Waarom we... vroeger willen stoppen!

Terwijl de regering ons voortdurend aanspoort om langer te blijven werken, willen steeds meer mensen... sneller afhaken en vroeger met pensioen. Hoe is die situatie gegroeid? En is er nog een weg terug?

Op het einde van de maand september, net toen de federale regering met de vakbonden in de clinch ging over het delicate vraagstuk van het brugpensioen, werd het cijfer bekend. Volgens een peiling van Ipsos die in La Libre en Het Laatste Nieuws verscheen, wil 44 % van de Belgen minder lang werken. Een nog grotere verrassing: precies bij de actieve bevolking, dus de mensen tussen 25 en 54 jaar, is het verlangen om vroeger te stoppen het grootst! De ideale leeftijd om met pensioen te gaan is volgens 35 % van de ondervraagden 55 jaar. 13 % is bereid tot 60 jaar aan de slag te blijven. Er bestaan wel degelijk werknemers die tot hun 65ste verjaardag of langer in het geweer willen blijven, maar ze zijn zeldzaam: amper 22 %. Alle andere peilingen wijzen in dezelfde richting en de algemene staking van het gemeenschappelijke vakbondsfront (een zeldzame gebeurtenis in de sociale geschiedenis) heeft de gehechtheid van de Belgen aan hun brugpensioen nogmaals bevestigd.

Harder werken

Wat is er gebeurd? Waarom willen zoveel mensen vroeger dan normaal de werkwereld vaarwel zeggen? Hoe zijn wij geëvolueerd van een maatschappij die het werk verheerlijkte – zoals dat in de naoorlogse jaren het geval was – naar een samenleving waarin tijd hebben voor jezelf een belangrijke waarde is geworden?

De reden die de meeste werknemers (40 %) aanhalen om vroeger met pensioen te gaan is geen grote verrassing: vermoeidheid, gezondheidsproblemen, onaangenaam werk. In verband met dat laatste punt wijst de Europese Stichting voor de Verbetering van de Levens- en Arbeidsomstandigheden al sinds vijftien jaar op de achteruitgang van de arbeids-omstandigheden in de Europese landen. Het aantal taken neemt toe, er is minder tijd om ze allemaal te doen, de werkgever eist een hoger rendement, men moet nieuwe bekwaamheden verwerven om zijn werk te kunnen uitvoeren (vooral in het domein van de informatica)...

“Er bestaat al verscheidene jaren een trend om meer te verwachten van minder mensen”, zegt Pierre Desmarez, de directeur van het Centrum voor Arbeidssociologie van de Brusselse Universiteit. Dat kan bij sommige mensen stress, frustraties en ontevredenheid veroorzaken, zeker in een context waarin altijd op de internationale concurrentie wordt gehamerd en vaak met afvloeiingen, herstructureringen of delokalisatie wordt gedreigd.”

Werken is (niet meer) gezond

Vroeger was het allemaal eenvoudig. Werken tot je 65ste was de regel want Werken is gezond. In 2005 is het anders: nu dromen vier werknemers op de tien ervan om minder te werken, precies om hun gezondheid te beschermen! Voor Raymond Veugelen, een lezer van Plus Magazine uit Wijgmaal, is die droom werkelijkheid geworden: “Toen ik op mijn vijftigste bij Sabena Technics met brugpensioen mocht, was dat een geschenk uit de hemel. Het ging toen niet goed met mij: ik had een trombose met een lichte verlamming van de rechterhelft van mijn lichaam, hoge bloeddruk en hartritmestoornissen. Eerst vond ik het niet leuk om afscheid te moeten nemen van mijn werk en collega’s, maar ik ben ervan overtuigd dat ik dankzij het brugpensioen langer zal leven.”

Mensen die aan chronische ziekten lijden, zeker als die door het werk zelf veroorzaakt zijn (spierklachten, problemen met het beendergestel), zien een vroege uitstap uit het actieve leven als een oplossing om ergere ziekten te voorkomen. “Hoe slechter de gezondheid, hoe groter het verlangen om de loopbaan te verkorten”, stelt ook Donatienne Desmette vast. Zij is onderzoekster en co-auteur van een studie over de motivatie van werknemers om uit het beroepsleven te stappen. “Omgekeerd zijn mensen die zich gezond voelen sterker betrokken bij het werk en willen ze dus ook langer op hun post blijven.”

Plaats voor jongeren

Na de gezondheidsproblemen is de tweede belangrijkste reden van de Belgen om een lange vakantie te nemen de wens om plaats te maken voor jongeren (28 %). Ook dat is normaal, want tot in de jaren negentig moedigde de overheid een vroege pensionering aan om banen voor jongeren te scheppen. Dat beleid is mislukt, maar het idee “we moeten plaats maken voor jongeren” zit nu diep in de geest van veel werknemers geworteld. Bovendien hebben veel vijftigers in 2005 het gevoel dat zij op de tocht staan. Dat zij binnen het bedrijf niet op hun juiste waarde worden geschat. Donatienne Desmette: “Als de werknemers de indruk krijgen dat in hun onderneming de leeftijd een hinderpaal is om op het professionele vlak te worden gewaardeerd, zullen zij meer afstand nemen van het bedrijf en sneller geneigd zijn om voor het brugpensioen te kiezen. Omgekeerd hebben mensen die ondervinden dat hun onderneming openstaat voor ervaren werknemers en dat ze hun kwaliteiten erkent, geen zin om vroeger te stoppen met werken.”

Het is duidelijk dat de analyse van de motivaties om vroeg met pensioen te gaan niet eenvoudig is omdat ze in ruime mate wordt beïnvloed door de persoonlijke situatie van de werknemer in het bedrijf. “Mensen die weinig autonomie krijgen, weinig persoonlijke ruimte om hun werk te organiseren, zullen ook gemakkelijker met pensioen gaan”, zegt Donatienne Desmette nog. “Het gevoel van verbondenheid met het bedrijf speelt eveneens mee. Hoe zwakker dat gevoel, hoe groter het verlangen om af te haken.”

We willen van het leven genieten!

Aangezien wij in België het kleinste percentage werkende vijftigers hebben (slechts 28 %), is het geen wonder dat het pensioen nergens zulk een positief imago heeft als bij ons. Dat blijkt duidelijk uit de pensioenbarometer van AXA (een studie bij 9200 mensen in heel de wereld – hier-op is de Pensioenbijlage gebaseerd die u samen met dit nummer van Plus Magazine hebt ontvangen). Van alle gepeilde populaties hebben de Belgen het positiefste beeld van het pensioen: 75 % van onze landgenoten vindt het een aangename periode van het leven waarin je eindelijk tijd hebt voor jezelf, tijd om interessante dingen te doen en tijd voor de anderen.

Benny Marissens, een Plus-lezer uit Lint, ziet het ook zo: “Op mijn 59ste heb ik van KBC de kans gekregen om met brugpensioen te gaan. Ik heb er niet één seconde spijt van gehad. Weg stress en het dagelijkse pendelen naar Brussel! Vandaag heb ik tijd voor vrijwilligerswerk, om te lezen en om familieleden te bezoeken.”

De meeste getuigenissen die wij na onze oproep in Plus Magazine van november ontvingen ( zie het Lezersforum, p. 20) tonen aan dat de mensen die hun loopbaan hebben verkort – op eigen initiatief of omdat hun werkgever het zo wilde – vinden dat zij genoeg hebben gewerkt en recht hebben op een welverdiende rust. Veel van onze lezers zijn dan ook erg vroeg aan de slag gegaan, op hun 15 of 16 jaar...

Een waarde op haar retour?

Zijn de oudere werknemers dan egoïsten, zoals men ons soms wil doen geloven? Nee. Ten eerste begrijpen ze vaak niet waarom men het precies op de werknemers van 50 jaar heeft gemunt, terwijl in ons land 140 000 jongeren op hun eerste baan zitten te wachten. Vervolgens zijn wij vandaag de dag dankzij de opmerkelijke vooruitgang van de geneeskunde op 55 of 60 jaar nog kerngezond. We hebben geen zin om nog langer te wachten voor we eindelijk wat van het leven kunnen genieten. Ten slotte blijft het werk wel een belangrijke waarde, maar heeft het de jongste jaren toch veel van zijn aantrekkingskracht verloren, vergeleken met de vrije tijd en de persoonlijke ontplooiing.

“Het werk heeft altijd twee gezichten gehad,” analyseert Pierre Desmarez, de directeur van het Centrum voor Arbeidssociologie van de Brusselse Universiteit. Enerzijds is het een manier waarop mensen zich kunnen waarmaken, een bron van inkomsten verwerven en sociale standing opbouwen. Anderzijds heeft het een bedrukkende, onvermijdelijke en noodzakelijke dimensie. Als we het werk willen herwaarderen, moeten we niet alleen de werkomstandigheden verbeteren maar vooral de nadruk leggen op het belang van het werk voor onze emancipatie en onze ontwikkeling.” n

A Karima Amrous

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content