Vijf juridische vragen over euthanasie

In België schept de Wet van 28 mei 2002 het juridische kader waarbinnen euthanasie kan plaatsvinden. De wet geeft de patiënt het recht om – onder bepaalde voorwaarden – euthanasie te vragen. Dat wil niet zeggen dat de arts verplicht is om op dit verzoek in te gaan.

1 Wie kan volgens de wet euthanasie vragen?

De Wet op de euthanasie vereist dat de persoon – op het moment dat hij euthanasie vraagt – bewust is en de aanvraag vrijwillig doet. Er moet een aanhoudend en ondraaglijk psychisch of fysiek lijden zijn, wat niet betekent dat men zich in een terminale fase van een ziekte moet bevinden. Verder moet degene die om euthanasie vraagt meerderjarig (of ontvoogd minderjarig) zijn en handelingsbe-kwaam.

2 Kan je euthanasie vragen voor het geval je dement zou worden?

Neen, men kan geen euthanasie aanvragen voor de toekomst. De enige uitzondering hierop is de toestand van onomkeerbare coma. Dementie is dat echter niet en valt dus buiten het juridische kader voor euthanasie ‘op termijn’. Al in 2004 werd een wetsvoorstel ingediend om ook voor euthanasie ‘op termijn’ een wilsverklaring mogelijk te maken, wanneer bepaalde hersenfuncties aangetast zijn. Door de politieke commotie die hierover ontstond, werd het voorstel niet verder uitgewerkt.

3 Welke stappen moet je zetten om euthanasie aan te vragen?

De persoon die euthanasie wenst, moet zijn verzoek op papier zetten, dateren en ondertekenen. Kan hij het niet zelf opstellen (bijvoorbeeld omdat hij verlamd is), dan kan iemand anders dit voor hem doen, in het bijzijn van een arts. Uiteraard moet wie euthanasie wenst eerst correcte informatie krijgen en mag hij zijn verzoek niet impulsief doen. De arts mag dus niet over één nacht ijs gaan en zal een collega-arts raadplegen (één bijkomend advies bij terminale patiënten, twee extra adviezen, waarvan één van een specialist of psychiater, bij niet-terminale gevallen).

Naast de aanvraag om ‘hier en nu’ euthanasie mogelijk te maken (bij een niet-terminale problematiek moet er wel een maand verstrijken tussen het schriftelijke verzoek en de uitvoering), kan men ook nog een wilsverklaring opstellen met de vraag om euthanasie ‘voor de toekomst’. Zoals gezegd kan dit enkel bij een onomkeerbare coma. Zo’n verklaring moet worden opgesteld in het bijzijn van twee getuigen en is vijf jaar geldig. Hernieuwt men de verklaring na vijf jaar, dan moet ook die bewust en vrijwillig worden gedaan. Men kan de verklaring bij de gemeente afleggen, die ze dan laat registreren bij de FOD Gezondheid. Maar men kan ze ook aan een vertrouwenspersoon geven die ervoor zorgt dat ze bekendgemaakt wordt als het nodig is.

4 Kan een minderjarige euthanasie vragen?

Neen, dat is momenteel niet mogelijk. Ook op dit vlak werden al voorstellen ingediend, maar werd er geen consensus gevonden. De Wet op de patiëntenrechten – die ook van toepassing is voor minderjarigen – laat hen wel toe om een behandeling te weigeren.

5 Wordt euthanasie als zelfdoding beschouwd?

Als iemand overlijdt als gevolg van een wettelijk toegepaste euthanasie, wordt hij geacht een natuurlijke dood te zijn gestorven. Dit is belangrijk voor de uitvoering van bepaalde overeenkomsten. In tal van levensverzekeringspolissen en schuldsaldoverzekeringen is een clausule ingebouwd die bij zelfdoding geen uitkering toelaat.

Praktisch

Op www.belgium.be vindt u heel wat informatie over euthanasie en kunt u de nodige documenten downloaden. Klik op Gezondheidszorg > levenseinde.

Leif (LevensEinde InformatieForum) 078 15 11 55. Op www.leif.be vindt u naast informatie ook alle beschikbare wettelijke documenten. Contact Center FOD Gezondheid 02 524 97 97.

Sinds de invoering van de wet in 2002 werd 48 % van de euthanasieaanvragen toegekend. (Bron: Peiling VUB en UGent)