Wafels en belle epoque

Waar kunt u aan onze kust in de winter kilometerslang beschut wandelen in de duinbossen, kijken naar overwinterende trekvogels en genieten van een wafel met slagroom tussen droomvilla’s uit de belle epoque? Bedankt, Leopold II!

De Haan blijft in vele opzichten het buitenbeentje van onze kust. Op het strand zult u tevergeefs zoeken naar golfbrekers, maar u vindt hier wel de enige strook echte duinbossen die ons land nog telt. En nergens in België zult u zoveel exuberante villa’s uit de periode 1890-1930 bij elkaar zien als hier.

Wilt u een echt belle-epoquegevoel krijgen, dan moet u zeker de Wandeling in het architecturaal erfgoed van De Haan nalopen (ongeveer 1 uur). De beschrijving kunt u gratis afhalen bij de dienst voor Toerisme en daarmee slaat u twee vliegen in één klap. De dienst is immers gevestigd aan het beginpunt van de wandeling, het beroemde tramstationnetje. Dit honderd jaar oude gebouwtje (een geklasseerd monument) is volledig in zijn oorspronkelijke staat hersteld. Let op de rode dakpannen, want die zult u nog op vele villa’s terugvinden. De rode daken, het uithangbord van de badplaats, halen hun inspiratie bij de oude boerderijtjes in de polderdorpen.

Torentjes, erkers en vakwerk

De wandeling voert u door de historische wijk die bekend staat als De Concessie. Hiervoor moeten we koning Leopold II op onze twee knieën danken. Hij had gemerkt dat zich tussen Oostende en Blankenberge een prachtig duinengebied uitstrekte. Onder zijn impuls gaf de Belgische staat in 1889 een gebied in erfpacht (concessie) aan twee bouwpromotoren met als doel hier een badplaats en villawijk voor the rich and famous te bouwen. Uiteindelijk zou de concessie bijna 70 ha omvatten en duren tot 1979. In 1899 verrees, midden in de toen nog wilde duinen, het Grand Hôtel de Coq sur Mer, een hotel met 62 kamers. Het staat symbool voor de hele belle epoque wegens zijn luxe, zijn bouwstijl en zijn moderniteit. Het had namelijk al elektriciteit, een grote garage en zelfs een lift. Vandaag staat het gebouw er nog steeds. Het herbergt het gemeentehuis en het straalt nog altijd grandeur uit, ondanks de latere verbouwingen.

Valt het u ook op dat vele lanen en straten in De Concessie als een doolhof kronkelen en op en neer golven? Dat is het gevolg van de strenge en tegelijk vooruitziende urbanisatieregels voor de villa’s. Ze mochten niet hoger zijn dan 11 meter en moesten de natuurlijke glooiing van de duinen respecteren. Nivelleren was niet toegestaan. De kromme straten moesten de rust bij het wandelen bevorderen en het verkeer vertragen. En voor de bouwstijl ging de voorkeur naar de Anglo-Normandische landhuizen, de cottagestijl en de Vlaamse polderhoeven. Dat verklaart de ongelooflijke mix van torentjes, pseudo-vakwerk, puntgevels, rode pannen, erkers, dakkapellen en rieten kragen in één en dezelfde straat en soms zelfs in één en hetzelfde gebouw.

Dag meneer Einstein!

De strenge bouwvoorschriften hebben ervoor gezorgd dat een groot deel van De Haan gespaard bleef van hoogbouw en massatoerisme. Enkele parels uit de vele: de twee kiosken uit 1904 en het nog altijd werkzame Belle Vue Hotel uit 1912 (gesloten in de winter) op het Koninklijk Plein, de Atlanta in de Maria-Hendrikalaan en de vakwerkhuizen in de Jean d’Ardennelaan. Ook de Holbeinlaan en de Leopoldlaan mag u niet missen. In de Normandiëlaan combineert de woning aan nummer 4 zowaar een Hollands-Kaapse gevel met moorse zuiltjes. En is de villa eenzaam op een duintop op het einde van diezelfde laan niet weggelopen uit Psycho van Hitchcock?

In de Rembrandtlaan rijgen negen villa’s van de architect Valentin Vaerwyck uit de jaren twintig zich aan elkaar. Het bouwjaar staat op elke gevel vermeld. Het huis uit nummer 10 zou probleemloos als decor voor een verfilming van Roodkapje kunnen dienen. Let ook op nr. 11 (zonnewijzer), nr. 13 (wit en blauw) en nr. 15 (exuberant). Houd even stil aan het nummer 5 van de Shakespearelaan. Van maart tot september 1933 woonde hier niemand minder dan Albert Einstein. De geleerde had Duitsland verlaten na de machtsovername door Hitler en de Belgische koningin Elisabeth had het geregeld dat hij en zijn vrouw in De Haan konden wonen tot hun immigratie in Amerika in orde was.

Wafels met méér

Wat kunt u na zo’n winterwandeling beter doen dan u neervlijen in een stijlvolle tea-room voor een kop koffie met een wafel of een pannenkoek? In De Haan baden vele tearooms en koffiehuizen nog in de belle epoquesfeer. Voor de echte wafelkoning van de badplaats moet u echter in de Stationsstraat zijn. In koffiehuis ‘Provence’ maakte Joseph Staelens zijn droom waar: na zijn pensioen liet hij zijn bakkerszaak over aan zijn zoon om een artisanale tea-room annex drie kamers met ontbijt te starten. Alles op de kaart wordt zelf bereid: de beignets (alleen in de winter), de wafels, de pannenkoeken, het gebak en de chocolaatjes bij de koffie. Van de koffie- en theekaart zou je alles willen proberen. De beroemde Blue Mountain-koffie uit Jamaïca bijvoorbeeld of Josephs retrokoffie.

Unieke duinbossen

Om de calorieën weg te krijgen, wordt het tijd voor een wandeling in de natuur. Richting Bredene wacht natuurreservaat De Kijkuit (4 ha), een geliefde broedplaats voor nachtegalen. Bezoek is alleen mogelijk met een gegidste wandeling (zie ‘Praktisch’). Het wandelpad dat langs de afrastering loopt, is wel vrij toegankelijk. Het biedt een mooi zicht op het reservaat en komt uit op een eenzaam stuk strand. U vindt het begin van dit pad langs de Koninklijke Baan richting Bredene, net voorbij het zeepreventorium.

Aan de andere kant van De Haan (richting Wenduine) strekken zich 57 ha duinbossen uit. Dit unicum aan onze kust hebben we alweer te danken aan Leopold II. Hij liet de duinen bebossen om de villa’s van De Concessie te beschermen tegen de zeewinden. Door de duinbossen loopt nu een geasfalteerd pad (verboden voor fietsers). Hebt u wat meer tijd, dan is het bewegwijzerde Duinbossen-wandelpad een aanrader (wandelkaart bij de toeristische dienst, euro 1,25). Het is 10,3 km lang en loopt van de historische villawijk langs het strand tot aan het begin van de zeedijk van Wenduine. U klimt naar de Spioenkop, een 31 m hoog duin met een uitkijkhuisje (vroeger een militaire wachtpost). Van hieruit loopt het pad altijd door de duinbossen terug naar De Haan. In de winter moeten natuurliefhebbers zeker de moeite doen om de weg te zoeken naar de Uitkerkse Polders. Overal wordt het oorspronkelijke polderlandschap met sloten en rietkragen hersteld.

Midden in de polders is de vogelkijkhut De Grutto aangelegd. Hier tref ik Jos, Eliane en Adrienne aan, de eerste gewapend met een geavanceerde kijker-op-voet, de twee andere met een verrekijker. Gefascineerd houden ze de honderden vriesganzen in de gaten die op de plassen overwinteren. “Koolganzen, grauwe ganzen, wintertalingen, smienten, watersnippen,... ze zitten hier allemaal”, zegt Jos. “Wist u dat vrijwel de hele populatie van kleine rietganzen uit de Spitsbergen hier zijn winterstek heeft? Dit is het eindstation van hun wonderlijke trek.”

De uitgestrekte polders achter de kustlijn van De Haan en Wenduine bieden nog meer verrassingen. Klemskerke en Vlissegem, twee dorpen die deel uitmaken van de fusiegemeente De Haan, noemen zichzelf de oudste polderdorpen van België. Vandaag is dit hinterland gemaakt om rustig te fietsen. Als u van antiek houdt, moet u in het gehucht Vosseslag zeker halt houden in de Antiekkliniek van Rita Vanhalst. Waarschijnlijk zult u haar aantreffen in haar atelier dat geurt naar allerlei wassoorten en hout. Rita restaureert antieke houten meubeltjes en is één van de weinige vrouwen die de techniek van het politoeren op Franse wijze beheerst. Een eindeloos geduldwerk met als resultaat dat je je in het hout kunt spiegelen terwijl je toch de nerven blijft zien. “Ik ben nog altijd trots op een Empire-kast die ik heb kunnen redden. De eigenaars wilden ze net naar het containerpark brengen!”

Niet te missen in de buurt

’t Reigershof: deze biologische geitenboerderij haalde in maart 2001 dramatisch het nieuws tijdens de mond- en klauwzeercrisis. Een etmaal na de opruiming van alle dieren bleek dat ze kerngezond waren. Inmiddels is de boerderij heropgestart en maakt men hier opnieuw de heerlijkste kazen van geitenmelk. Het boerderijwinkeltje is open van 9 tot 12 uur en van 14 tot 18 uur (gesloten op zondag en maandag). Polderstraat 4, Klemskerke, tel. 059 23 63 81

Sprotjesfeest: traditioneel viert Wenduine op tweede kerstdag (26/12) het folkloristische Sprotjesfeest. Na al dat dure eten van uw kerstfeest kan een simpel sprotje ontzettend lekker smaken... n

A Ludo Hugaerts – Foto’s: Daniël Rys