Toen de Groenplaats nog PlaceBonaparte heette

In de Scheldestad zullen ze het niet graag horen, maar Antwerpen heeft veel te danken aan de Fransen. Twintig jaar lang zwaaide Napoleon er de plak. Die periode brengt het MAS weer tot leven.

Antwerpen heeft zijn wereldhaven voor een stuk te danken aan de Fransen, weet Jan Parmentier, curator van de tentoonstelling. “Tenminste, ze hebben er de basis voor gelegd door de controle van de Zeeuwen over de Schelde te verbreken en vrije handel met Antwerpen weer mogelijk te maken.” Maar de interesse van Napoleon was vooral strategisch. Als beschermde binnenhaven was Antwerpen een ideale uitvalsbasis om oorlog te voeren tegen Engeland. Hij investeerde dan ook in de haven om er een grote oorlogsvloot te kunnen bouwen. De permanente staat van oorlog verhinderde echter een succesvolle economische ontwikkeling. Het zou nog wachten zijn tot Willem I vooraleer de haven tot volle bloei kwam. Het Bonaparte Dok en het Willemdok, die het MAS insluiten, herinneren trouwens aan die periode, al heetten ze ten tijde van Napoleon le petit et le grand bassin.

Bezette stad

Het leven van de gewone Antwerpenaar was bikkelhard in de Napoleontische tijd. In de bezette stad ging het er chaotisch aan toe: kerken, scholen en huizen werden leeggeroofd. Toch bleek de bezetter ook een visie te hebben op stadsontwikkeling in Antwerpen – dat gedurende de Franse periode geleid werd door burgemeester Jan Steven Werbrouck.

Zo wilden de Fransen de Middeleeuwse stad transformeren volgens de 19de eeuwse Haussmann-visie. De aanleg van de Groenplaats is daar een voorbeeld van. Tot 1814 heette ze trouwens in één woord PlaceBonaparte.

Napoleon’s Bicorne vliegt in business

Om deze boeiende periode te stofferen ging het MAS op zoek in de eigen archieven en kon het rekenen op de hulp van 40 bruikleengevers. Dat leverde 250 authentieke voorwerpen en documenten op, waaronder enkele topstukken uit Versailles. Het gaat om schilderijen van de Antwerpenaar Matthieu-Ignace Van Bree, die de intredes van Napoleon in Antwerpen op doek vereeuwigde. Bonaparte hechtte veel belang aan de Scheldestad en bezocht haar zelfs vier maal.

Een ander pronkstuk is een originele hoed van Napoleon. “Napoleon had altijd een set van acht bicornes bij zich, die in die tijd in de mode waren. Het exemplaar dat in Antwerpen te zien is, zou op zijn sterfbed in Sint-Helena gelegen hebben. De hoed wordt normaal gezien bewaard in het prinselijke paleis in Monaco. Prins Albert gaf de toestemming hem over te vliegen, al was een van de voorwaarden wel dat hij in businessclass zou reizen”, lacht Parmentier.

Uiteraard was Napoleon niet geliefd in Engeland en het is dan ook het National Maritime Museum in Greenwich dat ettelijke spotprenten ter beschikking stelt. Want daarin waren de Britten gespecialiseerd. “Ze zijn belangrijk voor de kritische kijk op Napoleon”, aldus de curator.

Verslag van het front: de Slag bij Trafalgar

Middenin de tentoonstelling is een rustplek voorzien voor het lezen van de krant. Maar dan wel die van 9 november 1805, waarin de slag bij Trafalgar beschreven staat. Parmentier haalde ze vanonder een dikke laag stof in het Brusselse Legermuseum, waar ze al even verbaasd opkeken als hij. Veiligheidshalve worden kopieën ter beschikking gesteld.

Bonaparte aan de Schelde, 23/3 tot 30/6 in het MAS, Hanzestedenplaats 1, Antwerpen. Prijs: € 8, 65+ € 6. Info: www.mas.be.

Ann Heylens