Versterk het effect van uw medicatie

Wanneer neem ik een geneesmiddel het best in: voor of na de maaltijd, ’s morgens of ’s avonds? En is dat echt zo belangrijk? Het antwoord is: jazeker! Wanneer en hoe speelt een rol, maar ook wat u eet en drinkt. Plus andere medicamenten, voedingssupplementen, fytotherapie, homeopathie,...

De voorschriften en adviezen van artsen kunnen soms heel beknopt zijn: met Drie pilletjes per dag of Innemen op een nuchtere maag moeten we het dan stellen. Toch is het uiterst belangrijk dat we het gebruik van medicamenten ernstig nemen. Dat we niet om het even wat slikken, om het even wanneer en hoe! Het gevaar is het grootst bij wie aan zelfmedicatie doet, eigen cocktails samenstelt of een voorschrift niet strikt naleeft.

Een kleine samenvatting van uw basiscursus biologie van zoveel jaren geleden, kan veel duidelijk maken. Het eerste contact tussen ons lichaam en een oraal geneesmiddel vindt plaats in de mond, waar de haarvaten van de mondslijmvliezen sommige eenvoudige molecules absorberen. Dit verklaart bijvoorbeeld de snelle werking van zogenaamde sublinguale tabletten die meteen na een aanval ingenomen kunnen worden: pijnstillers, geneesmiddelen tegen hartproblemen,... De tweede halte is de maag, waarin de meeste stoffen terechtkomen. Hier worden ze afgebroken tenzij ze voorzien zijn van een maagsap-resistent omhulsel. In dat geval belanden ze intact in de darmen. In de dunne darm, het eerste deel van de darm, komen de actieve bestanddelen dan vrij om via de bloedsomloop vervoerd te worden naar het orgaan waarop ze moeten inwerken. Dit geldt overigens voor alle types van geneesmiddelen, ook voor pleisters, injecties, zetpillen, zalfjes, sprays,... Tenslotte worden de restanten van de medicatie uit het lichaam verwijderd via de nieren, door de ademhaling of transpiratie. Dit is een proces dat meerdere uren, dagen of zelfs weken kan duren.

Om het effect van uw medicatie te versterken en ze zo efficiënt mogelijk te gebruiken: 30 tips, gebaseerd op eenvoudige maar logische -want: uit het leven gegrepen – vragen.

1. Wat betekent ‘op een nuchtere maag’ precies?

Over het algemeen moeten tabletten en capsules op een lege maag gebruikt worden omdat de aanwezigheid van voedsel het opnemen van de actieve bestanddelen kan beïnvloeden. U slikt ze met een groot glas water (150 tot 200 ml) door, bij voorkeur onmiddellijk na het opstaan. De vloeistof voert de substantie mee naar de maag zonder dat de slokdarm daarbij geïrriteerd wordt. Wacht daarna minstens een halfuur voor u ontbijt. Ook als u ’s middags en/of ’s avonds medicijnen moet nemen op uw nuchtere maag, wacht u daarna het best 30 tot 45 minuten vooraleer u aan tafel schuift.

2. Op het voorschrift staat ‘voor de maaltijd’ of ’tijdens de maaltijd’. Maar wat bedoelen ze daar precies mee?

Het eenvoudigste is dat u deze geneesmiddelen inneemt zodra u aan tafel gaat, dus net voor u begint te eten. In dit geval speelt het voedsel immers een belangrijke rol doordat het de mogelijke neveneffecten van de actieve bestanddelen (maagirritatie, misselijkheid, diarree,...) verzacht. Voorbeelden zijn ontstekingsremmers en vitamine B12.

3. Wanneer precies is ‘na de maaltijd’?

Deze indicatie heeft meestal betrekking op zuurremmende geneesmiddelen voor de behandeling van maagzweren of maagzuur. Wacht een halfuur tot een uur na uw laatste hap.

A4. ls er ‘eenmaal per dag’ staat, mag ik dan zelf kiezen wanneer?

Ja, het tijdstip is dan volledig naar keuze en hangt af van uw persoonlijke levensritme. Maar eens u een tijdstip gekozen hebt, moet u er zich wel aan houden! Als u dus liever uw medicijnkastje om 7 uur ’s morgens opent, behoud dan deze gewoonte tot het einde van de behandeling. Anders zou de molecule minder doeltreffend kunnen zijn of zou er een overdosering kunnen optreden.

5. Als er staat ’twee- of driemaal per dag’ of ’s morgens en ’s avonds’, hangt dit dan af van de uren waarop ik opsta of ga slapen?

Opdat het lichaam een correcte concentratie van de actieve bestanddelen zou kunnen opnemen, moet dit geneesmiddel op regelmatige tijdstippen ingenomen worden. Tweemaal per dag betekent idealiter om de 12 uur (bijvoorbeeld om 8 en 20 uur), driemaal per dag om de 8 uur (bijv. om 7, 15 en 23 uur).

6. De dokter raadt ‘één eetlepel siroop’ aan. Hoeveel is dat precies?

Dit lijkt misschien onbenullig maar dat is het niet! De inhoud van een eetlepel kan variëren van 9 tot 15 ml en door deze te vage dosering is het mogelijk dat u te weinig inneemt en dat de behandeling bijgevolg minder doeltreffend is. Gebruik liever de doseringsinstrumenten die bij de geneesmiddelen geleverd worden en raadpleeg bij twijfel de bijsluiter.

7. Welke zijn de andere parameters die de doeltreffendheid van de actieve bestanddelen beïnvloeden?

De duur van de behandeling is vaak zeer belangrijk. Die moet gerespecteerd worden, zelfs als u sneller verbetering merkt. Anders zou u kunnen hervallen. Ook de leeftijd is een belangrijk criterium. Naarmate we ouder worden, verloopt onze stofwisseling trager en werkt onze lever soms minder goed, waardoor de actieve bestanddelen zich gaan opstapelen.

8. Ik denk niet dat ik deze grote capsule zal kunnen inslikken. Mag ik ze openen?

Geen goed idee! Een dik omhulsel zorgt ervoor dat de chemische stof die bijvoorbeeld in de dunne darm moet vrijkomen, niet aangetast wordt door maagzuur. Uit hetzelfde oogpunt is het ook beter geen tabletten te pletten. Ze bestaan immers uit meerdere lagen opdat het geneesmiddel geleidelijk zou inwerken, enkele uren na de inname (vertragingseffect of vertraagde vrijstelling). Alleen snijdbare tabletten, herkenbaar aan de daartoe voorziene streep, mogen in tweeën gesneden worden. Als u een capsule niet kunt inslikken omdat ze te groot is, praat u hierover met uw arts of apotheker. Hij kan u een andere toedieningsvorm (siroop, druppels, zetpillen) aanraden.

9. Mag ik geneesmiddelen met om het even wat innemen?

Voeding en orale medicijnen gaan niet altijd even goed samen! Er zijn twee soorten interacties: rechtstreekse interacties vernietigen of beperken de genezende eigenschappen of verergeren de neveneffecten, onrechtstreekse interacties veroorzaken een overdosering van de actieve bestanddelen (bijv. door een tragere spijsvertering of een lever- of nieraandoening). Lees goed de bijsluiter en aarzel niet om vragen te stellen aan uw arts of apotheker. Het ideale drankje om een geneesmiddel door te slikken, is nog altijd een groot glas water.

10. Waarom wordt vruchtensap afgeraden?

Vruchtensap wordt afgeraden in combinatie met bepaalde antibiotica, antihypertensiva, antimyotica en zelfs sommige kankerbestrijdende geneesmiddelen omdat ze de opname ervan in de darmen verminderen. De schuldige hiervoor is naringine, een actief bestanddeel in pompelmoezen, appels en sinaasappels.

11. Waarom moet ik koffie vermijden?

In combinatie met bepaalde geneesmiddelen kan koffie dezelfde neveneffecten veroorzaken als bij antibiotica of antihistaminica kunnen optreden: hartkloppingen, tremor, slapeloosheid,...

12. Mag ik melk blijven drinken?

Melk heeft de neiging om de vertering van de actieve bestanddelen in de darmen te vertragen. De hoge pH-waarde verhoogt bovendien de tolerantie van irriterende producten voor het maagslijmvlies. Poets niet uw tanden en/of gebruik geen fluor juist voor of na een zuivelproduct. Anders zal dit mineraal minder goed opgenomen worden.

13. Waarom wordt mensen met bloedarmoede aangeraden geen thee te drinken?

Thee vermindert de opname van ijzer door het lichaam. Drink dus ook zo weinig mogelijk thee als u ijzersupplementen slikt. Een tekort aan ijzer kan zelfs deels veroorzaakt worden door te veel thee te drinken.

14. Is alcohol echt volledig verboden?

Ja. Alcohol versterkt het verhoogde risico op slaperigheid (en dus op ongevallen) bij geneesmiddelen die de waakzaamheid beperken. Denk maar aan kalmeringsmiddelen, antidepressiva, antihistaminica,... Het kan ook maagzuur en -bloedingen veroorzaken wanneer het gecombineerd wordt met ontstekingsremmers, aspirines en/of antibiotica, die eveneens de maagslijmvliezen irriteren. Ten slotte versterkt alcohol het effect van een aantal andere actieve bestanddelen.

15. Wat eet ik het best (niet) als ik medicamenten neem?

Als u veel geneesmiddelen neemt, vermijdt u het best vettige maaltijden want zij vertragen de spijsvertering en het effect van geneesmiddelen is soms kleiner wanneer ze langdurig in de maag blijven. Vergeet ook citrusvruchten, kruiden en cafeïne. Die zijn te agressief voor de maag. In combinatie met urine-afdrijvende middelen kiest u beter voor een kaliumrijke voeding (kalium wordt op hetzelfde ogenblik als urine uitgescheiden), zoals bananen, chocolade en gedroogde vruchten. Eet ook veel vezels (volkorenbrood en -graan, groene groenten,...) om de doeltreffendheid te bevorderen van geneesmiddelen die het cholesterolgehalte normaliseren of die het suikergehalte in het bloed verminderen. Als u geruime tijd anti-biotica neemt, plan dan een yoghurtkuur om spijsverteringsproblemen te voorkomen.

16. Waarom mogen maagzuurremmers niet om het even wanneer ingenomen worden?

Aangezien maagzuurremmers het maagslijmvlies met een soort film bedekken, kunnen ze de opname en de werking van andere medicatie verminderen. Neem ze daarom minstens twee uur voor of na elk ander geneesmiddel in.

17. Ik neem mijn geneesmiddelen volgens het voorschrift maar voel me niet beter. Integendeel, ik heb veel last van nevenwerkingen.

In principe volgen we een voorschrift om ons beter te voelen maar soms treden onvoorziene symptomen op. Lees altijd eerst de bijsluiter van uw medicatie en ga na welke de mogelijke risico’s zijn zodat u weet wat u eventueel kunt verwachten. Praat er daarna met uw arts over.

18. Sinds mijn behandeling ben ik enkele kilo’s bijgekomen. Is dit een toeval?

Heel wat ontstekingsremmers bevatten corticoïden. Wanneer ze opgenomen worden in de vorm van tabletten, sprays, injecties en zelfs crèmes, stimuleren ze de aanmaak van vetten en veranderen ze de verdeling van deze vetten over ons lichaam. Ook antidepressiva en zenuwstillende medicijnen werken in op de hypothalamus en op de centra die het hongergevoel regelen. Het gevoel van verzadiging vermindert en we hebben de neiging om voortdurend te knabbelen. Als u siropen, antiasthenische middelen of tabletten moet nemen en u wilt niet bijkomen, vraag dan formules zonder suiker aan uw apotheker.

19. Ik heb meer last van zonnebrand sinds ik bepaalde geneesmiddelen neem. Is er een verband?

Fotosensibiliserende geneesmiddelen kunnen zonnebrand veroorzaken. De huid is dan zo kwetsbaar dat er blaasjes optreden, zelfs na een gewone wandeling in de buitenlucht. De belangrijkste schuldigen zijn antibiotica, plaatselijke behandelingen tegen acne en oude anticonceptiepillen (de nieuwe bevatten minder hormonen). Als u de zon in moet, draag dan een hoed en lange mouwen en breng een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor aan.

20. Waarom rijd ik beter niet met de wagen?

De statistieken leren ons dat autobestuurders die bepaalde geneesmiddelen slikken, twee tot vijf keer meer kans hebben dan anderen om betrokken te raken bij een verkeersongeval. Dit risico houdt verband met diverse factoren: de ingenomen dosis, de leeftijd, het gewicht, mogelijke vermoeidheid en gespannenheid. De chemische stoffen waarvoor u beter oplet, zijn antihistaminica, psychofarmaca, hoestmiddelen, insuline, amfetamines, anti-epileptica, bètablokkers, oogdruppels en benzodiazepines. Ze kunnen concentratiestoornissen, vertraagde reflexen, een verstoord gezichtsvermogen en/of gedragsproblemen veroorzaken. Het rijbewijs van een diabetes-patiënt of allergisch persoon per definitie afnemen, zou echter al te gek zijn. Daarom zijn voorlichting en voorzichtigheid van het allergrootste belang. Kies voor recente geneesmiddelen want de nieuwe formules hebben soms minder neveneffecten. Combineer ze niet met alcohol en gebruik ze niet door elkaar.

21. Zijn natuurgeneeswijzen altijd ongevaarlijk?

Nee. Zo kunnen ginkgo biloba, sint-janskruid en ginseng, die terug te vinden zijn in vele voedingssupplementen, interageren met geneesmiddelen. Zelfs als u een eenvoudig opwekkend middeltje wilt nemen en u gebruikt al iets anders – hoe onschuldig het ook lijkt – licht u uw apotheker beter in over de actieve bestanddelen die dit product bevat.

22. Welke voorzorgen moet ik nemen met homeopathische korrels?

U moet ze altijd innemen op een nuchtere maag en ze laten smelten onder de tong. Neem ze niet na munt (ook in kauwgom, mondspray, tandpasta, snoep,...), sigaretten en koffie. Al deze substanties verdoven immers lichtjes de papillen zodat ze de actieve bestanddelen niet meer zouden kunnen herkennen. Vroeger was het ook verboden deze korrels aan te raken. Doordat deze geneesmiddelen poreus zijn, bleef het actieve bestanddeel dan immers achter op de vingers. De producten van de grote laboratoria zijn nu echter gestandaardiseerd en bevatten een beschermende laag. Bovendien voorzien de meeste firma’s een specifiek instrumentje dat ervoor zorgt dat u de actieve bestanddelen niet hoeft aan te raken.

23. Is het waar dat er homeopa-thische producten bestaan op basis van uien?

Ja. Homeopathie werkt volgens het gelijksoortigheidsprincipe: aandoeningen worden behandeld met een stof die gelijksoortige symptomen zou veroorzaken bij iemand in goede gezondheid. Aangezien een ui ons doet tranen en de neus doet lopen, zou een middel op basis van ui dus neusverkoudheden genezen. Homeo-pathische producten worden overigens gemaakt op basis van de meest diverse minerale, plantaardige en/of dierlijke stoffen.

24. Er staan geen indicaties op mijn tube met korrels of op de verpakking van mijn plantaardig geneesmiddel. Waarom?

Als er op de verpakking van het product geen indicatie staat over de ziekte die het kan behandelen of over de aanbevolen dosis, wil dat zeggen dat het bedoeld is voor de behandeling van meerdere aandoeningen.

25. Mag ik geneesmiddelen die ik niet meer gebruik, in de vuilnisbak gooien?

Zeker niet! Door ze samen met de rest van het huishoudafval weg te gooien, zouden ze in de handen van kinderen kunnen terechtkomen of opgegeten kunnen worden door dieren. Dat wil echter niet zeggen dat u ze in uw medicijnkastje moet laten staan. Zodra de uiterste gebruiksdatum verstreken is, zijn de formules niet meer even doeltreffend. Alle geneesmiddelen die u niet langer nodig hebt, mogen verwerkt worden in de verbrandingsoven. Breng ze naar uw apotheker maar zonder doosje en bijsluiter want die horen in de papiermand. Pillen, zetpillen en capsules mogen in hun blisterverpakking blijven, crèmes in hun tube en siropen in hun flesje. Bewaar spoelingen voor de neus, ogen of oren niet na de behandeling. Ze bederven snel en worden een broeihaard van microben.

26. Wat moet er in mijn huisapotheek zitten?

Het hoogst noodzakelijke: een thermometer (bij voorkeur elektronisch), een schaar, steriele wondverbanden in verschillende maten, pleisters, gaasverband, een kleurloos ontsmettingsmiddel (zodat u de aanwezigheid van etter en het genezingsproces dan kunt blijven controleren) een pijnstiller en een koortswerend middel (aspirine, paracetamol, ibuprofen), een diarreestopper, vette gaasjes of een zalf voor lichte brandwonden, een spierontspanner.

27. Waar plaats ik mijn medicijnkastje?

Bij voorkeur op een donkere plaats met een temperatuur tussen 15 en 25°C. De keuken en badkamer komen dus niet in aanmerking aangezien de warmte en het vocht de geneesmiddelen kunnen bederven. Enkele middelen, zoals bepaalde siropen, moeten koel bewaard worden (tussen 8 en 15°C). Om veiligheidsredenen bewaart u ze beter in de kelder dan in de koelkast.

28. Zijn generische geneesmiddelen betrouwbaar?

Praat daarover met uw arts voor hij u een voorschrift bezorgt. Als hij de INN’s (internationale gemeenschappelijke aanduidingen) noteert, geeft hij alleen het actieve bestanddeel op zonder de naam van een geneesmiddel te noemen. Afhankelijk van uw wensen (en de prijs kan daarbij een belangrijk element zijn) bezorgt de apotheker u dan de formule die het best bij uw wensen aansluit (de goedkoopste, de minst gezoete, capsules in plaats van siroop,...) Geneesmiddelen volgens recept, die de apotheker dus op maat prepareert, zijn goedkoper dan merkproducten. En generische geneesmiddelen bevatten dezelfde bestanddelen en zien er vaak hetzelfde uit als de producten waarvan ze zijn afgeleid, maar ze zijn tot 35 % goedkoper. Het gaat om kopieën van erkende merken waarvan het beschermingsoctrooi verstreken is. Eén waarschuwing in dit verband: koop nooit geneesmiddelen via het internet. Dit kan duur én gevaarlijk zijn aangezien u er veel namaak vindt.

“Per 1000 moleculen beschikken er slechts 60 over een generische versie”, zegt prof. Leo Neels, algemeen directeur van pharma.be. “Generische producten kennen weinig succes in België, vooral omdat laboratoria vaak de prijs van de originelen buiten octrooi verlagen. Zo kunnen patiënten hun vertrouwde merken blijven gebruiken. Ten slotte wil ik benadrukken dat geen enkel ander product zo sterk in prijs gedaald is! Een geneesmiddel dat in 1990 voor 100 euro verkocht werd, kost nu nog maar 58 euro.”

29. ijn voedingssupplementen doeltreffend?

De nutritherapie is een alternatieve geneeskunde die onze behoefte aan voedingsstoffen bestudeert. Door de uitputting van de gronden, de toenemende vervuiling en vreemde diëten hebben we vaak een tekort aan voedingsstoffen. Dus maakt deze wetenschap gebruik van voedingssupplementen. Dit zijn geen geneesmiddelen of kwakzalversmiddelen maar formules die vitaminen, mineralen, vetzuren, planten en essentiële oliën bevatten. Aangezien ze niet geregis-treerd zijn als geneesmiddelen en niet onder dezelfde wetgeving vallen, moeten ze een aanzienlijk minder uitgebreid dossier (zonder klinische studies, zonder proeven,...) voorleggen alvorens ze op de markt gebracht mogen worden. Het risico op overdosering bij formules die zonder voorschrift verkrijgbaar zijn, is nihil maar ze kunnen wel slecht reageren op andere geneesmiddelen en/of supplementen. Win dus eerst het advies van een arts in. Hoe doeltreffend zijn ze? “Ze kunnen een doeltreffend hulpmiddel zijn hoewel voeding en stressbeheer nog steeds de basis vormen”, benadrukt dr. Jean-Paul Curtay, specialist in de voedingsgeneeskunde. “Ik vergelijk ze met kledingstukken. Kleren dragen is niet natuurlijk want onze verre voorouders liepen naakt rond. Maar in de winter droegen zij wel dierenhuiden om zich te beschermen tegen de koude. Net als deze pelsmantels bieden voedingssupplementen meer comfort. Ze stimuleren bijvoorbeeld het geheugen en de weerstand tegen besmetting.”

30. Welke nieuwe geneesmid- delen mogen we in de nabije toekomst verwachten?

De evoluties in de biotechnologie zijn veelbelovend. “Dit is een technologie die gebaseerd is op levende organismen en biologische systemen”, zegt Annie Hubert, directrice Public Affairs bij de firma Amgen. De biotechnologie maakt geneesmiddelen die de natuurlijke werking van het lichaam stimuleren en/of de gebreken compenseren. “Aangezien ze identiek zijn aan natuurlijke stoffen, gaan ze gepaard met minder neveneffecten en zijn ze specifieker dan andere producten. Een voorbeeld hiervan is erythropoiëtine (EPO), een groeifactor die de aanmaak van bloedcellen stimuleert. We kunnen het gebruiken voor de behandeling van bloedarmoede, nieraandoeningen en zo meer. Momenteel boekt de biotechnologie, een wetenschap in volle groei, mooie resultaten voor de behandeling van auto-immuunziekten (psoriasis, reumatoïde artritis,...), osteoporose, kanker en nierziekten. De sector vertegenwoordigt op dit ogenblik zowat 20 % van de verkrijgbare geneesmiddelen op de markt.”

Michèle Rager