Straal volgt tumor

Een bestraling die enkel de tumor vernietigt en hem blijft volgen, ook als hij – bijvoorbeeld door het ademen van de patiënt – dreigt te ‘ontsnappen’. De droom van elke radiotherapeut heet Vero, de nieuwste aanwinst van het UZ Brussel.

In tegenstelling tot de chirurg die de tumor kan zien terwijl hij die probeert weg te snijden, is de zichtbaarheid voor de radiotherapeut beperkt. Hij kan niet onmiddellijk zien waar de tumor zit. Natuurlijk kan hij een beroep doen op medische beeldvorming om de plaats zo nauwkeurig mogelijk te bepalen en die plaats door middel van tatoeages of stiftmarkeringen op de huid aanduiden. Maar een heleboel factoren kunnen ervoor zorgen dat de tumor niet precies op zijn plaats blijft zitten. Bijvoorbeeld omdat darmgassen een prostaattumor een duwtje gegeven hebben zodat hij wat lager of hoger zit dan op de scan voor de behandeling. Of omdat een longtumor bij het in- en uitademen verschuift, een proces dat uiteraard niet lang kan stilgelegd worden...

Vero – het resultaat van twintig jaar onderzoek – omzeilt de belangrijkste hinderpalen bij het toedienen van radiotherapie. Ze is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Zonder de samenwerking van de VUB-onderzoeksploeg met Brainlab (voor de knowhow inzake medische beeldvorming) en Mitsubishi Heavy Industries (voor de mechanische kant van de zaak) en de financiële ondersteuning van de Vlaamse overheid (via de Herculesstichting) zou deze wereldprimeur er nooit gekomen zijn.

Zo weinig mogelijk’collateral damage’

Een andere heikele kwestie is deze van het gezonde weefsel en de eventuele vitale organen in de buurt van de tumor. Bij radiotherapie komt het erop-aan die zoveel mogelijk te sparen, terwijl de tumor toch een zo hoog mogelijke dosis bestraling moet krijgen. Dat vraagt wat draai-, zoek- en puzzelwerk om de straling zo goed mogelijk te modelleren op de tumor, met de hoogste dosis straling zo precies mogelijk binnen diens contouren. In het ideale geval zou de tumor dus als het ware gedetoureerd worden – als met een schaartje uitgeknipt – en dan met hoge dosis bestraald, terwijl onvermijdelijke verschuivingen met-een opgevangen worden. Zo wordt er geen gezond weefsel met de hoge dosis bestraald en krijgt de tumor die dosis wél, en dit ononderbroken.

Dat ideaalbeeld wordt benaderd door de nieuwe Vero. Het toestel combineert immers zowat alles wat radiologisch beschikbaar is om tumoren aan te pakken. Integratie van de nieuwste medische beeldvormingtechnieken maakt het mogelijk om de tumor voortdurend te volgen terwijl er bestraald wordt. Straffer nog: de machine past automatisch de bestralingsrichting en -hoek aan aan wat ze ziet. Precies door die grote nauwkeurigheid, die het gevaar op onbedoelde bestraling van gezonde weefsels miniem maakt, is het mogelijk tumoren met hogere dosissen te lijf te gaan en precies te specifiëren welke plekken welke dosis moeten krijgen. “Het is een beetje als schilderen op nummer, waarbij per vlak aangegeven wordt welke kleur er moet komen en je dat enkel maar netjes moet inkleuren”, legt prof. Dirk Verellen uit.

Het Oncologisch Centrum van het UZ Brussel hoopt de Vero eerlang in gebruik te kunnen nemen, na nog enkele tests en zodra de nodige vergunningen er zijn. Het toestel zal vooral de behandeling van longkanker aanzienlijk kunnen verbeteren.

Ariane De Borger