Voedingsmiddelen met iets méér

In onze darmen woont een bont allegaartje van bacteriën die een grote rol spelen bij de spijsvertering en die ons beschermen tegen infecties. Daarom is het belangrijk dit legertje, de darmflora, in evenwicht te houden. Pre- en probiotica dragen daartoe hun steentje bij.

Een evenwichtige darmflora heeft verschillende functies. Het onderdrukken van schadelijke bacteriën. Een gezonde darmflora verhindert dat schadelijke bacteriën zich nestelen aan de darmwand. Die kunt u vergelijken met een grasveld, waarbij elk grassprietje een gunstige bacterie is. Wordt het grasveld niet goed onderhouden en raakt het evenwicht verstoord, dan komen er kale plekken. Het onkruid (de mogelijk schadelijke bacteriën) tracht deze kale plekken in te palmen. Daarnaast scheiden de nuttige bacteriën zuren af die de groei van de schadelijke bacteriën onderdrukken.

Het stimuleren van de spijsvertering. De bacteriën in de darm zijn in staat om niet-verteerde voedselresten te vergisten. Dit garandeert een goede stoelgang. De productie van zuren stimuleert bovendien de darmperistaltiek (de beweeglijkheid van de darm).

Het beïnvloeden van het afweersysteem. Dat de darmflora de werking van ons natuurlijk afweersysteem beïnvloedt, staat vast. Hoe dit precies in zijn werk gaat, wordt nog volop onderzocht.

Probiotica: leven in de darm

Op allerlei manieren wordt gezocht naar middelen die het evenwicht van de darmflora bewaren of herstellen. Zo ontstonden de probio- tica, waaronder de gefermenteerde melkdranken (zoals Yakult en Actimel) en de yoghurt Activia. Probiotica zijn voedingsmiddelen die levende micro-organismen (o.a. lactobacillen en bifidobacteriën) bevatten, die in voldoende hoeveelheden levend de darm bereiken om er de samenstelling en de activiteit van de darmflora te beïnvloeden. Dit betekent dat ze zowel de lage zuurtegraad in de maag, als de galzuren en alvleeskliersappen moeten overleven.

Onderzoek naar de activiteit van probiotica is geen sinecure omdat enerzijds de dikke darm moeilijk bereikbaar is en anderzijds het nemen van stalen op zich het kostbare evenwicht in de darm reeds kan verstoren. Vandaar dat er over bepaalde invloeden van probiotica nog discussie bestaat en er nog heel wat onderzoek gaande is naar de invloed op lange termijn.

Wat vaststaat

Op een aantal punten zijn de onderzoekers het nu al eens.

Producten met lactobacillen en bifidobacteriën zijn werkzaam bij de preventie en behandeling van diarree, onder meer na het gebruik van antibiotica. Om verder te gaan met onze eerder gemaakte vergelijking, kan het dagelijks gebruik van probiotica ervoor zorgen dat het onkruid geen kans krijgt om te groeien.

Probiotica verbeteren de lactose- vertering. Sommige mensen hebben een tekort aan een bepaald enzym om lactose (melksuiker) af te breken in de dunne darm waardoor die in de dikke darm gefermenteerd wordt waarbij zuren en gassen ontstaan. Klassieke symptomen daarbij zijn krampen, winderigheid en diarree. Probiotische producten worden door deze mensen makkelijker verteerd dan klassieke melkproducten.

Een derde bewezen effect van probiotica is het bevorderen van het natuurlijke afweersysteem. Dit is een zeer complex systeem waar probiotica op verschillende niveaus een gunstige invloed kunnen uitoefenen. Hiermee samenhangend is uit recent onderzoek ook gebleken is dat het aantal allergische reacties zou dalen door gebruik van probiotica.

Voortdurend nieuws

Het is duidelijk dat de probiotica hun laatste geheimen nog niet hebben prijsgegeven. Dat blijkt uit de resultaten van recente studies waaruit nog tal van andere voordelen blijken. Verder onderzoek is nodig om deze gegevens te bevestigen bij grote groepen mensen en over langere periodes.

Zo bleek uit een onderzoek dat levende lactobacillen (L. casei) Helicobacter pylori kunnen onderdrukken. En deze Helicobacter veroorzaakt maagzweren, chronische maagontstekingen en zelfs maagkanker. Probiotica zouden dus een waardevolle aanvulling kunnen zijn van de klassieke behandeling van deze kwalen.

Nog een pas gepubliceerde studie bij patiënten met chronische constipatie wees uit dat bij gebruik van probiotica vanaf de tweede week bij 89 % van de proefpersonen een duidelijke positieve invloed merkbaar was.

Een ander belangrijk onderzoeksgebied betreft twee ontstekingsziekten van de darm, de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. Verschillende genetische, microbiële en omgevingsfactoren blijken hierbij een rol te spelen. Door het herstel van de darmflora verbeteren probiotica de barrièrefunctie van de darmwand en onderdrukken ze de ontstekingsprocessen.

Een duidelijk bewijs dat probiotica kanker kunnen voorkomen is er nog niet. Maar er zijn wel heel wat aanwijzingen en hypotheses. Zo bleek uit een studie dat het gebruik van Lactobacillus casei Shirota (het micro-organisme in Yakult) een preventieve werking zou hebben op de ontwikkeling van blaaskanker. Ook voor de preventieve invloed op colonkanker bestaan aanwijzingen die momenteel verder uitgespit worden.

Voorts zouden probiotica een cholesterolverlagende invloed hebben. Ook deze piste wordt volop onderzocht maar dat probiotica een goede aanvulling vormen van een gezonde voeding staat buiten kijf.

Prebiotica: onverteerbare vezels

In tegenstelling tot de probiotica, brengen de prebiotica geen nieuwe micro-organismen in de darm maar leveren zij extra voedingsstoffen voor de gunstige bifidobacteriën die van nature in de darm aanwezig zijn. Ze geven hen als het ware een duwtje in de rug. Meestal zijn prebiotica onverteerbare koolhydraten zoals inuline en oligofructose die als dusdanig in de dikke darm terechtkomen.

In ons land dragen producten waaraan prebiotica toegevoegd werden het Beneo-label. Dit betekent dat ze de koolhydraten inuline en oligofructose bevatten. Ook aan deze prebiotica worden tal van heilzame invloeden toegeschreven. Wat ze zeker doen, is een goede stoelgang bevorderen.

Bovendien heeft onderzoek uitgewezen dat bij het vergisten van de prebiotische stoffen in de dikke darm vetzuren ontstaan die de opname van calcium en magnesium uit de voeding bevorderen.

Voorts zijn er aanwijzingen dat ook prebiotica een rol kunnen spelen in het voorkomen van kanker van de dikke darm. Dit wordt momenteel onderzocht bij een groep vrijwilligers. De resultaten van deze studie zullen zeer binnenkort bekend zijn.

Tot slot wordt ook onderzocht of prebiotica een invloed kunnen hebben op het vetmetabolisme en bijgevolg op het cholesterolgehalte in het bloed. n

Een kwestie van evenwicht

De darmflora is een zeer complex systeem bestaande uit zo’n 100 000 miljoen bacteriën van wel 400 verschillende soorten, zowel nuttige (zoals de melkzuurbacteriën bifidobacteriën en lactobacillen) als schadelijke, die infecties kunnen uitlokken. Denk maar aan de salmonellabacterie die op warme zomerdagen telkens weer slachtoffers maakt.

De meeste bacteriën – nuttige én mogelijk schadelijke – leven in de dikke darm vredig naast elkaar. Maar zodra onze afweer vermindert – ingevolge stress, ziekte of bepaalde behandelingen met antibiotica of bestraling, bijvoorbeeld – kunnen de schadelijke de overhand krijgen en onze gezondheid verstoren.

Leen Baekelandt