Stoppen met roken? Alleen als ik wil!

Hoe overtuig je een verstokte roker zijn heilig sigaretje op te geven? Met argumenten over zijn gezondheid? Over het geld dat hij gaat uitsparen? Stoppen met roken is geen klein bier. Volgens de specialisten is het zinloos om te proberen de sigaret op te geven als je er niet echt klaar voor bent. Oké, maar wanneer is dat dan?

Alles lijkt al geprobeerd: de moraliserende waarschuwingen over de staat van onze longen, de expliciete slogans en foto’s op de sigarettenpakjes, de prijsstijgingen van tabaksproducten, en recent de wetgeving die van rokers de paria’s van de moderne maatschappij maakt door ze te verplichten er buiten eentje op te steken, ook al regent het pijpenstelen.

In België rookt 29 % van de bevolking. Een vrij stabiel cijfer. Sinds het in voege treden van het rookverbod in restaurants en andere openbare plaatsen is roken nog moeilijker geworden. Volgens sommige apothekers is de verkoop van nicotinepleisters en andere nicotinevervangers sindsdien weliswaar lichtjes maar niet spectaculair gestegen. Stoppen we met roken omdat de wet er ons toe verplicht? Neen dus.

De trage verzadigdheid van de roker

Altijd weer de les spellen met het vingertje in de lucht heeft weinig zin. Als de roker niet ‘rijp’ is, zal hij zijn sigaret niet zo gauw vaarwel zeggen. Rijp? Een roker doorloopt meestal een rijpingsproces in drie stadia. Zoals zes rokers op zes is hij eerst een gelukkige roker. Hij houdt van zijn sigaret en stelt er weinig vragen bij. Dan volgt voor drie rokers op zes het stadium van de twijfel: ze maken zich zorgen over de gezondheidseffecten van tabak en nicotine maar blijven toch verder roken, al voelen ze zich er niet gemakkelijk bij. Tenslotte volgt de laatste fase: de ‘rijp geworden’ roker maakt plannen om te stoppen en zal binnen afzienbare tijd (minder dan een maand) zijn laatste sigaret opsteken.

“Slechts één roker op zes is dus klaar om ermee te kappen”, stelt dokter Juan Coulon, een arts die gespecialiseerd is in de tabaksproblematiek. “Dat is weinig! Volgens mij kan het rookverbod zeker een stimulans zijn om sneller van het ene stadium in het rijpingsproces naar het andere te geraken. De motivatie om er echt mee te kappen is echter strikt persoonlijk.”

Veel goede redenen

Elke leeftijdsgroep heeft daarvoor zijn eigen motivaties. “Bij drie vierde van veertigplussers is gezondheid een doorslaggevend argument”, horen we van Bérengère Janssen, een psychologe die werkt bij een dienst voor de preventie van aandoeningen van de luchtwegen. “De eerste stoornissen doen de roker nadenken: de ene bronchitis na de andere, minder ademhalingscapaciteit... Dikwijls laat hun dokter er na een ernstig incident (hartinfarct, hersenbloeding, vaststelling van longkanker) geen gras meer over groeien: “Vanaf nu, mijn beste, is het definitief gedaan met roken.” Uiteindelijk is dit ultimatum van de dokter precies wat de patiënt moest horen.

Het besef van de eigen verslaafdheid is een tweede reden om de grote stap te wagen. “Na dertig of veertig jaar tabaksgenot is de roker het gewoon beu verslaafd te zijn aan zijn sigaret”, zegt dr. Coulon. “Hij heeft het stadium van geestelijke en fysieke uitputting bereikt en wil serieus werk maken van het stoppen met roken. Hij wil weer controle over zijn eigen leven.”

Dat is het geval met Frank, 47 jaar: “Ik greep naar mijn eerste sigaret op mijn 16de en heb gedurende 28 jaar ongeveer een pakje per dag opgerookt. Ik kon niet meer leven zonder eerst een sigaretje bij het opstaan, dan eentje aan het ontbijt, eentje om de stress te verminderen, eentje bij de koffiepauze... Ik was me goed bewust van die verslaving en werd er gek van. Toen ik er drie jaar geleden mee stopte, ervoer ik het als een enorme bevrijding. Het was een grote overwinning op mezelf.”

Om een verstokte roker te overtuigen dat het nu echt tijd wordt om te stoppen is er soms niet meer nodig dan de onschuldige vraag van een kleinkind: “Zeg opa, waarom rook je? Da’s slecht voor je gezondheid!” Veel grootouders weten maar al te goed dat ze een slecht voorbeeld geven, de oma’s in de eerste plaats. “Vele vijftigplussers stoppen met roken onder impuls van hun kleinkinderen”, benadrukt Bérengère Janssen.

De prijs van tabak is dan weer een argument dat je heel diplomatisch moet gebruiken. “Sigaretten worden steeds duurder en wegen zeker door in het wekelijkse budget”, zegt onze psychologe”, “maar de prijs zal zelden de voornaamste reden zijn om te stoppen met roken. Sommige rokers zijn immers bereid om zich financieel heel wat te ontzeggen. Ze gaan vooral op voeding besparen om toch maar te kunnen blijven doorroken. Vaak luidt dan het excuus dat roken nog een van de laatste pleziertjes is die hun nog resten. Moeilijk om hun dat af te nemen! We trachten dan om samen met hen te zoeken naar andere pleziertjes in een leven zonder tabak. Zeker bij alleenstaande mensen is dat belangrijk.”

Samen sta je sterker

Alleen stoppen is mogelijk maar extra moeilijk. “De combinatie van medicijnen én mentale ondersteuning biedt de meeste kansen op succes”, zegt dr. Coulon. “Met nicotinevervangers en twee medicijnen (Bupropion en Varenicline) op voorschrift kunnen we de ontwenningsverschijnselen verzachten. De behandeling moet wel gepersonaliseerd worden. Eerst moet de arts uitmaken welk medicijn het beste werkt voor de roker in kwestie, in welke dosis enz.”

Psychologische begeleiding en onder-steuning zijn een tweede must. “We voeren lange gesprekken met de kandidaat-stoppers en proberen zo hun gedrag te beïnvloeden”, legt Bérengère Janssen uit. “We proberen hun ware motivatie te doorgronden. Dank zij die gesprekken kan de dokter ook de juiste behandeling voorschrijven om het even in welke rijpingsfase de roker zich op dat moment al bevindt. Een zieke die door de dokter gedwongen wordt om te stoppen bevindt zich niet noodzakelijk steeds in de derde rijpingsfase. De gesprekken doen de rijping in zekere zin versnellen.”

En waarom niet een alternatieve therapie?

Behalve de klassieke aanpak met medicijnen en begeleiding bestaan er nog diverse andere middelen en therapieën om van het roken af te geraken: acupunctuur, hypnose, homeopathie, auriculotherapie. “Waarom niet?”, zegt de pyschologe. “We zullen die alternatieve methoden zeker niet meteen verketteren, maar eerst nagaan waarom de patiënt ze wil uitproberen. We houden de deur open maar waarschuwen toch voor oplichters en charlatans. We raden iedereen aan om alleen echt professionele gezondheidswerkers te raadplegen, dus een dokter, een kinesist, een verpleegkundige of een apotheker.”

Dr. Coulon is zelf een arts-hypnotherapeut. Hij gebruikt hypnose als techniek om mensen te helpen stoppen met roken: “Alles wat de tabaksverslaving in de hand werkt kunnen we behandelen onder hypnose: angstaanvallen, humeurwisselingen, huwelijksmoeilijkheden, een onverwerkt rouwproces, stress in het werk, het moeilijk kunnen uiten van gevoelens enz. Wanneer de patiënt onder hypnose is, werken therapeutische suggesties veel sterker. Als de patiënt zelf geen vertrouwen heeft in zijn kansen om te stoppen, gaan we op zoek naar voorbeelden in zijn persoonlijk verleden die aantonen dat hij wel over voldoende capaciteiten beschikt. Bij voorbeeld naar mooie resultaten in zijn werk. We schakelen deze kwaliteiten dan in om hem te overtuigen dat hij best in staat is te stoppen.”

De tips van onze deskundigen

Op basis van hun ervaring geven onze gesprekspartners volgende basistips.

n U hebt vroeger al geprobeerd te stoppen maar zonder succes? Probeer het nog eens. De omstandigheden en uw motivatie waren toen ongetwijfeld anders.

n Stoppen met roken voor uw partner? Goed idee, maar vertelt het hem/haar nog niet: als het niet lukt, kan hij of zij immers zeggen dat u niet genoeg van hem / haar hield om het vol te houden....

n De sigaret vervangen door kleine sigaartjes of geparfumeerde sigaretten? Steeds meer vrouwen maken die keuze, maar dat heeft geen enkele zin: of het nu een sigaret of een sigaartje is, in de twee gevallen vinden meer dan 400 giftige chemische bestanddelen de weg naar uw lichaam.

n Veel rokers (vooral mannen) stoppen van de ene dag op de andere, zonder begeleiding. Het gevolg? Ze worden 10 tot 12 kg zwaarder en hebben voortdurend zin in een sigaret. Met begeleiding verloopt het stoppen vlotter en is er meer kans op een blijvend resultaat.

n Profiteren van de vakantie om te stoppen met roken? Vroeger was dat een klassiek advies, maar het blijkt toch niet zulk een goed idee te zijn. Als u stopt, doet u dat beter in uw vertrouwde omgeving. U wordt meteen geconfronteerd met uw afkickproblemen in uw dagelijkse activiteiten.

n De twee grootste risico’s op hervallen zijn een plotselinge dramatische gebeurtenis (een echtscheiding, een overlijden...) en de zogenaamde “sociale” sigaret. U gaat een avondje uit en denkt: ach, eentje voor de gezelligheid. Dat eentje worden er vaak meer.

Hoe vermijd ik een gewichtstoename?

Bij vele rokers, en vooral dan bij vrouwen boven de 50, is gewichtstoename de grootste zorg als ze willen stoppen. De rekening is vlug gemaakt: een pakje sigaretten ‘verbrandt’ ongeveer 250 kcal. Gemiddeld komen we na het stoppen met roken tussen de 3 en 5 kg aan. Natuurlijk zijn die extra kilo’s minder schadelijk dan tabak. We moeten ze accepteren of proberen ze te vermijden, maar dan wel zonder tegelijkertijd op twee fronten strijd te moeten voeren.

“Het is gewoon fysiek gemakkelijker in de loop van een dag je eetgewoontes goed in de gaten te houden dan te moeten gaan sporten om calorieën te verbranden”, zegt dr. Coulon. “Zo niet moet je toch elke dag een half uur uittrekken voor intense lichaamsbeweging. Roken verstoort de eetgewoonten want tabak vermindert de eetlust. De roker heeft de neiging naar vettere voeding met een sterkere smaak te grijpen.

Hij zal dus moeten leren evenwichtiger te eten en te kiezen voor meer fruit en groenten. Wie daarenboven een goede nicotinevervanger neemt, vermindert de kans op gewichtstoename.” n

Gwenaëlle Ansieau