Wat doet het Hof van Cassatie?

Na het proces-Dutroux kondigde zowel Marc Dutroux als zijn ex-vrouw Michelle Martin aan naar het Hof van Cassatie te stappen. Wat doet dit Hof? En wat zijn de gevolgen?

Wanneer een dader, een slachtoffer of een andere betrokken partij in een strafprocedure het niet eens is met een strafrechtelijke uitspraak van een correctionele rechtbank kan in de regel hoger beroep worden aangetekend bij het hof van beroep. Dit kan echter slechts éénmaal gebeuren. Nadien is alleen nog cassatieberoep mogelijk.

Tegen arresten van een assisenhof staat zelfs helemaal geen beroep open. Als laatste rechtsmiddel kan tegen een dergelijke uitspraak alleen cassatieberoep worden ingesteld bij het hoogste rechtscollege, het Hof van Cassatie.

Geen oordeel over de feiten

Het is niet omdat een betrokken partij cassatieberoep instelt, dat het Hof van Cassatie de volledige zaak herneemt. Het hof oordeelt immers niet over de feiten. Het onderzoekt wel de wettigheid en regelmatigheid van de rechterlijke uitspraken. Met andere woorden, het Hof van Cassatie zoekt een antwoord op de vraag: heeft de rechter in beroep of in assisen de wet correct toegepast?

Als belangrijkste reden van cassatie wordt de schending van de wet aangehaald. Hiermee worden niet alleen de wetteksten bedoeld, maar ook de algemene rechtsbeginselen die niet als dusdanig in wetten staan maar wel algemeen aanvaard zijn. Bijvoorbeeld het recht van verdediging. Ook de schending van een belangrijke vormvereiste kan een grond van cassatie uitmaken. Als bijvoorbeeld een ouder van een beschuldigde onder ede wordt verhoord (ouders mogen verhoord worden over hun kinderen, maar niet onder ede). Dit is een procedurefout.

Een schriftelijke procedure

Om cassatie in strafzaken aan te tekenen moet men persoonlijk of via een advocaat, binnen een door de wet bepaalde termijn (meestal 15 dagen na de uitspraak) een verklaring afleggen op de griffie van het gerecht dat de aangevochten uitspraak heeft gedaan (of bij de directeur van de gevangenis). Hierdoor wordt de uitwerking van de uitspraak opgeschort.

De gehele cassatieprocedure verloopt voornamelijk schriftelijk. De partijen of de advocaten worden zelfs niet verwittigd wanneer de zaak zal behandeld worden. Zelden zijn de partijen of hun advocaten aanwezig op deze terechtzittingen die eerder formalistisch dan inhoudelijk zijn.

Verbreken of verwerpen

De uitspraak van het Hof van Cassatie is heel kort. Ofwel verbreekt (casseert) het hof de aangevochten uitspraak, ofwel wordt het cassatieberoep verworpen. In dit laatste geval vervalt de schorsende werking van de procedure onmiddellijk . De bestreden uitspraak wordt definitief en dus uitvoerbaar.

Als het hof van Cassatie verbreekt, beslist het niet verder over het geschil maar verwijst het de zaak naar een ander gerecht van dezelfde rang (bijv. een ander assisenhof of een ander hof van beroep). Dit gerecht herneemt dan de zaak met andere rechters en juryleden.

Is cassatie vaak een ultieme wanhoopsdaad van een veroordeelde, toch biedt de procedure vooral een garantie dat de wettelijke bepalingen, vrijheden en waarborgen van de burgers in een rechtstaat nageleefd worden en de processen eerlijk en correct worden gevoerd. Zo zijn er wel degelijk assisenzaken die na cassatie volledig dienden overgedaan. De verantwoordelijkheid van een voorzitter en een griffier in strafzaken is dan ook groot. Zij moeten het proces in juridisch correcte banen leiden, wat er ook gebeurt. n

Wat Dutroux in cassatie kan bereiken

Kunnen Dutroux of Martin nog iets veranderen aan hun assisenveroordeling door naar cassatie te stappen? Stel dat het Hof van Cassatie het arrest van het hof van assisen zou verbreken, dan bereikt Dutroux in de eerste plaats dat hij opnieuw in de belangstelling komt. In zijn geval lijkt het immers onmogelijke 12 gezworenen ervan te overtuigen dat hij niét verantwoordelijk zou zijn voor zijn daden en dus niet de zwaarste straf verdient. Maar het gevaar zit hem in het staartje. Als de procedure opnieuw jaren zou aanslepen, kunnen de beschuldigden aankaarten dat de redelijke termijn overschreden is, waarbinnen zij moeten geoordeeld worden. En als dit is gebeurd, moet de jury oordelen dat er geen straf meer kan uitgesproken worden. Maar zover zijn we in de zaak-Dutroux/Martin vanzelfsprekend nog niet...

Elfri De Neve