U slaapt, zij werken

Hoewel het momenteel nog een randverschijnsel is, wordt verwacht dat nachtwerk in de toekomst steeds belangrijker zal worden. Maar is het ook interessant voor werkloze 45+’ers?

De horeca, het vrachtvervoer, de verzorgingssector, de ordediensten, de industrie, callcenters, bewakingsdiensten... In verscheidene sectoren wordt ’s nachts gewerkt. Toch bestaan er in ons land geen betrouwbare cijfers over de nachtarbeid. Het Nationaal Instituut voor de Statistiek berekende in 2002 dat 4,7 % van de beroepsbevolking toen ’s nachts werkte, maar zowel de vakbonden als de Nationale Raad van de Arbeid zijn ervan overtuigd dat dit cijfer in de realiteit hoger ligt. Bovendien voorspellen de meeste kenners dat het nachtwerk zal toenemen, als gevolg van de stijgende concurrentie, vooral in de transportsector. De reden is evident: de files overdag kosten de bedrijven handenvol geld en er wordt ijverig gezocht naar alternatieven zoals het uitbreiden van de laad- en lostijden, wat onvermijdelijk meer flexibiliteit in de werktijden impliceert. Ook de activiteiten van de bewakingsdiensten nemen voortdurend toe: toezicht op gebouwen van firma’s en privéwoningen, op luchthavens,...

Goede arbeidsvoorwaarden

Bij Sodimco, de drukkerij in Anderlecht waar reusachtige rotatiepersen ’s nachts duizenden exemplaren van de kranten La Libre en La Dernière Heure uitbraken, zijn de arbeiders met grijze slapen goed vertegenwoordigd. Dit laat al meteen vermoeden dat de werkomstandigheden er niet slecht zijn. De anciënniteit van sommige werknemers bevestigt dat. Jozef Vangeem is 49 en machinebediener: “Ik werk hier al 30 jaar, waarvan 20 in nachtdienst. Mijn dienst begint om 21 uur en stopt om 4 uur ’s ochtends. Ik controleer de kwaliteit van de kranten, het inkten, de vierkleurendruk... Het werk is niet fysiek zwaar en de automatisering heeft het nog minder vermoeiend gemaakt. In het begin had ik slaapproblemen, maar dat is nu voorbij. De grootste voordelen van nachtwerk zijn het hogere loon en het grotere aantal vakantiedagen. Afgezien daarvan lijdt je gezinsleven eronder en word je vlugger oud. Ik denk dat ik over een jaar of vijf opnieuw overdag ga werken. Dan ben ik bijna 55.”

Specifieke kwaliteiten

Sommige firma’s verbergen niet dat zij de specifieke kwaliteiten van ervaren werknemers appreciëren. In de verkeerscentrale van Touring Wegenhulp bijvoorbeeld bestaat de meerderheid van de nachtploeg uit mensen boven de veertig, omdat zij weten wat verantwoordelijkheid nemen betekent en zelden of nooit in paniek raken. Ook bij de beveiligingsfirma Securitas worden kwaliteiten als maturiteit en kloelbloedigheid gewaardeerd. De firma werft geregeld mensen met levenservaring aan, onder meer voor de bagage- en passagierscontrole op de luchthaven van Zaventem. Passagiers blijken immers meer vertrouwen te hebben in mensen van een zekere leeftijd dan in jongeren.

Toch blijft het merendeel van de nachtwerkers jong. In 2003 stelde de Europese Stichting voor de Verbetering van de Leef- en werkomstandigheden vast dat regelmatig nachtwerk begint af te nemen vanaf de leeftijd van 35 jaar en dat het aandeel van de beroepsbevolking dat in ploegendienst werkt vanaf de 45 jaar gevoelig daalt. Dat is geen toeval: het is evident dat nachtwerk ook een aantal nadelen heeft.

Een kwestie van keuze

In een brochure over de reglementering van het nachtwerk waarschuwt het ministerie van Werkgelegenheid en Arbeid voor de negatieve gevolgen van een leven als nachtwerker. Om te beginnen is er de weerslag op de gezondheid (een korte, minder verkwikkende slaap), maag- en darmproblemen, neurotische klachten (depressie, agressiviteit) en vroegtijdige veroudering. Verder is er de weerslag op het gezins- en sociale leven. Daarom besluit het ministerie: “Nachtwerkers die ouder zijn dan 40 en die voordien nog nooit in een wisselende uurregeling hebben gewerkt, moeten met veel zorg worden uitgekozen. De aanpassing aan het nachtwerk verloopt trager naargelang de werknemer ouder is. Het verdient aanbeveling om nachtarbeid te beperken tot maximaal 20 jaar, in de leeftijdscategorie van 25 tot 45 jaar.”

Als gevolg van deze aanbeveling geeft de Belgische wetgeving elke werknemer met een beroepsarbeid van meer dan 20 jaar in een regeling met nachtarbeid, het recht om zijn overplaatsing naar een dagploeg te eisen. Nochtans blijkt uit de getuigenissen die Plus Magazine verzamelde dat nachtwerk wel degelijk een oplossing biedt voor werkloze 45+’ers op voorwaarde dat zij over een uitstekende gezondheid beschikken en niet of in beperkte mate gebonden zijn door familiale verplichtingen (omdat ze alleenstaand zijn, omdat de partner niet werkt of de kinderen al groot zijn). Wat de financiële kant van de zaak betreft, bedraagt de wettelijke nachtpremie e0,96 per uur (e1,15 voor 50+’ers) maar in bepaalde sectoren is ze veel hoger. Een argument om rekening mee te houden!

Karima Amrous