Sterk en kwetsbaar

Ze is schrijfster, docente en enthousiaste oma. In haar nieuwste boek ‘Kronkelpaden van het geheugen’ onderzoekt Kristien Hemmerechts waarom we ons herinneren wat we ons herinneren.

Op de Cogels-Osylei in Berchem lichten de imposante herenhuizen op in de winterzon. In een van die architectuurpareltjes woont Kristien Hemmerechts. Wie zal ik ontmoeten in dit mythische huis dat ze betrok met de bekende dichter Herman De Coninck, haar overleden echtgenoot? De sterke, zelfbewuste auteur met de scherpe kijk op de actualiteit? Of de onmiskenbaar gevoelige schrijfster die door het leven niet werd gespaard? En die zich in haar nieuwste boek afvraagt waarom bepaalde beelden uit het verleden zich blijven opdringen.

Vanwaar die fascinatie voor ons geheugen?

Kristien Hemmerechts: Je kent wellicht het verhaal van Marcel Proust die een madeleintje eet. Als een trigger voeren geur en smaak hem terug naar zijn jeugd. Maar soms komen beelden je terug voor de geest of klinken woorden terug in je hoofd zonder aanleiding. Mij intrigeerde hoe dat mechanisme werkt. Waarom herinner ik mij wat ik mij herinner?

Waarom?

Omdat emotie cruciaal is. Als een gebeurtenis indruk maakt, sla je ze op. Daarom herinneren we ons gebeurtenissen uit onze kindertijd vaak zo goed. Want dan gebeuren dingen voor het eerst en maken ze een verpletterende indruk.

U hebt zelf harde klappen gehad in het leven (n.v.d.r. Kristien Hemme-rechts verloor twee kindjes aan wie-gendood, haar tweede echtgenoot Herman De Coninck en haar vader. Haar zus is psychiatrische patiënte). Kan het selectieve geheugen hel-pen om dat te boven te komen? Als een overlevingsmechanisme?

Mensen vragen vaak: is het nu voorbij, heb je het achter je gelaten? Néé. Die pijnlijke dingen zijn er nog. En het laagje dat er bovenop ligt, is flinterdun. In dat opzicht is het geheugen geen vriend. Het is niet omdat ik nu kleinkinderen heb, dat het verdriet weg is. De nare beelden blijven opborrelen. Ik denk dat wanneer ik op mijn sterfbed lig, ze nog zullen terugkeren. Je merkt natuurlijk wel dat mensen het er lastig mee hebben. Ze vinden dat verdriet voorbij moet gaan. Je kan uiteraard zelf bepalen hoe je met dat verdriet omgaat. En ik heb besloten dat op een positieve manier te doen. De kaalslag rondom mij heeft me gestimuleerd om me in te zetten voor de levenden, om een goede moeder, schoonmoeder, stiefmoeder, oma en stiefoma te zijn.

Toen u twee jaar geleden De dood heeft mij een aanzoek gedaan schreef, schrok ik toch. De succesvolle schrijfster die eraan dacht haar leven af te ronden.

Soms heb ik nog zulke gedachten. Maar door het schrijven van het boek heb ik wel het inzicht verworven dat ik beter voor mezelf moet zorgen en me meer moet afschermen. We leven in tijden dat er enorm wordt ingehakt op mensen, via facebook, twitter... Op al die internetfora voel je de haat. Iedereen wil zich laten gelden. En als je een publieke figuur bent, krijg je natuurlijk extra kritiek. Maar bekende mensen zijn ook mensen en hebben ook een kwetsbaarheid. Dat onderschat men wel eens. Ik ben die haatmails gaan geloven en heb geconcludeerd dat ik maar beter mezelf kon uitschakelen. Nu probeer ik mezelf af te schermen

Had u een depressie?

Ik heb het niet ervaren als een depressie. Want dan ben je moe, niet meer actief. Ik ben altijd even bezig gebleven. Maar het leven heeft voor mij al lang geleden zijn vanzelfsprekendheid verloren. Bij de dood van mijn eerste kindje in 1983 – ik was toen net 28 – dacht ik: oh mijn god, hoe ga ik nu de rest van mijn leven doorkomen? Nog altijd moet ik iedere dag opnieuw moed vinden om verder te gaan. Ik moet het leven dag na dag bevechten. Door al dat verlies en verdriet is mijn leven op een broos platformpje gebouwd. Dat is redelijk wankel en niet goed bestand tegen aanvallen van buitenaf. Maar eigenlijk ben ik bang om hierover te praten. Ik heb in zulke mate de gemene tong en het venijn van de mensen ervaren dat ik er nog weinig over durf te zeggen. Ik hoor de reacties al: ze gebruikt dat om medelijden te wekken.

Ik las dat u zich beter ging voelen door te aanvaarden dat mensen gewoonweg niet goed zijn.

Mensen zijn niet goed en niet slecht. Wat ik heb ingezien, is dat je niet teveel moet verwachten van mensen, maar zoveel mogelijk uit jezelf moet halen. Teveel van anderen verwachten is het perfecte recept voor ongelukkig te zijn. Dat valt mij vaak op in de trein wanneer ik naar de gesprekken luister waarin mensen uitgebreid hun verontwaardiging over anderen uiten. Misschien moeten we ophouden zoveel van mekaar te verwachten. Als je probeert genoeg te hebben aan jezelf, kan je op een gezonde manier banden smeden.

Ons geheugen is het verleden. Hoe kijkt u naar de toekomst? Wordt het leven beter met de jaren?

Beter met de jaren (verontwaardigd)? We stevenen recht op de dood af! Dus beter wordt het in elk geval niet! Ach, eigenlijk is er winst en verlies. Wat ik prettig vind, is dat het leven ook doorgaat wanneer je ouder wordt.

Ik geef les aan jonge mensen, ze zijn intussen bijna 40 jaar jonger dan ik, en dan valt mij soms op hoe negatief zij naar ouderen kijken. Dat je als oma of opa nog een actief professioneel leven hebt, wekt blijkbaar veel verbazing. Laat staan dat ze vinden dat je een mening hebt die er toe doet, dat je verliefd kunt worden, dat je seks hebt. Ik zeg hen altijd: geloof het of niet, maar er is leven na 50. Je blijft gevoelens en verlangens hebben.

Er is een soort afkeer voor oudere mensen, vooral voor oudere vrouwen. Terwijl ik vind dat wat zij zeggen net meer serieus zou moeten worden genomen. De afkeer heeft waarschijnlijk veel met het fysieke te maken. Van oudere vrouwen zou men liefst willen dat ze een boerka dragen. Ik ben een van de oudste schrijfsters die nog meespelen. Binnenkort word ik vast ook in de coulissen geplaatst.

Makkelijk wordt het leven dus nooit, het wordt nooit evident. Je hebt nooit het gevoel dat je bent aangekomen. Ik zou dat gevoel ook niet willen.

Uw huidige man is elf jaar jonger. Zo voelt u zich vast jong.

Ja, ja, de sukkelaar (lacht)! Misschien helpt het hém om zich jonger te voelen.

Bent u graag oma?

Ik vind het heerlijk. Ik ben dol op al die kleintjes. Als grootouder ben je je erg bewust van het wonder. Ik was onlangs op een grootouderdag en het viel mij op hoe dol kindjes zijn op hun oma’s en opa’s. Ik dacht dat die grootouders zich zouden storten op die kinderen. Maar het was omgekeerd. Die kindjes vlogen hun grootouders om de hals. Dat was zo mooi. Toen dacht ik: oma’s en opa’s zijn toch wel belangrijk in het leven van die kleintjes. Ik vind het echt zalig om oma te zijn. Mijn zesde kleinkind is nu op komst. Het is hier echt wel Huize Kindervreugd (lacht)!

Kronkelpaden van het Geheugen – Kristien Hemmerechts – De Geus – isbn 9789044523416 – €21,50.

Ann Heylens

Veel van anderen verwachten is het perfecte recept om ongelukkig te zijn. Als je genoeg hebt aan jezelf, kan je gezonde banden smeden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content