Wat doet een burgerlijke partij?

Op een assisenproces hoeft het slachtoffer of zijn advocaat niet noodzakelijk aanwezig te zijn. Toch is het nuttig u burgerlijke partij te stellen. Hierdoor kunt u actief deelnemen aan het proces.

Tijdens een assisenproces oordeelt de jury (bestaande uit 12 gezworenen) of de beklaagde schuldig is aan de feiten, of niet. De advocaat van de verdediging voert argumenten aan om de onschuld van zijn cliënt te bewijzen of om verzachtende omstandigheden in te roepen. De openbare aanklager (ook openbaar ministerie genoemd, of procureur-generaal, of nog: parket-generaal) doet zijn best om het tegendeel te bewijzen. Het slachtoffer komt er dus niet aan te pas, tenzij hij/zij of de nabestaanden zich burgerlijke partij stellen. Enkel dan wordt het slachtoffer gehoord en kan het een schadevergoeding krijgen.

Vanwaar de naam burgerlijke partij?

Het slachtoffer vraagt geen bestraffing (dat doet het openbaar ministerie) maar wel een schadevergoeding voor het geleden nadeel, iets wat normaal voor een burgerlijke rechtbank gebeurt (niet voor een strafrechtbank zoals het assisenhof). Daarom spreekt men van een burgerlijke partij.

De rol van de burgerlijke partij

Nog belangrijker dan de vergoeding van de schade bestaat de rol van de burgerlijke partij erin mee de waarheid aan het licht te brengen en te waken over de eer van het slachtoffer. Niet zelden zal een verdediging trachten een deel van de schuld in de schoenen van het slachtoffer te schuiven. Voor het slachtoffer en de nabestaanden is het bijzonder pijnlijk als ze de verdediging op dat ogenblik niet van antwoord kunnen dienen. De verwerking van het rouwproces kan immers pas beginnen nadat enerzijds de waarheid aan het licht is gekomen, en anderzijds de bestraffing is gebeurd.

De rechten van de burgerlijke partij

Voor het proces

Tijdens het onderzoek krijgt de burgerlijke partij inzage in het dossier. Meer zelfs, ze kan ook aan de onderzoeksrechter vragen dat bepaalde onderzoeksmaatregelen worden genomen.

In een gemiddelde assisenzaak beslaat een bundel al vlug meer dan 2000 bladzijden. Dit strafbundel maakt slechts het vooronderzoek uit. Het eigenlijke onderzoek in een assisenprocedure geschiedt mondeling, ter zitting. Net zoals de beschuldigde heeft de burgerlijke partij het recht om getuigen te laten oproepen voor het hof van assisen.

Tijdens het proces

Door de gepaste vragen te stellen zal de burgerlijke partij van bij de aanvang van het assisenproces mee de loop ervan kunnen bepalen. Wanneer de beschuldigde bijvoorbeeld beweert niet over verstandelijke vermogens te beschikken zou de burgerlijke partij kunnen vragen of hij een theoretisch rijexamen heeft afgelegd, of de regels van het voetbalspel kent. Op deze manier kan ze de stellingen van de verdediging ontkrachten. De burgerlijke partij zal dan ook vaak een bondgenoot vinden in de figuur van de openbare aanklager.

Tijdens het pleidooi

Nadat alle getuigen gehoord zijn, houdt de burgerlijke partij als eerste haar pleidooi. Ze toont het bewijs aan van de ten laste gelegde feiten en tracht de verdediging het gras van voor de voeten weg te maaien. In tegenstelling tot de openbare aanklager pleit de burgerlijke partij niet over de strafmaat.

Na de burgerlijke partij eist de openbare aanklager in een rekwisitoor de bestraffing, waarna de verdediging aan het woord komt. Daarna krijgt de burgerlijke partij opnieuw het woord om de verdediging van repliek te dienen.

Nadat de jury heeft beraadslaagd over de schuldvraag en de verdediging gepleit heeft over de strafmaat, beslist de jury samen met het hof over de strafmaat. In een volgende zitting probeert de burgerlijke partij een passende schadevergoeding uit de brand te slepen.

Waken over de nagedachtenis

Als het slachtoffer er niet meer is, kunnen de nabestaanden zich burgerlijke partij stellen. Dat is belangrijk om te waken over de nagedachtenis van het slachtoffer. Het is de burgerlijke partij die ervoor zorgt dat het slachtoffer op het assisenproces aanwezig is, ook al is het overleden.

Elfri De Neve, advocaat