Vruchtgebruik in de praktijk

Nemen we een voorbeeld om de theorie beter te kunnen begrijpen. Tom Janssen, 50 jaar, overlijdt. Hij laat een weduwe, Els, en twee meerderjarige kinderen na. Tom en Els bezaten een afbetaald huis (euro 200.000), plus de inboedel, een auto, een spaarboekje (euro 20.000) en een effectenrekening (euro 15.000). Al deze bezittingen zijn tijdens het huwelijk verworven. Tom had een overlijdensverzekering met zijn echtgenote als begunstigde. Het echtpaar was zonder huwelijkscontract getrouwd. Er is geen schenking tussen echtgenoten gebeurd, er is geen testament.

1. Wat gebeurt er met het kapitaal van de overlijdensverzekering?

Als algemene regel heeft de begunstigde een persoonlijk recht op de uitkering en valt deze dus niet onder de nalatenschap in de burgerlijke betekenis van het woord. Het kapitaal van de verzekering gaat dus volledig naar Els.

Let op, dit betekent niet dat er geen successierechten op moeten worden betaald.

2. Om het totaal van de nalatenschap te bepalen moeten we rekening houden met het huwelijksstelsel van de echtgenoten. In dit geval bestaat de nalatenschap van Tom uit de helft van zowel het huis als de inboedel, de auto, de effectenrekening en het spaarboekje. De andere helft is van Els. Elke echtgenoot is immers eigenaar van de helft van de huwelijksgemeenschap.

3. Els krijgt het vruchtgebruik van de helft van de nalatenschap, terwijl de kinderen de blote eigendom delen. Els mag tot het einde van haar leven in het huis wonen en de meubels en de auto blijven gebruiken, zonder haar kinderen iets verschuldigd te zijn. De enige wettelijke verplichting is dat ze alles goed onderhoudt en behoudt. Als ze naar een rusthuis moet, kan ze de woning verhuren en de opbrengst gebruiken. Verkopen kan pas na het akkoord van de kinderen.

4. Met het geld op de bank is de situatie ingewikkelder. Om te beginnen zal een gedeelte naar de successierechten gaan. Els bezit het vruchtgebruik van de banktegoeden van de nalatenschap, maar dat betekent alleen dat ze recht heeft op de opbrengst van het geld. Dat zijn dus de rente van het spaarboekje en de inkomsten van de effectenrekening.

TIP Misschien doet Els er goed aan om met haar kinderen af te spreken wat er met dat geld zal gebeuren. De erfgenamen kunnen de rekeningen op haar naam laten zetten voor het vruchtgebruik en op de naam van de kinderen voor de blote eigendom. Maar ze kunnen ook de netto banktegoeden (na de betaling van de successierechten en het passief van de nalatenschap, zoals de begrafeniskosten, de ziekenhuiskosten enz.) verdelen, volgens de omzettingsregels die we in het artikel hebben vermeld.

A Jean-François Ledoux, advocaat