Terugblik op een successtory

Parijs weet onze landgenoot en modeontwerper Dries Van Noten al jaren naar waarde te schatten. Zozeer zelfs dat het museum Les Arts Décoratifs hem met een uitgebreide retrospectieve eert. In oktober doet ze ook Antwerpen aan.

Michelle Obama, Nicole Kidman, Cate Blanchett en koningin Mathilde. Allemaal laten ze zich graag spotten in creaties van deze getalenteerde Belg. Met winkels in meer dan 25 landen, runt hij intussen een klein imperium en is hij een begrip in de modewereld. En niet onbelangrijk: hij is nog steeds de enige eigenaar van zijn gelijknamige merk. Niet slecht voor een kleermakerstelg uit Antwerpen.

Modegenen

Dries van Noten (°1958) is de derde generatie in een familie van kleermakers. Hij krijgt de liefde voor het vak dan ook met de paplepel mee. Tussen de twee wereldoorlogen vermaakt zijn grootvader tweedehands-kleren en introduceert hij het prêt-à-porterconcept in Antwerpen. Dries’ vader opent in 1970 een boetiek met luxekleding in de Antwerpse rand en later ook een outlet in het stadscentrum. Ook zijn moeder runt een boetiek en verzamelt antieke kant en linnen. Van Noten kent een heel traditionele jeugd. Hij loopt school bij de Jezuïe-ten, een ervaring waar hij, naar eigen zeggen, een grote morele sterkte en praktische kijk aan overhoudt. Hij raakt van jongs af aan vertrouwd met de modewereld. Als jongen vergezelt hij zijn vader naar de defilés van Milaan, Düsseldorf en Parijs, waar hij kennismaakt met de technische en commerciële aspecten van het beroep. Maar de jonge Dries heeft vooral zin om zelf te creëren.

De Antwerpse Zes

Daarom trekt hij in 1976, hij is dan 18, naar de Academie van Antwerpen, in die tijd nog lang niet zo gerenommeerd als nu. In 1981 studeert hij af maar schrijft geschiedenis wanneer hij in 1986, samen met generatiegenoten Walter Van Beirendonck, Ann Demeulemeester, Dirk Van Saene, Dirk Bikkembergs en Marina Yee, onder de noemer The Antwerp Six naar Londen afzakt om zijn creaties te showen. Het avant-gardistische collectief plaatst Antwerpen en de Belgische mode voorgoed internationaal op de kaart.

Ingebeeld reizen

De esthetiek van Van Noten heeft van meet af aan een duidelijke identiteit: prints, borduurwerk en veel referenties aan exotische culturen. Zijn collecties lijken altijd een herinnering of souvenir en vertrekken soms van ingebeelde reizen naar India, China, Afrika of Mexico – reizen doe je vooral in je hoofd -, zegt hij daarover. Zijn etnische ontwerpen zijn altijd zeer geraffineerd, zowel in de keuze van prints als van stoffen en in de afwerking. Soms is de referentie subtiel en vormt bijvoorbeeld het bijzondere blauw in de grot van Capri het vertrekpunt voor een collectie. Van Noten ontwikkelt draden en eigen kleuren, laat stoffen weven en vervolgens bedrukken en borduren. Dat laatste gebeurt altijd in zijn geliefde India. Rond Calcutta werken zo’n 3.000 mensen, vooral borduurders, voor het Belgische label.

Een andere constante in zijn werk is de dualiteit, vooral de man-vrouw-tegenstelling. Hij gebruikt kant in mannencollecties en geeft vrouwenjurken een mannelijke snit.

In 1986 tekent Van Noten zijn eerste herencollectie. Een schot in de roos: hij kan meteen verkopen aan prestigieuze warenhuizen als Barneys in New York en Whistles in Londen. Nog datzelfde jaar opent hij een kleine boetiek in Antwerpen.

In 1989 ruilt hij zijn modeste boetiek in voor de huidige winkel met vijf verdiepingen in de Nationalestraat. Een historisch gebouw dat ooit onderdak bood aan zijn grootvaders grootste concurrent. Van Noten restaureert het prachtige pand en behoudt de naam Het Modepaleis. Twee jaar later stelt hij voor het eerst zijn mannencollectie voor op de Parijse catwalk, gevolgd door een vrouwencollectie in 1993. Vanaf dan maakt hij elk jaar twee mannen- en twee vrouwencollecties.

Adempauze

Tot hij in 2000 nood heeft aan een adempauze. Hij zit niet meer helemaal op dezelfde golflengte met de heersende trends en wil niet langer vastgepind worden op zijn etnische stijl. Hij wijzigt zijn koers en haalt zijn inspiratie uit de moderne kunst, een lijn die hij de komende tien jaar zal aanhouden. Francis Bacon vormt een directe inspiratiebron voor zijn herfst-wintercollectie van 2009. De zomercollectie van datzelfde jaar creëert hij volledig rond het schilderij Demo- crates are more beautiful (2001) van Elizabeth Peyton.

In 2007 opent hij dan zijn eerste boetiek in Parijs, in een 17de eeuws gebouw aan de quai Malaquais. Intussen zijn er Van Noten-boetieks en verkooppunten over de hele wereld, van New York over Dubai tot Hong Kong. En dat allemaal zonder reclamebudget. Van Noten adverteert nooit.

Zijn defilés horen tot de meest bijzondere van de afgelopen decennia. In 2004 vindt zijn 50ste show plaats rond een grote bankettafel. In 2008 dient de fontein van Pol Bury op het binnenplein van het Palais Royal als decor voor de collectiepresentatie. Datzelfde jaar ziet Van Noten zijn carrière bekroond met een award van de Council of Fashion Designers in Amerika, zeg maar de mode-oscars. In 2009 schopt hij het in Parijs tot Ridder in de Ordre des Arts et des Lettres.

Bescheiden

Ondanks zijn indrukwekkende palmares staat de ontwerper bekend om zijn bescheidenheid en introverte karakter. Hij loopt niet graag in de picture, communiceert het liefst via zijn modeshows en relativeert het succes. “In mode is veel een kwestie van toeval. Je kunt enorm veel talent hebben en alsnog ten onder gaan. Mensen met weinig talent kunnen groot worden omdat ze zich omringen met de juiste zakelijke en communicatiemensen. Je kunt het mooiste product hebben, maar als het in de verkeerde winkels ligt, slaat het niet aan”, zei hij daarover in de Wall Street Journal. Zijn hoofdkwartier is nog altijd in Antwerpen, maar hij woont met zijn levenspartner Patrick Vangheluwe in Lier, waar hij in zijn vrije tijd liefst van al in de tuin werkt.

Wunderkammer

De Scheldestad is zijn thuishaven, maar het is Les Arts Décoratifs in Parijs dat de eerste retrospectieve aan hem wijdt en niet het MoMu in Antwerpen. “De expo komt in het najaar ook naar ons museum”, verklaart David Flamée van het MoMu. “Dat ze eerst in Parijs te zien is, heeft te maken met de agenda’s van beide musea.”

Wie het statige gebouw aan de rue de Rivoli binnenstapt, maakt een reis door het universum van de ontwerper. Van Noten stelde de expo mee samen en wijdt de bezoeker in zijn creatieproces in. “De 19de eeuwse stoffen uit ons archief vormden het vertrekpunt voor de tentoonstelling”, aldus Isabelle Mendoza van Les Arts Décoratifs. Van Noten heeft de motieven trouwens gebruikt voor zijn lente- zomercollectie 2014.

Verder verzamelde hij zijn inspiratiebronnen in een Wunderkammer. Dankzij uitzonderlijke bruiklenen zijn werken te zien van kunstenaars als Kees Van Dongen, Francis Bacon en Damien Hirst. Ook creaties van Christian Dior, Shiaparelli en Yves Saint Laurent inspireerden Van Noten. De Wunderkammer zit ook vol etnische, cinematografische en muzikale verwijzingen. Wie de tentoonstelling bezoekt, krijgt dus niet alleen mode te zien, maar een selectie van media en kunstwerken die de ontwerper zo diep hebben geraakt dat hij besloot er een collectie rond te weven.

Dries Van Noten. Van 1/3 tot 31/8 in Les Arts Décoratifs – Mode et textile, 107 rue de Rivoli, 75001 Parijs. Di-zo 11-18 u., do 11-20 u. Prijs: € 9,50. Info: www.lesartsdecoratifs.fr

Ann Heylens