel aan de ogen blijft u beter af, tot u getelefoneerd hebt met uw huisarts of oogarts. Hier zijn de risico’s op complicaties te groot.

Wanneer moet u naar de dokter?

Elk verwonding ter hoogte van de handen verdient een medisch onderzoek (spoedopname in een ziekenhuis). Onder een ogenschijnlijk goedaardige wonde kunnen toch pezen, zenuwen of spieren beschadigd of zelfs doorgesneden zijn. Zelfs een simpele snijwonde door een keukenmes kan veel ernstiger gevolgen hebben dan u op het eerste gezicht kunt zien. Maar er is op dit vlak ook goed nieuws! Vandaag kan microchirurgie zelfs zenuwen die niet dikker zijn dan een haar, herstellen.

Andere wonden die risico’s inhouden zijn beten, hoe klein ook. De muil van een dier (hond, kat, hamster) bevat onnoemelijk veel kiemen en speeksel- enzymen die de wonde kunnen doen ontsteken. Vooraleer naar de dokter te lopen, is het beter om de wonde te wassen (met steriel water) en haar te beschermen tegen ontsteking door een krachtig antisepticum. Controleer in ieder geval of de gewonde in orde is met de vaccinatie tegen tetanos en of het dier ingeënt is tegen hondsdolheid.

Een mooie littekenvorming

Wanneer we ons blesseren of we ondergaan een vrijwillig trauma (bijvoorbeeld bij een chirurgische ingreep), zendt ons lichaam witte bloedcellen naar het hart van de wonde. Deze witte bloedcellen elimineren kiemen en beschadigde cellen. In een tweede fase zullen specifieke cellen (fibroblasten en cellen van epitheel en endotheel) het werk van de heropbouw op zich nemen. Een litteken is dus het resultaat van een complex fenomeen, waarbij weefsels moeten worden gevormd die in bepaalde opzichten anders zijn dan het huidweefsel. Het littekenweefsel heeft inderdaad geen haar, geen sebumklieren (die zweet afscheiden) en is in vergelijking met de gewone huid gekenmerkt door een gebrek aan elasticiteit.

Complicaties.

Dit zijn vooral de zogenaamde keloïden, een soort vleeskussentjes die worden veroorzaakt door een – overigens onverklaarbare – onderbreking van de genezing en door een overmatige aanmaak van huidweefsel. Of een wonde zo’n keloïde vormt, heeft overigens niets te maken met de grootte van de blessure. Een piepklein wondje kan ontaarden in een grote, hypertrofische keloïde. Het probleem is trouwens niet enkel esthetisch! Een slechtgeheeld litteken kan ook pijn veroorzaken of de beweeglijkheid beperken, zeker wanneer ze zich in een huidplooi of een gewricht bevindt. Ook worden sommige rugklachten verlicht door het soepeler maken van een diep, abdominaal litteken. En buikpijn wordt soms verholpen door behandeling van het litteken na een keizersnede. De therapie heeft als doel de blokkade op te heffen die wordt gevormd door het verharde weefsel dat de bloedcirculatie belemmert en de beweeglijkheid remt. Enkele behandelingen met de laser, uitgevoerd door de dermatoloog, kunnen hier veel soelaas bieden.

Zachte massages.

Van zodra een wonde goed toegegroeid is, wordt het litteken het best dagelijks gemasseerd, met een gewone hydraterende crème of een specifieke crème met dermatologische formule op basis van corticoïden (verkocht in de apotheek). Stel het litteken niet bloot aan de zon, want dan riskeert het te verkleuren. Wilt u er toch mee in de zon lopen, bescherm het dan met een zonnecrème met een zeer hoge factor. En oefen geduld: een litteken kan nog evolueren tot 10 à 12 maanden na de initiële verwonding. Houd het litteken dus in de gaten maar laat het geen obsessie worden. Vermoedt u problemen, contacteer dan zo snel mogelijk uw huisarts of een dermatoloog.

Traaggenezende wonden

Sommige aandoeningen zijn er verantwoordelijk voor dat een wonde chronisch wordt, soms duurt het drie maanden of langer vooraleer ze genezen is. Volgens de pleisterproducent Coloplast heeft 15% van de diabetespatiënten last van een langdurige verzwering aan de voet en heeft 88% van de personen ouder dan 65 jaar met een vasculaire pathologie, te kampen met zweren. Deze specifieke wonden vereisen niet dezelfde therapie als hierboven beschreven. Normaal volstaat een simpele spoeling met water of met fysiologisch serum plus een beschermend verband. Daartegenover zijn een medische opvolging en verpleegkundige verzorging in deze gevallen zeker noodzakelijk, want deze wonden doen er soms zowat een jaar over om te helen en ze zijn bovendien erg pijnlijk en invaliderend.

Michèle Rager