U, uw geld en de crisis

In 2008 deed de crisis de bankwereld op zijn grondvesten daveren, maar is uw financiële situatie veranderd? Komt u nog aan sparen toe? Hebt u sowieso nog zin om te sparen? Belegt u uw geld nu op een andere manier? En hebt u nog vertrouwen in uw bank(ier)? Vergelijk uw mening met die van 3300 deelnemers aan de exclusieve peiling van Plus Magazine!

De val van de prestigieuze Amerikaanse investeringsbank Lehman Brothers. Twee van de Belgische grootbanken, Dexia en Fortis, die geconfronteerd worden met ernstige financiële problemen. De rekeningen van duizenden Belgen die bevroren worden door de spectaculaire crach van de IJslandse Kaupthing-bank.

De relatie tussen de banken en de burgers is niet meer zoals voor 2008... Dat maakten de meer dan 3300 vijftigplussers die tussen 23 december 2009 en 6 januari 2010 meewerkten aan deze peiling ons heel duidelijk. Talrijk zijn ook de respondenten die geld verloren door de crisis: 34 % van de vrouwen, 57 % van de mannen. Niet minder dan 44 % antwoordde meer dan 5000 euro verloren te zijn. Dat is niet niks...

U EN UW BANK Een vertrouwenscrisis

Het zijn slechte tijden voor de banken... 1 op de 2 ondervraagden houdt de banken verantwoordelijk voor de crisis. De andere mogelijke schuldigen scoren heel wat lager. Dat zijn: Amerika (16 %), de overheid (11 %), wij allemaal (10 %), de aandeelhouders (8 %), de top van de ondernemingen (7 %).

Analisten vertellen ons dat het vertrouwen in de toekomst nog nooit zo laag heeft gescoord. En toch blijken de ondervraagden nog een hogere vertrouwensscore toe te kennen aan de toekomst (5,6 op 10) dan aan de banken (4,2) of de regering (4).

Wat de persoonlijke relatie tussen de cliënt en de bankier betreft, is er echter ook goed nieuws. Het maakt voor de cliënt niet uit of zijn persoonlijke bankier een man of vrouw is, jong is of minder jong, een kostuum draagt of een jeans... De kleren maken niet de bankier. M.a.w.: de persoon wekt meer vertrouwen (5,2) dan het instituut bank (4,2). Dit is overigens een constante in alle enquêtes.

Bankdirecteur Jan Coenen

licht toe:

“De grote banken beschikken over een uitgebreid netwerk van agentschappen en hebben dan ook een echt contact met hun cliënten”, zegt Jan Coenen, directeur van het KBC-agentschap in Veerle-Laakdal. “We stellen vast dat mensen graag met iemand van vlees en bloed praten over beleggingen en kredieten, maar ook over persoonlijke (erfenissen, schenkingen) of praktische zaken (zoals het gebruik van de bankkaart). Daarom schakelen maar weinig klanten volledig over naar een internetbank, waar het rendement op één product primeert maar er minder mogelijkheden zijn voor persoonlijk advies.”

Een gevolg van deze vertrouwenscrisis is de voorzichtigheid die veel ondervraagden aan de dag leggen. 59 % van de deelnemers is voorzichtiger met uitgaven, 19 % heeft zijn geld over verschillende banken gespreid. Logisch gevolg: 39 % is klant bij twee banken, 21 % bij drie banken. Slechts 1/4de van de respondenten, vooral oudere cliënten, is trouw gebleven aan één enkele bank.

Opvallend: 15 % van de ondervraagden, van allerlei leeftijden, heeft zijn geld gewoon weggehaald bij de banken!

Marc Vandercammen (Onderzoeks-en Informatiecentrum van de verbruikersorganisaties – OIVO) interpreteert:

“Het verdelen van de tegoeden over verschillende banken betreft vooral de beleggingen, niet zozeer de betaalmiddelen. Het is inderdaad ingewikkeld om verschillende lopende rekeningen te hebben. Het is beter om alles wat inkomsten en uitgaven betreft (het loon, het pensioen, betalingen) te centraliseren op één rekening.”

Is het trouwens een goed idee, je spaarcenten te spreiden over verschillende banken?

Onafhankelijk vermogensplanner Johan Adriaens:

“Ik raad mijn klanten inderdaad aan hun spaargeld over meerdere banken te spreiden maar ik wijs er wel altijd op dat ze zich niet enkel mogen focussen op de 100.000 euro die de overheid garandeert per klant wanneer de bank failliet zou gaan. Belangrijk is: Wat staat er binnen de balans van de bank en wat buiten? Ik bedoel daarmee: als je spaart of belegt in een spaarrekening, termijnrekening, enz., dan zijn dit producten van de bank zelf (binnen balans). Gaat uw bank failliet, dan zijn deze producten ook weg. Hier speelt de garantie van 100.000 euro per bank en per klant. Maar let op, want als je bijvoorbeeld geld plaatst bij de Rabobank, dan geldt de Nederlandse garantie (50.000 euro) en niet de Belgische! Maar als je belegt in obligaties of een (aandelen)fonds, dan zijn dit geen producten van de bank zelf (buiten balans). Zelfs als de bank failliet gaat, bestaan deze producten nog steeds. De curator geeft ze u gewoon terug.”

Een ander fenomeen dat al bestond maar dat door de crisis versterkt werd, is dat klanten almaar meer stilstaan bij de kosten van de spaar- en beleggingsproducten. 62 % verklaart rekening te houden met beheers- en transactiekosten, en dat aantal stijgt met de leeftijd.

Jan Coenen:

“De mensen kijken nu verder dan enkel het opbrengstpercentage of het bedrag van terugbetaling bij een lening. Tien jaar geleden letten klanten veel minder op deze kosten maar dat was een andere tijd. Kostenbewustzijn is dus zeker geen leeftijdsgebonden fenomeen. Sinds een vijftal jaren zien we dat de consument veel assertiever is geworden. De mensen schrikken er niet meer voor terug om bij 5 banken hun licht te gaan opsteken en op zoek te gaan naar de beste voorwaarden. Wij investeren daarom veel tijd in het praten met onze klanten om te peilen naar hun verdere financiële behoeften, mogelijkheden en verwachtingen. In veel gevallen blijkt het tarief of de kostenstructuur op zich uiteindelijk minder doorslaggevend dan gedacht.” l

U EN UW SPAARGELD De winnaar is: de spaarrekening

Spaart u? Meer dan de helft van de ondervraagde personen zegt regelmatig (35 %) tot systematisch (20 %) te kunnen sparen. Gepensioneerden en mensen die alleen wonen sparen minder, dat is logisch. Het bedrag dat maandelijks opzijgezet wordt, bevindt zich voor velen (40 %) tussen de 50 en de 200 euro. 32 % spaart 200 tot 500 euro per maand. De helft van de ondervraagden zegt minder gespaard te hebben dan vorig jaar. 41 % heeft evenveel gespaard.

En crisis of niet, de meerderheid is van plan in de toekomst te blijven sparen. Waarom? 45 % van de ondervraagden wil een buffer aanleggen voor slechtere tijden, 35 % spaart voor een extra pensioen, 27 % voor de kinderen en kleinkinderen.

Hoe beleggen mensen hun spaargeld? Veranderen ze het geweer van schouder? Eén derde van de respondenten verandert helemaal niets!

Guy Legrand, directeur van het tijdschrift Tendances, licht toe:

“Het is een feit dat mensen die in aandelen beleggen – via het pensioensparen bijvoorbeeld – er goed aan doen hun gedrag niet te veranderen. We weten uit ervaring dat de particuliere belegger, die maar occasioneel in aandelen belegt, de neiging heeft nogal traag te reageren. Hij koopt nadat het aandeel al fors gestegen is en hij verkoopt pas als de daling al serieus is ingezet. Hij laat dus langs beide kanten interessante kansen liggen.”

Twee derde van de ondervraagden heeft zijn spaargedrag echter wél gewijzigd en hier komt de spaarrekening als grote overwinnaar uit de bus. Ondanks het feit dat het spaarboekje heel weinig opbrengt en de meeste ondervraagden dan ook aangeven ontevreden (47 %) tot zeer ontevreden (18 %) te zijn over de opbrengst, is het toch hét populairste spaarproduct. Meer nog, in 2009 blijkt niet minder dan 40 miljard euro extra op spaarboekjes te zijn geplaatst! In totaal staat er momenteel een goede 188 miljard euro op spaarboekjes geparkeerd. Dat is 26 % meer dan in 2008, blijkt uit een peiling door de krant De Tijd, gepubliceerd in de bijlage Netto. Als er zoveel geld op spaarboekjes staat, kunnen we dan eigenlijk nog spreken van parkeergeld? Want parkeergeld wordt toch voor een korte termijn op een rekening geplaatst om eenvoudig weggehaald te kunnen worden om het in een blijvender product te investeren? Moeten we niet eerder zeggen dat het spaarboekje dé belegging bij uitstek is geworden, omwille van zijn veilige karakter en ondanks de lage opbrengst? Op de vraag naar wat hij of zij in de toekomst met spaargeld zou doen, antwoordt 49 % van de ondervraagden immers dat hij het op een spaarrekening zou plaatsen.

Guy Legrand legt uit:

“De crisis heeft ongerustheid opgewekt bij de spaarder en daardoor heeft de veilige spaarrekening aan populariteit gewonnen, zeker sinds de Belgische staat een garantie geeft. Dit gebeurde in oktober 2008, toen een aantal grote Belgische banken in nauwe schoentjes verkeerde. Overigens is de opbrengst van de spaarrekening niet zo slecht als ze lijkt, want de inflatie ligt heel laag. Het afgelopen jaar was er zelfs geen sprake van inflatie, waardoor het nominale rendement ook het reële rendement was!”

Johan Adriaens vult aan:

“Mensen laten hun spaargeld nu lang op een spaarrekening staan. In die zin kunnen we inderdaad niet meer spreken van parkeergeld. Dat is niet zo verwonderlijk als we weten dat je in oktober – november 2008 nog tot 4,5 % op een termijnrekening op 3 maanden kon krijgen, tegen-over 0,25% nu. Een spaarrekening biedt nu tot 2,5 % netto (2% basis- + 0,5% getrouwheidspremie) als je het geld 1 jaar laat staan. Om een even hoog rendement te hebben, moet je het al 4 jaar vastzetten op een termijnrekening (2,8% bruto, 2,38% netto). Mensen wachten liever wat tot het tij keert.” l

U EN UW beleggingen Een kwestie van sekse en leeftijd

De meeste enquêtes die in België georganiseerd worden, tonen – ongeacht het onderwerp- verschillen tussen het noorden en het zuiden. Dat is op dit vlak nu eens niét het geval: Franstaligen en Nederlandstaligen zitten op dezelfde golflengte. De antwoorden wijzen meer op een verschil in het gedrag tussen mannen en vrouwen. Daarbij duikt systematisch hetzelfde verschil op: vrouwen houden meer van zekerheid, mannen schuwen het risico niet.

Dat bleek onder meer uit de antwoorden op de vraag: “In welke producten hebt u het afgelopen jaar (2009) meer belegd of gespaard?” Aandelen, obligaties en beleggingsfondsen met aandelen en obligaties blijken duidelijk aan populariteit te hebben ingeboet. Maar de verschillen tussen de seksen zijn significant:

n aandelen: mannen: 11,5% – vrouwen: 4,5%

n obligaties: mannen: 8,8% – vrouwen: 4,2%

n beleggingsfondsen (aandelen + obligaties): mannen: 8,1%- vrouwen: 2,8%

Johan Adriaens bevestigt:

“Het is een cliché, maar het klopt. Mannen houden meer van risico, vrouwen meer van zekerheid. Als ik koppels als klant heb, is het vaak zo dat de man eerder in aandelen zou beleggen, terwijl zijn vrouw eerder obligaties zou kiezen. En als vrouwen dan toch in aandelen beleggen, zullen ze eerder voor de zogenaamde goedehuisvaderaandelen kiezen (zoals Belgacom), daar waar mannen sneller voor aandelen van bijvoorbeeld technologiebedrijven zullen kiezen... Nu ja, de crisis heeft ons geleerd dat zelfs die goedehuisvaderaandelen wel eens kunnen kelderen! Nog een verschil tussen de seksen is dat mannen sneller inspelen op geruchten. Ze gokken bijvoorbeeld op een overname en gaan ervan uit dat het aandeel dan zal stijgen.”

Opvallend is ook dat beleggers minder ontevreden zijn over de opbrengst van hun beleggingen (39 %) dan spaarders over de opbrengst van hun spaarrekening (65 %). En beleggen, dat betekent vaak: vastgoed kopen. Een huis, bijvoorbeeld! Laten we even dromen... Als u morgen 100.000 euro zou kunnen sparen of beleggen, hoe zou u dat doen? Het is een hypothetische vraag die ons veel leert. Meer dan één vierde zou investeren in een huis. Als we het enkel aan vrouwen hadden gevraagd, zou zelfs 1 op de 3 dit antwoorden, van de mannen 1 op de 5.

Johan Adriaens:

“Dit past in het cliché dat vrouwen meer zekerheid willen. Daarom grijpen ze vaker naar iets tastbaars, zoals vastgoed. Zo is een obligatie ook tastbaarder dan een aandeel. Ze vergeten dan wel eens de crash van het vastgoed begin jaren 80. In de periode 1978-1984 is de waarde van het vastgoed met 30 % gedaald! Maar sindsdien zitten we inderdaad in een constant stijgende lijn. In de buurlanden stijgt het vastgoed nog sterker. Of België in de toekomst mee op die buitenlandse golf zal gaan, is moeilijk te zeggen. Enerzijds zijn we geen eiland. Anderzijds hebben Belgen een andere houding tegenover vastgoed dan buitenlanders. Een Amerikaan die zijn hypothecaire lening niet kan terugbetalen, zal rapper de handdoek in de ring gooien. Bij ons zien we dat familieleden jarenlang mee afbetalen om het vastgoed toch maar niet uit handen te moeten geven!”

Als we naar de houding t.o.v. vastgoed kijken, merken we niet enkel een verschil tussen mannen en vrouwen, maar ook volgens de leeftijd. Hoe ouder de ondervraagden, hoe minder hun interesse in bakstenen! Van de categorie 50-54 jaar zou 36 % hun 100.000 euro in vastgoed beleggen. Bij de 65-plussers valt dit terug op 15 %. Zij kiezen eerder voor een fonds met kapitaalgarantie of een spaarrekening.

Johan Adriaens:

“Ik ken veel 40-ers en 50-ers die vastgoed willen verwerven als buffer voor later. Iemand van 80 zal daarentegen minder geïnteresseerd zijn in vastgoed. Er zijn 3 factoren die hier meespelen: de praktische beslommeringen (huurders zoeken, herstellingen,...), maar ook het feit dat onroerend goed duur is om te schenken of te laten erven. Op een schenking worden tot 30 % schenkingsrechten geheven, op een onroerende erfenis tot 27 %. Het onroerend goed verkopen en het geld schenken is veel goedkoper (3 % in de rechte lijn als je het doet via de notaris en zelfs gratis als je het doet via een bank- of handgift, maar dan moet de schenker wel nog 3 jaar blijven leven). De derde reden is dat ontsparen moeilijk is als je geld vastzit in vastgoed. Je kunt niet een stukje van je huis opdoen. En vanaf 65 zien we toch dat er veel mensen aan hun spaarcenten moeten zitten om hun levenskwaliteit te kunnen handhaven.”

Vastgoed (27 %), fondsen met kapitaalgarantie (23 %) en de spaarrekening (23 %) zijn hier de grote winnaars. Obligaties daarentegen scoren heel laag. Raar, toch?

Johan Adriaens:

“Slechts 7 % van de ondervraagde vijftigplussers zou zijn 100.000 euro in obligaties beleggen. Dat is nochtans precies wat spaarders/beleggers in deze leeftijds-categorie zouden moeten doen! De meest veilige – en bovendien meest goedkope – manier om te beleggen is nu net de staatsobligatie in euro (zij het op dit ogenblik misschien beter niet in Griekse...). Als je een solvabele staat neemt, is dit de veiligste manier van beleggen. En stel dat uw bank failliet gaat, dan moet zij u de obligatie teruggeven, terwijl je spaargeld boven de 100.000 euro kwijt bent bij een faillissement van de (Belgische) bank.

Naast de spaarrekening scoort het fonds met kapitaalbescherming hoog. Maar veel mensen staan er niet bij stil dat deze belegging duur is (instapkosten, beheerskosten,...) en dat de looptijd vastligt. Je kunt er dus niet zomaar uitstappen.” l

U EN UW dagelijkse uitgaven Besparen op restaurant en kleding

Ja, ik ben door de crisis voorzichtiger geworden met het uitgeven van geld”, antwoordt 59 % van de ondervraagden. En de helft geeft toe te besparen (54 %), meer vrouwen (61 %) dan mannen (46 %). Dit hoeft niet te verwonderen: in het algemeen zijn het de vrouwen die het gezinsbudget beheren. En zij zijn ook het meest kwetsbaar, bij een scheiding bijvoorbeeld.

Op welke uitgavenpost wordt het meest bespaard? Het eerste wat eraan moet geloven, zijn de restaurantkosten en op dit vlak is er geen verschil tussen de seksen (allebei 71 %). Ook hobby’s betalen het gelag van de crisis voor 35 % van de ondervraagden.

Marc Vandercammen:

“In crisisperiodes worden eerst de uitgaven voor de vrijetijdsbesteding teruggeschroefd. Op restaurant gaan is nu net één van de favoriete hobby’s van 50-plussers. Veel mensen behouden deze culinaire uitstapjes voor speciale gelegenheden. Daarbuiten wordt er minder buitenhuis gegeten. Wanneer ze dan toch uit eten gaan, kiezen ze niet noodzakelijk voor een minder duur restaurant maar ze gaan beter letten op de prijs van de wijn, bijvoorbeeld.”

De tweede uitgavenpost is de kleding. Gemiddeld bespaart 56 % van de ondervraagden op kleding: 64 % van de vrouwen, 44 % mannen. Daarna volgen de reizen met 53 %, wat echter niet wil zeggen dat iedereen plots thuis blijft...

Marc Vandercammen:

“Dit cijfer voor reizen ligt hoger dan voor de bevolking in het algemeen. Vijftigplussers gaan nu eenmaal vaker op reis. Maar ze gaan nu korter met vakantie of buiten het seizoen, wat een prijsverschil tot 50 % kan geven in de hotels.”

30 % van de ondervraagden antwoordt te besparen op energie-uitgaven. Wat valt hierover te zeggen?

Marc Vandercammen:

“Verleden jaar is de energieprijs gedaald. Daardoor hebben consumenten het gevoel dat ze gespaard hebben op energie. Zelf zou ik eerder zeggen dat hun uitgaven vanzelf gedaald zijn. Sinds begin dit jaar is de elektriciteitsprijs echter opnieuw gestegen en die van aardgas volgt... Ik ben er dus niet zeker van dat de energiebesparingen zullen blijven duren. Er zijn ook interessante mogelijkheden op het vlak van energie, zoals de zonnepanelen. 60-plussers voelen daar blijkbaar minder voor, zij zijn vooral geïnteresseerd in minder dure elektriciteit.”

Uit de peiling blijkt ook dat geen enkele uitgavenpost aan de crisis ontsnapt. Dat deze crisis een blijvende invloed zal hebben op onze gedragingen, staat buiten kijf. Ze luidt echter niet het einde van het consumententijdperk in maar wel van een andere manier van consumeren. We kopen nog altijd, maar anders... l

Annemie Goddefroy, Jocelyne Minet, Anne Vanderdonckt

Voor 1 op de 2 Belgen

zijn de banken de grote schuldigen van de crisis

WIST U DAT?

4 op de 5 Belgen sparen

WIST U DAT?

39% van de Belgen is

nu klant

bij 2 banken

1 op de 5 vijftigplussers gaat elke week naar zijn bank

1 op de 3

heeft zijn spaargedrag niet veranderd na de crisis

WIST U DAT?

40% spaart maandelijks 50 tot 200 euro

WIST U DAT?

50% heeft in 2009 minder gespaard dan in 2008

De winnende combinatie voor later:

een buffer

+ een extra pensioen

U wint

100.000 euro? Slechts

3% zou dit bedrag meteen

uitgeven

WIST U DAT?

47% zoekt een hogere opbrengst dan de inflatie

WIST U DAT?

65% van de vrouwen bespaart op uitgaven

1 vrouw op de 3 zou

in een huis beleggen

37% gaat naar de bank

voor een advies

WIST U DAT?

80% doet aan pensioensparen

WIST U DAT?

Slechts 21% denkt en rekent altijd in euro’s

50% rekent

grote bedragen altijd om in

Belgische

frank

1 man

op de 4 zegt

niet veel

van de crisis

te voelen

WIST U DAT?

19% heeft zijn spaargeld gespreid

WIST U DAT?

62% kijkt ook naar de kosten van een belegging