Voorzichtigheid geboden!

Genezen van de ziekte van Alzheimer is nog niet mogelijk en van een vaccin is helemaal nog geen sprake. Maar in de tijdige opsporing en in het stellen van de juiste diagnose is de wetenschap wel successen aan het boeken. Een voorbeeld is de voorspellende biomerkertest waarbij drie eiwitten uit het hersen-ruggenmergvocht worden geanalyseerd. De belangrijkste centra die deze test momenteel al uitvoeren, zijn het eens: voorzichtigheid blijft geboden en het eerste advies aan iedereen die wat vergeetachtig wordt en denkt dat hij/zij alzheimer gaat krijgen, moet zijn: doe eerst een neuro-psychologische test .

UZ Middelheim, Antwerpen: “Slechts in drie gevallen”

Het is het Instituut Born-Bunge van de Antwerpse universiteit dat de biomerkertest mee heeft ontwikkeld.

Plus Magazine: Hoe is de test tot stand gekomen en hoe betrouwbaar is hij?

Prof. Peter De Deyn: “Zowel wij als de onderzoekers in Zweden en in Philadelphia waren onafhankelijk van elkaar aan het zoeken naar een zo vroeg mogelijke opsporing van alzheimer. In 2008 zijn we gaan samenwerken en hebben we onze testpatiënten gebundeld. We volgen het hersen-ruggenmergvocht van drie groepen: alzheimerpatiënten, mensen met milde cognitieve stoornissen en een controlegroep. Een deel van de testpatiënten met milde cognitieve stoornissen ontwikkelde alzheimer. Dat feit heeft ons, samen met de hersenanalyse van overleden alzheimerpatiënten, op het spoor gebracht van drie eiwitten in het hersen-ruggenmergvocht. Alzheimer heeft een heel lang ontwikkelingsproces, maar uit zich in die eiwitten sneller dan via de klassieke symptomen. Ons onderzoek is nu tien jaar bezig. We kunnen met deze test min of meer tien jaar vooruit voorspellen of iemand de ziekte zal krijgen, maar nog niet met absolute zekerheid: de test geeft in 90 % van de gevallen een correcte voorspelling.”

Wanneer gebruikt u de voorspellende test of aan wie raadt u hem aan?

“De test is absoluut niet bedoeld voor iedereen die last krijgt van vergetelheid. De voorspellende biomerkertest moet beperkt blijven tot drie gevallen. Ten eerste voor mensen met milde cognitieve stoornissen. Bij hen kunnen we vaststellen of er al dan niet al sprake is – of zal zijn – van alzheimer. Ten tweede voor mensen vanaf 40 jaar bij wie alzheimer in de directe familie voorkomt en die dus een genetisch risico dragen. En ten derde voor mensen die rond hun vijftigste een beslissing moeten nemen met ver dragende gevolgen voor de rest van hun leven.”

Wat wordt precies bedoeld met milde cognitieve stoornissen?

“De term mcd ( mild cognitive disturbances) slaat o.m. op vergeetachtigheid die verder gaat dan wat normaal is voor een bepaalde leeftijd. Mensen met mcd presteren mentaal zwakker dan leeftijdgenoten, ze kunnen minder goed rekenen of woorden vinden en komen soms verward over. Dit betekent echter niet dat ze aan het begin van een dementie staan.”

Stel dat ik in één van de drie, door u genoemde gevallen verkeer. Welk belang heb ik dan bij de biomerkertest? Het besef dat ik alzheimer ga krijgen is toch belastend? Bovendien is de test maar correct in 90% van de gevallen...

“Elke patiënt heeft het recht te weigeren. Verder moet u weten dat de test altijd gebeurt onder psychologische begeleiding en in het kader van een hele reeks onderzoeken (hersenscan, neurologische tests...). Ik ben van oordeel dat je ook zeer negatieve diagnoses moet meedelen. Zo respecteer je het zelfbeslissingsrecht van de patiënt. Weten dat je later alzheimer zult krijgen heeft belangrijke voordelen. Je kunt tijdig starten met alzheimerremmers en zo misschien anderhalf jaar kwalitatief leven winnen (nu kunnen we vaak pas ingrijpen wanneer de zenuwcellen beschadigd zijn). Je kunt ook tijdig met mentale trainingen beginnen en je volop concentreren op de goede jaren die je nog hebt en je leven daarnaar inrichten. Dit alles dus zonder de frustratie en de woede die je zullen overvallen wanneer je onvoorbereid de eerste symptomen merkt.

Mogen we snel een doorbraak in de behandeling verwachten?

“Er lopen nu brede studies over een vaccin op basis van het amyloïde-eiwit. Hiervan wordt veel verwacht om alzheimer sterk af te remmen. Ten vroegste in 2013 weten we of het die belofte kan waarmaken. Maar sterker afremmen is natuurlijk nog niet voorkomen of genezen.”

Cliniques universitaires Saint-Luc, Brussel: “Alleen als controle-instrument”

Ook in de Brusselse Cliniques universitaires Saint-Luc wordt de voorspellende biomerkertest uitgevoerd. Alleen zijn ze hier nog omzichtiger in het gebruik ervan. “We gebruiken de test in de eerste plaats als controle-instrument”, horen we van professor Adrian Ivanoiu. “Pas wanneer een hersenscan géén uitsluitsel biedt bij een patiënt met mcd, zullen we hem voorstellen om de voorspellende test te doen. Er zijn ook mensen die zowel alle tekenen van mcd als van een depressie vertonen en dan is de test nuttig om het ene of het andere uit te sluiten. Maar we zullen hem nooit uitvoeren bij wie nog klachtenvrij is. Aangezien er geen behandeling voor alzheimer bestaat, heeft het weinig zin mensen die geen symptomen vertonen, psychisch te belasten.”

UZ Gasthuisberg, Leuven: “Zekerheid in atypische gevallen”

Een gelijkaardig geluid horen we in het UZ Gasthuisberg in Leuven. “Wat is de bijkomende meerwaarde voor een patiënt om het te weten wanneer hij wel al een geheugendeficit heeft, maar nog normaal kan functioneren?”, vraagt professor Rik Vandenberghe, hoogleraar experimentele neurologie. “Er bestaat immers nog geen behandeling voor milde cognitieve stoornissen. De voorspellende biomerkertest zullen we wel gebruiken om zekerheid te krijgen in atypische gevallen. Ik denk aan mensen die op jongere leeftijd (jonger dan 60) alzheimersymptomen vertonen. Of om te weten of het gaat om een depressie dan wel om mcd.”

Meer info...

...over de voorspellende biomerkertest krijgt u (onder meer) hier:

AZ Middelheim Antwerpen, afdeling neurologie: tel. 03 280 30 03

Cliniques universitaires Saint-Luc, Brussel, afdeling neurologie: tel. 02 764 19 62

UZ Gasthuisberg, Leuven, afdeling neurologie: tel. 016 34 48 00.

Ludo Hugaerts