Versterk uw immuniteit

Ons immuunsysteem waakt over onze gezondheid. Maar wat kunnen we zelf doen om het optimaal te laten functioneren? Kunnen we weten of het in topvorm is, of een dipje heeft? Verplichte lectuur vóór Koning Winter de macht grijpt...

We weten allemaal wel ongeveer waar ons afweersysteem toe dient: het is in ieder geval nuttig, want het bezorgt ons meer verweer tegen ziektes. We weten ook dat een evenwichtige levensstijl ons immuunsysteem versterkt en dus bijdraagt tot een goede gezondheid. Maar verder? Dr. Jean-Christophe Goffard weet meer. Hij werkt namelijk in het Brusselse Erasmusziekenhuis op de eenheid die patiënten met een verstoorde immuniteit behandelt.

Wat doet ons immuunsysteem precies?

Het verdedigt ons niet alleen tegen aanvallen van buitenaf – tegen bacteriën en virussen bijvoorbeeld – maar het ruimt ook zieke cellen, zoals kankercellen, op.

Ligt dat systeem voor eens en altijd vast?

Neen, integendeel. Naarmate we ons als individu ontwikkelen, leert ons immuunsysteem herkennen wat lichaamsvreemd is en wat lichaamseigen. Dat is een permanent leerproces. Wanneer ons lichaam besmet raakt met een virus, maakt ons afweersysteem antistoffen aan die tot doel hebben de indringer te vernietigen. Bovendien zal ons immuunsysteem het virus de volgende keer snel herkennen. Dat is ook het principe achter een vaccin: door een lage dosis van het virus in te spuiten, lokt men een respons van antistoffen uit. Bedoeling is dat die antistoffen dan veel sneller in actie zullen komen wanneer ze op een dag echt met het virus geconfronteerd worden.

Heeft slapen een impact op ons immuunsysteem?

Onrechtstreeks wel: slaaptekort veroorzaakt stress en we weten dat iemand die last heeft van stress, minder weerstand heeft. Dat is duidelijk bewezen. Indirect heeft slaaptekort dus wel degelijk tot gevolg dat ons immuunsysteem minder goed functioneert.

Speelt koude een rol?

In tegenstelling tot wat velen denken, worden we niet ziek door de koude maar door bacteriën en virussen. Er zijn echter twee factoren die verklaren waarom we vaker ziek zijn in de winter. Ten eerste leven we ’s winters meer in gesloten ruimtes, waardoor ziektekiemen makkelijker worden overgedragen. Ten tweede werken onze luchtwegen (van neus tot longen) dan minder goed. Normaal gezien vormen die een barrière tegen virussen en bacteriën dankzij de haarcellen waarmee ze bekleed zijn. Maar die haarcellen zijn minder efficiënt wanneer het koud is, zodat ziekteverwekkers makkelijker ons lichaam kunnen binnendringen.

Wat is dan uw advies om het risico op een infectie te beperken in de winter?

Verlucht het vertrek, zelfs wanneer het buiten koud is. Was uiteraard uw handen en nies in uw elleboogholte! Met een sjaal houdt u uw luchtpijp warm. En met een muts of haarband behoedt u uw oren – ook een onderdeel van de luchtwegen – voor te sterke afkoeling.

Kunnen we zelf meten hoe het met ons afweersysteem gesteld is?

Neen, er bestaat geen test! Wat we goed moeten begrijpen, is dat een immuunsysteem adequaat kan reageren op een bepaalde ziekte en helemaal niet op een andere. Het is dus niet volledig goed of volledig slecht. Zo kan iemand bijvoorbeeld vaak longontstekingen hebben, maar wel voldoende weerstand hebben tegen andere infecties.

En wat als we de hele tijd moe zijn?

Vaak hoor ik zeggen: ik ben moe, er zal wel iets mis zijn met mijn weerstand. Maar zo werkt het niet. Ons immuunsysteem kan slecht functioneren zonder dat we moe zijn, of omgekeerd. Maar iemand die herhaaldelijk infecties oploopt, moet zich wel laten onderzoeken of een immunodeficiëntie niet de boosdoener is. Zo kan men sommige afweerstoornissen op het spoor komen. Wanneer het lichaam zelf onvoldoende antistoffen aanmaakt, kunnen vervangingsproducten het immuunsysteem ondersteunen.

Kunnen medijnen de weerstand verzwakken?

Jawel. Een voorbeeld daarvan zijn de immunosuppressiva, de geneesmiddelen die men toedient aan patiënten na een transplantatie. Bedoeling is het immuunsysteem te verzwakken en zo te voorkomen dat het getransplanteerde orgaan wordt afgestoten. Maar ook geneesmiddelen, zoals cortison (ter behandeling van astma en psoriasis) kunnen het afweersysteem fors ondermijnen. Een patiënt die met cortison behandeld wordt, moet hoe dan ook snel naar de dokter wanneer hij koorts heeft of andere symptomen vertoont.

Kan ook een wonde ons verzwakken?

Ja, want onze huid is onze eerste verdedigingslinie. Een bres in die linie (zweer, tandbederf, chronische wonde...) is een open deur voor bacteriën en virussen. Dringen die het lichaam binnen, dan zal ons immuunsysteem reageren. Indien het de infectie onder controle krijgt, kleurt de huid rond de wonde alleen wat rood. Zoniet ontstaat er cellulitis, een ontsteking van het onderhuidse bindweefsel (en dus absoluut niet te vergelijken met de sinaasappelhuid waar dames vaak over klagen...).

Mogen we voorwerpen aanraken die anderen hebben aangeraakt?

Virussen worden veeleer overgedragen via handcontact dan via voorwerpen. Het is wél verstandig een afstand van anderhalve meter te bewaren om besmetting te vermijden als u met iemand praat die een infectie heeft (en dus druppeltjes speeksel in het rond strooit), hoest of niest...

Gwenaëlle Ansieau