Wanneer uw beste vrienden gaan scheiden

Twintig jaar, dertig jaar en soms langer waren zij uw beste vrienden. Alle lief en leed gedeeld en elkaar door dik en dun gesteund. En nu, out of the blue, kent het andere koppel ineens een zware huwelijkscrisis en gaat het uit elkaar. Moet u machteloos toezien hoe een hechte vriendschap verloren gaat? Of kan de crisis een nieuwe start betekenen?

U beiden als koppel en zij: allevier hebt u, elk in uw eigen gezin, een gelijkaardig traject doorgemaakt. De studie, de carrières, de bouw van een huis, de geboorte, het schoolparcours van de kinderen,... U hebt samen zalige vakanties beleefd. En dan gebeurt er iets dat u nooit had verwacht van de vrienden die u zo goed dacht te kennen: ze gaan uit elkaar. Vaak omdat één van de twee iemand anders heeft leren kennen en een nieuw leven wil beginnen, soms omdat ze gewoon op elkaar uitgekeken zijn.

De praktijk leert dat de vriendschap tussen twee koppels zo’n scheiding vaak niet overleeft. Alle plannen die u nog had voor gezamenlijke reizen en andere projecten vallen in het water. Net als het warme houvast dat u aan elkaar had. “Voor vijftigers en zestigers komt dat hard aan”, zegt Frida Bogaerts, pedagoge en seksuologe van het universitaire ziekenhuis Sint-Rafaël in Leuven. “Op die leeftijd moet je al zo veel loslaten: je kinderen, je werk, je ouders. En nu ineens ook je beste vrienden. Bovendien ga je op die leeftijd juist meer belang hechten aan niet-materiële zaken zoals vriendschap.”

Vooral géén partij kiezen

” Het komt vast weer goed tussen jullie.” Partij kiezen voor één van de partners in de echtscheiding of proberen te bemiddelen: beide reacties zullen spontaan bij u opkomen, maar u kunt beter geen van beide doen, waarschuwt Frida Bogaerts. “U kunt best dertig jaar vrienden zijn, dan nog zult u nooit echt weten hoe het andere koppel gefunctioneerd heeft. Bevriende echtparen praten immers zelden met elkaar over hun relatie. Ook al lijkt één van de partners duidelijk ‘schuld’ aan de breuk te hebben, toch weet u te weinig van het koppel af om partij te kiezen. Waarschijnlijk zat de klad al lang in hun relatie maar hebt u het nooit gemerkt. En meestal hebben beide partners een aandeel (ik vermijd het woord schuld) in de scheiding. Probeer het kiezen van een partij dus altijd te vermijden.”

Wat kunnen goede vrienden dan wél doen? “Actief luisteren naar de twee partners apart, aanwezigheid bieden en nooit oordelen of veroordelen”, zegt onze deskundige. “Stel gerust vragen over wat er gebeurd is, niet uit ongezonde nieuwsgierigheid maar om de situatie beter te begrijpen. Laat elk van beiden zijn of haar verhaal doen. Dat zal vaak hetzelfde verhaal zijn, maar laat ze praten. Breng dat geduld op. Ze zitten met veel verdriet, boosheid en agressie en die moeten ze kwijt kunnen. Hier speelt u als goede vrienden de rol van therapeuten. Vrienden in een echtscheidingscrisis hebben er evenmin behoefte aan dat u ze mee uit eten neemt of meevraagt voor een vakantiereis of een weekendje. U zult dat doen met de mooie bedoeling hen op andere gedachten te brengen, maar de sfeer is bijna altijd kunstmatig vrolijk. En na vijf minuten zal zij of hij toch weer over de vroegere partner beginnen. Wacht hier dus mee tot zij of hij zelf signalen geeft (‘Ik zou er best eens tussenuit willen’, ‘Ik zou graag eens gaan eten’....).

Alleen bemiddelen als het u gevraagd wordt

Ook de spontane neiging om te bemiddelen kunt u maar beter onderdrukken. Frida Bogaerts: “De oplossingen en initiatieven die u aanbrengt om de twee partners weer bij elkaar te krijgen, zijn misschien zinvol in uw eigen ogen maar daarom niet noodzakelijk gewenst en heilzaam voor de betrokkenen. Het wordt anders als één van de partijen u zelf vraagt om een of andere vorm van bemiddeling. Dat kunt u wel doen maar alleen als u zichzelf daar goed bij voelt. Aarzel ook niet aan de betrokkene te vragen wat hij of zij echt verwacht van uw bemiddeling.”

Wanneer de echtscheiding definitief wordt, kan het best mogelijk zijn dat u met een van de twee partijen bevriend blijft û of soms zelfs met de twee ‘ex-en’ afzonderlijk. Maar het zal dan wel een andere vriendschap worden. De oude vriendschap zult u los moeten laten en dat betekent onvermijdelijk dat u een rouwproces zult doormaken. Maar in plaats van steeds maar herinneringen aan vroeger op te halen (‘ Vroeger was het toch beter met ons vieren’) is het veel positiever de nieuwe vriendschap een kans te geven.

“Als u met elk van de partners afzonderlijk bevriend blijft, praat u voortaan niet meer met een koppel maar met een individu”, zegt Frida Bogaerts. “Geen vierhoek meer maar een driehoek. Hij/zij kan een heel andere man/vrouw blijken te zijn dan in de tijd waarin hij of zij als deel van het koppel functioneerde. Het zal nooit meer zijn zoals vroeger, maar misschien wordt de vriendschap nog hechter. Natuurlijk kan het ook gebeuren dat één van beiden geen contact meer wil met u omdat hij of zij in een nieuwe relatie is gestapt en niets meer te maken wil hebben met het leven van vroeger. Of omdat die nieuwe relatie wil dat hij/zij radicaal breekt met het verleden en dus ook met de vriendenkring uit het vroegere leven. Dan zit er niets anders op dan die vriendschap los te laten. Het is ook mogelijk dat u helemaal niet kunt opschieten met de nieuwe levenspartner van uw vriend(in). Ook dat kan het einde van de vriendschap betekenen, vaak omdat u onbewust toch gaat vergelijken met de ‘vierhoeksverhouding’ van vroeger.

Als die nieuwe relatie echter niets wordt en als uw vroegere vriend(in) weer contact zoekt, dan moet u niet wrokkig doen. Blijf niet zeuren over het feit dat hij of zij u heeft ‘laten vallen’, maar werk aan een nieuwe vriendschap. Net als elke relatie is vriendschap een dynamisch proces met ups en downs.”

Angst voor de eigen relatie

Loslaten gaat altijd samen met angst. Angst van het gescheiden paar voor de toekomst. Angst van hun vrienden om een houvast in hun leven kwijt te raken. Het is trouwens uit schrik om hun vrienden definitief te verliezen dat de getuigen bij dit verhaal andere namen hebben gekregen en niet gefotografeerd wilden worden. Wanneer een bevriend koppel uit elkaar gaat, heeft dat bovendien niet zelden gevolgen voor uw eigen relatie. Vaak gaat uw partner u onverwacht en zonder aanleiding scherp waarschuwen tegen ontrouw (‘ Als jij doet zoals hij, moet je niet denken dat je hier nog één voet binnen zet’).

Frida Bogaerts: “Dat heeft alles te maken met de onderliggende angst dat we onze partner zouden verliezen aan één van de gescheiden vrienden. Die zijn nu immers ‘vrij’ (of toch één van hen). Daarom zal het koppel zichzelf spontaan gaan beschermen. Je ziet dan dat de man vooral contact houdt met de man van het vroegere vriendenpaar, de vrouw met de vrouw. Toch kan de echtscheiding van goede vrienden een ideale aanleiding vormen om te werken aan de eigen relatie. Maak tijd voor een goed gesprek met elkaar. Gaat het wel zo goed tussen u beiden? Moffelt u uw problemen niet weg? Een resultaat van die bezinning kan zijn dat u opnieuw meer dingen samen gaat doen, in plaats van te rekenen op die onafscheidelijke vrienden die er niet meer zijn. Zo kan de scheiding van de enen een nieuwe start voor de anderen worden.” n

Ludo Hugaerts

“Vrienden zijn als therapeuten: ze luisteren maar veroordelen niet”