Stoppen met werken voor een ziek familielid?

Moet je je werk opgeven of onderbreken om te zorgen voor een zieke partner of zorgbehoevende ouder? En moet je je schuldig voelen als je dat niet doet? Het is een verschroeiende keuze, waarvan het antwoord in je eigen motivatie ligt.

Recent zette Sophie Wilmès een punt achter haar baan als minister van Buitenlandse Zaken om haar zieke echtgenoot bij te staan. In mei nam het Gentse gemeenteraadslid Elke Sleurs ontslag om mantelzorger voor haar dementerende ouders te worden. Beiden werden op sociale media bijna heilig verklaard.

Respect voor hun keuze, laat dat duidelijk zijn, maar in de realiteit kan niet iedereen zich zoiets permitteren. Eerst en vooral financieel niet, zeker als je éénverdiener bent en het peperdure leven vandaag moet betalen. Er zijn ook gevolgen voor je pensioen als je je werk een tijdlang onderbreekt. En voor je carrière. Mocht Sophie Wilmès morgen terugkeren naar de politiek, dan kan ze wellicht zonder veel moeite haar vroegere ministerpost of een andere hoge functie weer kunnen opnemen. Maar dat geldt lang niet voor elke werknemer en elke baan.

Je eigen bewuste keuze is het enige wat telt

Je schuldig of beschaamd voelen is ongeveer het slechtste wat je kan doen, als je ervoor kiest toch te blijven werken met een zwaar zieke partner of dito familielid. Dat zegt arbeidspsycholoog Tom Dijckmans: “Alles wat je doet vanuit sociale druk of vanuit een zogenaamde gecontroleerde motivatie, zal zich op de duur wreken. Ik moet thuisblijven, want anders ben ik een slechte echtgeno(o)t(e), moeder of vader, zoon of dochter. Als je vanuit deze motivatie vertrekt, dan ga je de mantelzorg minder lang kunnen volhouden. De kwaliteit van de zorg zal eronder lijden en mogelijk ga je er op termijn negatieve gevoelens bij ondervinden.”

De keuze om thuis te blijven of om te blijven werken moet je maken vanuit een heel bewuste, autonome motivatie, zegt de expert. “Je moet voor het een of voor het andere kiezen omdat het past bij je eigen waarden en je eigen wil. Het enige wat hier mag tellen, is wat je zelf prioritair en zinvol vindt in je leven, niet wat anderen denken of zeggen dat je moet doen. Alleen zo kan je een heldere keuze maken.”

Je schuldig of beschaamd voelen mag je evenmin wanneer werk en carrière voor jou echt prioritair en belangrijk zijn. Je mag het belang van werk voor je mentale en sociale welzijn immers niet onderschatten. Tom Dijckmans: “Wanneer je werkt, voel je je vaak gewaardeerd en competent. Je eigenwaarde krijgt een boost omdat je voelt dat je een bijdrage levert. Je werk bepaalt voor een groot deel wie je bent. Het betekent ook een vaste verbinding met anderen. Mensen die hun werk ooit lange tijd hebben onderbroken, weten hoe snel ze hun sociale contacten verliezen of soms zelfs vereenzamen. Je kan stoppen met werken en door iedereen bewonderd worden voor je inzet voor een ziek familielid, maar je toch doodslecht voelen.”

Zoeken naar een compromis

Wanneer je je werk wil combineren met mantelzorg, zal je in de praktijk vaak naar een compromis of een tussenoplossing zoeken. Proberen deeltijds te werken en deeltijds thuis zijn, of in een gunstig ploegenstelsel. Kiezen voor deeltijds zorgverlof of deeltijds zorgtijdskrediet. Afspraken maken met andere familieleden. Professionele thuishulp inschakelen. Of – soms – proberen je huisarts zo ver te krijgen dat hij een langdurig ziektebriefje voor je schrijft... Al deze tussenoplossingen hebben voor- en nadelen. Andere familieleden houden zich niet altijd aan de afspraken omdat ze zelf een druk leven leiden. Deeltijds zorgverlof en deeltijds zorgkrediet zijn beperkt in de tijd en zeker niet haalbaar wanneer je alleenstaande of éénverdiener bent. Neem je bijvoorbeeld als vijftigplusser halftijds zorgverlof op, dan krijg je vandaag van de RVA een netto-uitkering van 485,11 euro (780,66 euro netto bij voltijds zorgverlof). Met zulke bedragen is het moeilijk om rond te komen. Professionele thuishulp is evenmin goedkoop.

Maar ook bij het zoeken naar een tussenoplossing, blijft je motivatie van groot belang. “Kies je bijvoorbeeld voor deeltijds werk of deeltijds zorgverlof om je minder schuldig te voelen, dan gaat dat niet helpen”, meent onze arbeidspsycholoog. “Je zal ook dan blijven denken dat je te weinig doet. Maar als je vanuit je eigen wil helder en honderd procent voor je job en je carrière kiest, dan is het inschakelen van professionele hulp zeker een goede keuze. De mogelijkheden zijn vandaag immers uitgebreid: van thuiszorg tot professioneel tuinonderhoud, van thuisoppas tot Minder Mobielen Centrales.”

Hulp van een objectieve vriend

Alleen: hoe leg je het aan je zieke partner, je zieke moeder of je omgeving uit dat je er bewust voor kiest te blijven werken? Tom Dijckmans: “Praat er vooral zeer open over. Leg uit waarom je werk belangrijk voor je is. Zeg iets in de zin van: Als ik blijf werken, zal ik me beter voelen en daarom beter voor je kunnen zorgen in mijn vrije tijd. Van de eventuele roddels in je omgeving, hoef je je niets aan te trekken als je motivatie sterk is. Je kan daar toch niet inbreken.”

Dat alles neemt niet weg dat kiezen tussen werk en mantelzorg vaak heel moeilijk en verschroeiend blijft. Dan kan het nuttig zijn extern advies in te schakelen, bijvoorbeeld van een loopbaanbegeleider of een life coach. Ook de personeelsdienst of de sociale dienst van het werk kan misschien helpen, bijvoorbeeld om te zoeken naar gunstigere werkuren of deeltijds werk.

Vaak ben je echter nog het best gediend met de raad van een goede vriend of vriendin die je door en door kent, meent de deskundige. “Je hebt iemand nodig die eerlijk naar je situatie kan kijken en weerwerk durft te bieden. Iemand die objectief mee nadenkt over de vraag welke keuze jou echt gelukkig kan maken. Op zulk een advies mag je vertrouwen!”

Martine Stobbeleir (59): “Ik was zeer moe, maar ik ben blijven werken”

Vier jaar geleden heb ik acht maanden de zorg voor mijn zwaar hulpbehoevende moeder van 84 gecombineerd met een voltijdse job. Ik ben coördinator van de poetsdienst in een groot woon-zorgcentrum. Ik heb toen de hele tijd gekozen voor de vroegdienst, zodat ik na mijn werk om half drie nog tijd genoeg had om me om mijn moeder te bekommeren. Ik woonde vlakbij, ik kon dus snel langsgaan om haar een bad te geven, eten voor haar klaar te maken, boodschappen te doen, een babbel te slaan en haar ’s avonds in bed te stoppen. Gelukkig kreeg ik hulp van een thuisverpleegkundige en soms sprongen ook mijn broer, mijn zussen en mijn kinderen bij.

Ik heb er geen ogenblik aan gedacht om te stoppen met werken. Ik had vroeger al een maand voltijds zorgverlof genomen en wist dat ik met een nieuw zorgverlof de helft van mijn loon zou verliezen. Dat kon ik me niet permitteren. Bovendien doe ik mijn werk doodgraag. Als ik was thuisgebleven, had ik een groot deel van mijn sociale contacten zien verdampen. Dus ben ik bewust blijven werken.

Op een gegeven moment werd de zorgbehoevendheid van moeder zo groot dat opname in een instelling onvermijdelijk werd. Anders had ik elke nacht bij haar moeten blijven slapen en dat kon ik niet verantwoorden in mijn gezin en mijn relatie. Toch ben ik blij dat ik die acht maanden de zorg voor mijn moeder en mijn werk heb kunnen combineren. Iedereen zei me dat ik er moe uitzag. Ik was ook zeer moe, maar het ging wel. Een mens kan veel meer aan dan je zou denken.